Olieprijs zakt naar het laagste niveau sinds 2005

Behalve dat deze lage olieprijs een meevaller kan opleveren voor onder meer de agrarische ondernemer, kan deze recente daling én, nog belangrijker, het vooruitzicht dat de olieprijs dit én volgend jaar wel eens rond het huidige niveau kan blijven schommelen of zelfs verder kan zakken, verregaande gevolgen hebben op de rentes, ook in de eurozone.

Voordat we gaan kijken naar de mogelijke gevolgen voor de rentes, eerst kort over de achtergronden van de recente daling van de olieprijs. Er zijn grofweg die belangrijke redenen aan te dragen waarom de prijs van olie de laatste tijd is gedaald en waarom die voor een lange periode laag kan blijven.

In de eerste plaats is er het feit dat de olieproductie in de VS behoorlijk is. Dat betekent dat het aanbod van olie op de wereldmarkt fors toegenomen is. Tegelijkertijd is de vraag ernaar gedaald of in ieder geval niet zo hard gestegen als het aanbod. Dit heeft te maken met de lage economische groei in de eurozone en Japan maar vooral de flinke afkoeling van de Chinese economie.

Het was de rappe groei van de economie van dat land wat voor de behoorlijke stijging van de olieprijs sinds de jaren negentig gezorgd heeft. Gedurende de jaren negentig schommelde de olieprijs rond 20 dollar. Vooral door de enorme toename van de vraag naar olie uit China jaar in jaar uit, is de olieprijs begonnen aan een spectaculaire stijging. In 2004 brak de olieprijs door de 50-dollar grens om daarboven de blijven. Tot nu dus.

Het is dus in de kern een zaak van toenemend aanbod en dalende of in ieder geval ruwweg gelijkblijvend vraag naar olie waardoor de olieprijs gezakt is. Het aanbod is, zoals gezegd, toegenomen door de recordproductie in de VS maar dat is niet alles.

Onlangs hebben Iran en het Westen eindelijk een doorbraak gemeld in onderhandelingen over het Iraanse nucleaire programma. Een van de gevolgen daarvan is dat de wereldmarkt open kan gaan voor de Iraanse olie. Aangezien Iran een belangrijke olieproducent is, zou dat betekenen dat het aanbod nóg verder toeneemt. Dat vooruitzicht weegt zwaar op de olieprijs.

Veel olie-analisten zien de olieprijs de komende maanden dan ook rond het huidige niveau blijven en volgend jaar hooguit tot 60 of 70 dollar per vat stijgen. De sterke Amerikaanse dollar weegt ook op de olieprijs; doorgaans geldt dat bij een sterke dollar grondstoffenprijzen onder neerwaartse druk staan.

Waarom en hoe kan dit alles de rentes beïnvloeden? In de VS maakt de Fed zich op de officiële rente te verhogen. Het zou de eerste renteverhoging sinds 2006 zijn. Maar als de olieprijs laag blijft, dan zou het zomaar kunnen dat de Amerikaanse inflatie omlaag wordt gedrukt. Dat is precies wat de Fed níet wil zien; die centrale bank hoopt op een hógere inflatie. Mocht die verdere stijging van inflatie uitblijven, dan zou het niet verbazen als de Fed de officiële rente veel minder verhoogt dan veel analisten nu verwachten.

Dat op zijn beurt zou de dollar zwakker maken (renteverhogingen zitten al ingeprijsd in EUR/USD) ofwel de euro zou sterker worden ten opzichte van de dollar. Maar dát is weer iets wat de ECB zeker kan missen. Een sterkere euro zou het economisch herstel in de eurozone kunnen frustreren. Vandaar dat ook de ECB het monetaire beleid zou kunnen verruimen of op zijn minst daarmee dreigen. Een andere aanleiding daartoe zou een nieuwe daling van de inflatie in de eurozone zijn, bijvoorbeeld door de gedaalde olieprijs.

Omdat de ECB-rente in feite op 0 procent ligt, komt een verdere monetaire verruiming neer op nog meer staatsobligaties opkopen en dát zou de langetermijnrentes nog verder omlaag drukken. Afgaand op de recente daling ervan, is dat een scenario waar steeds meer beleggers rekening mee houden.

Het behoeft nauwelijks uitleg dat het in dit scenario nog veel langer zal duren voordat de kortetermijnrentes zoals EURIBOR-tarieven gaan stijgen. Die zijn bijna volledig afhankelijk van de ECB-rente en die zal voorlopig op circa 0 procent blijven, waarbij voorlopig te lezen is als ‘jarenlang’.