Column Edin Mujagic
Lagere rente effectiever dan overheidssteun
De Europese Unie en Rusland, het wil maar niet boteren tussen die twee. Beide hebben zich de afgelopen tijd stevig ingegraven - figuratief bedoeld - aan het Oekraïne-front. Eén van de gevolgen zijn handelssancties over en weer. De Nederlandse landbouwsector lijdt daaronder. Collateral damage, oftewel bijkomende schade, zo noemen de Engelsen dat.
Volgens de economen van ING kosten de sancties van Rusland de EU 6,7 miljard euro en kunnen 130.000 banen verdwijnen. Voor Nederland zijn de cijfers 937 miljoen euro respectievelijk 10.000 banen. ‘Brussel’ komt daarom de agrarische sector te hulp met 125 miljoen euro. Een druppel op de gloeiende plaat, maar goed. Mijn eerste reactie toen ik het bericht over die hulp las, was: als je de agrarische ondernemers écht wilt helpen, dan kun je beter iets anders doen.
Regelmatig heb ik ze aan de lijn of rollen hun mails mijn inbox binnen. Nederlandse boeren die, ondanks de huidige crisis, vertrouwen hebben in de toekomst en NU geld willen lenen voor investeringen die onder meer nieuwe banen opleveren. Het gaat over het algemeen over agrarische ondernemers die al decennialang hun boerenbedrijf exploiteren, met veel succes.
Resultaten uit het verleden zijn natuurlijk geen garantie voor de toekomst, maar dat wil niet zeggen dat ze niets waard zijn. Als een ondernemer 25 jaar lang prima presteert, dan is de kans toch wel groot dat hij wel van de agrarische hoed en de rand weet. Vaak zijn het ook ondernemers met een enorm eigen vermogen, lees de zekerheden die de bank krijgt die ze het geld leent.
En toch is hét probleem dat ze óf geen lening krijgen óf tegen absurde rente. Mijn gevoel zegt me dat dat eerste minder vaak voorkomt dan niet zo lang geleden en dat is goed nieuws. Maar die rente…. Het is niet de basis voor het rentepercentage op een lening, vaak eenmaands Euribor, die voor problemen zorgt maar de opslagen die erboven op komen. Die resulteren er in dat de rente op een nieuw af te sluiten lening vaak hoger is dan de rente van vóór de crisis! Ook al krijgt de bank zeer waardevolle landbouwgrond - vaak een veelvoud van het te lenen bedrag - als zekerheid.
Het geld is er, dat is geen probleem. Elke commerciële bank in de eurozone kan zich onbeperkt financieren bij de Europese Centrale Bank tegen een rente van 0,15 procent. Maar dat geld wil maar niet door de leidingen van de moderne economie vloeien. Die leidingen zijn namelijk de banken die het geld uitlenen aan consumenten en ondernemers. Soms levert dat bizarre situaties op. Zoals een agrarische ondernemer die lid is van een coöperatie van diezelfde cooperatie, waarvan hij dus de eigenaar is en waarvan hij waarschijnlijk dacht die die er voor hem is (zeker in moeilijke tijden), een lening met een torenhoge rente aangeboden krijgt. An offer he must refuse zeg maar.
Dat die leidingen droog blijven, is al jaren het geval en de ECB heeft er genoeg van. De bank heeft besloten dan maar out of the box te denken. In juni kondigde ze aan banken in de eurozone nieuwe leningen te geven, maar dan wel met als voorwaarde dat ze dat geld moeten uitlenen aan ondernemers.
Prima, crisistijden en zeker een crisis zoals de huidige vraagt om out of the box ideeën. De genoemde voorwaarde zorgt er misschien voor dat de banken de leenloketten voor ondernemers weer zoals voor de crisis wijd open zetten. Maar de kans is groot dat veel van die ondernemers boos en verontwaardigd hun bankkantoor verlaten. De reden: het rentepercentage.
Het is om meerdere redenen onbegrijpelijk. In de eerste plaats, vanuit macro-economisch oogpunt: zolang de banken niet op grote schaal nieuwe kredieten verlenen, kunnen we elk houdbaar economisch herstel op de buik schrijven. Lees: de crisis ettert zo nog een lange tijd door. Er is dus ook een maatschappelijk belang in het spel. De politiek kan niet doen alsof het een sector-probleem is en het negeren.
Erg logisch is het ook niet, dat de banken een torenhoge rente vragen van onder meer agrarische ondernemers. Die, zoals gezegd, vaak zekerheden bieden die veel meer waard zijn dan de gewenste lening. Immers, banken kunnen zich onbeperkt financieren tegen ongekend lage rente. Natuurlijk, allerlei opslagen zorgen voor meer winst NU, maar moet de bank niet aan de wat langere termijn denken? Iets met klant centraal en zo?
Terug naar die hulp van 125 miljoen van de EU aan de Europese boeren. Ik zeg: hou dat geld lekker zelf en help de boeren op een manier waar ze én meer aan hebben én langer iets aan zullen hebben. Hoe? Vind een manier dat geld, dat dus volop aanwezig is, bij onder meer die boer te krijgen die wil investeren in de toekomst. De gebruikelijke weg, via de banken, is effectief afgesloten. Dan maar naar de alternatieven kijken. De ECB kan bijvoorbeeld commerciële banken geld lenen, maar alleen als die met papieren komen waaruit blijkt dat, ik noem maar wat, 5 miljoen naar boer Piet gaat en 4 miljoen naar boer Hein. Namen en rugnummers in plaats van abstract geld schuiven.
De administratie doet de bank en daarvoor krijgt ze winst uit het verschil tussen de rente die ze aan de ECB betaalt en de rente die ze Piet en Hein in rekening brengt. Alleen mag die rente niet ruim 2 procent zijn, zoals nu vaak het geval is maar veel minder. Hoeveel? Laat dat de ECB bepalen. Toegegeven, is geen mooie oplossing, maar als de ECB nu al in feite én de Euribor-tarieven én de langetermijnrentes van veel eurolanden bepaalt, dan kan deze rente er ook wel bij.
De rente kan veel lager zijn, omdat de commerciële banken geen risico lopen. Immers, zij doen alleen de administratie, het geld gaat van de ECB naar ondernemers. Alweer: is niet chique en standaard, maar als de ECB zich al garant heeft gesteld voor honderden miljarden aan schulden van de zwakke eurolanden, dan kan dit er ook wel bij. Persoonlijk zou ik meer fiducie erin hebben dat een agrarische ondernemer zijn schuld kan terugbetalen dat de Griekse, Italiaanse of de Portugese overheid.
Er zijn vele andere alternatieve oplossingen. Eén of meerdere daarvan moet Europa toch aanwenden. Eén ding weten we zeker: op de bekende, ouderwetse manier, gaat het simpelweg niet. En niet alleen de ECB moet out-of-de-box denken én doen. Ook de boeren zelf. Ze weten nu zeker dat het een must is te werken aan een alternatief systeem voor financiering van investeringen in de sector. De vergrijzing die ook de agri-sector niet ontloopt, biedt bijvoorbeeld een kans.
Veel boeren stoppen ermee en beschikken over een aanzienlijk geldbedrag door de verkoop van hun bedrijf. Dat op de spaarrekening zetten, is tegenwoordig vooral een goede manier geld te verliezen. Trek van de rente de inflatie en de vermogensheffing af en u komt onder de 0 procent uit met uw rendement.
Beleggen in veilige staatsobligaties….zo zou deze zin beginnen vóór 2008. Ondertussen moet een ieder toch weten dat er geen veilige staatsobligaties zijn. Dan maar in aandelen bijvoorbeeld. Prima, als u slapeloze nachten wilt hebben. Beleggen was in het verleden altijd risicovol en dat waren jaren van aanhoudende economische groei, lage inflatie en (geo)politieke rust. Allemaal zaken die in de toekomst heel anders kunnen zijn.
Het lijkt er daarom sterk op dat dat geld lenen aan de nieuwe generatie boeren én goed is voor de portemonnee van de kapitaalverschaffer, gezien de alternatieven, én voor de nieuwe generatie die een lagere rentelasten krijgt en kan investeren in de sector waar Nederland nu al tot de wereldtop behoort. Out-of-the-box-denken moet! Liever gisteren dan vandaag.
Edin Mujagic
Monetair econoom en DCA analist rentemarkt
Edin Mujagic
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.