Nieuws Zuivelanalyse 2019
Komst melkstromen stelt melkveehouder voor keuze
Bij de pomp kan gekozen worden tussen gewone brandstof en premium brandstof. In het zuivelschap van supermarktketens verschijnen ook meer kleuren en smaken. Zuivelverwerkers zetten vol in op melkstromen, waardoor melkveehouders voor een keuze worden gezet.
De tijd dat melk gewoon melk was, lijkt achter ons te liggen. Weidemelk is inmiddels een ingeburgerd begrip en VLOG-melk lijkt in opkomst. Daarbij verschijnen er steeds meer keurmerken die tevens duurzaamheidscriteria voorschrijven. Deze keurmerken vormen tegenwoordig vaak de basis voor nieuwe melkstromen.
Melkstromen zijn er in allerlei soorten en maten. Tussen en gangbaar en biologisch bevinden zich al tal van 'tussenstromen'. Vrijwel iedere grote verwerker zet inmiddels in op melkstromen en hanteert bovenwettelijke standaarden. Echter, niet iedereen is daar blij mee. Verschillende sceptici zien de eisen van melkverwerkers als ongewenste bemoeienis en zien de stal als het domein van de boer. Anderen zien deze eisen juist als een mogelijkheid om extra melkgeld te verdienen.
Deze melkstromen hebben als gemene deler dat er vraaggestuurd wordt geproduceerd: het productieproces wordt ingericht op basis van wensen van de afnemers, of wordt gebaseerd op de voorschriften van objectieve keurmerken. Nieuwe producenten zijn pas welkom als de afzetruimte dit toestaat. Daarmee wordt geprobeerd een onbalans tussen de vraag en het aanbod (en daardoor een lage melkprijs) te voorkomen.
Veel animo bij FrieslandCampina
Wiebren van Stralen, strategisch programmamanager bij zuivelcoöperatie FrieslandCampina, is dagelijks bezig met melkstromen en probeert 'afzet' en 'productie' met elkaar te verbinden. Volgens hem is het niet mogelijk een dwarsdoorsnede te maken van een 'PlanetProof-melkveehouder'. Dit komt doordat de selectiecriteria gestoeld zijn op 3 thema's: dierenwelzijn, natuur en klimaat. Melkveehouders die willen deelnemen, kunnen zich middels diverse wervingsrondes inschrijven. "Bij de eerste wervingsronde was er ontzettend veel belangstelling. Uiteindelijk hebben zelfs meer dan 2.000 melkveehouders interesse getoond voor PlanetProof."
Van die paar duizend gegadigden, zijn er 600 boeren die nu produceren voor het keurmerk. "Er zijn wel meer melkveehouders die voldoen aan de eisen, maar omdat de levering gebonden is aan de vraag vanuit de markt kan niet iedereen deelnemen." Dat betekent dat FrieslandCampina vaak 'nee' heeft moeten verkopen. Binnen de selectiecriteria maakt het bedrijf een schifting door bijvoorbeeld te kijken naar de transportafstand tot de fabriek.
Van Stralen verwacht dat de markt verder gaat diversifiëren. "Vrijwel alle grote zuivelverwerkers zetten daarop in." In Duitsland groeit bijvoorbeeld het aandeel VLOG-melk. Coöperatie FrieslandCampina doet daarom ook onderzoek naar de melkstromen die op de wereldmarkt kunnen worden afgezet. "In China wordt bijvoorbeeld steeds vaker om biologische zuivelproducten gevraagd. Ook dat soort trends bieden kansen voor de melkstromen."
A-ware en Farmel
Ook A-ware zet vol in op melkstromen. A-ware heeft de melkcollectie in 5 melkstromen opgesplitst. Vanuit concurrentieoogpunt meldt A-ware niets over de volumes binnen de melkstromen, al is bekend dat de gangbare melkstroom steeds kleiner wordt en dat de melkstroom voor Albert Heijn het grootst is. De premie voor deze melkstroom bedraagt €3 per 100 kilo, bovenop de kale melkprijs (met weidegangbonus). A-ware Boerderijmelk staat voor VLOG en extra dierenwelzijnseisen, al is weidegang bij die melkstroom niet verplicht. De premie voor deze melklijn bedraagt €1,25 per 100 kilo.
Ook de melkstroom van Jumbo is opvallend. De melk wordt geleverd door 6 melkveehouders van Farmel, die een premie van €6 per 100 kilo krijgen (inclusief weidepremie). Deze melkstroom is veel kleiner dan die van A-ware en FrieslandCampina. Om te voldoen aan de eisen, moeten boeren onder andere een diervriendelijkere stal en een betere zorg voor het kalf garanderen. Daarnaast is weidegang voor koeien én jongvee, voer van lokale producenten, kruidenrijk grasland en ruimte voor weidevogels een verplichting.
Caring Dairy vernieuwd
Terwijl de melkstromen van A-ware, FrieslandCampina en Jumbo relatief jong zijn, is Cono al ruim 10 jaar bezig met bovenwettelijk produceren en vermarkten. Dit wordt gedaan middels het programma 'Caring Dairy', dat onlangs is vernieuwd. Op basis van 18 verschillende indicatoren kunnen melkveehouders een premie van €0,75 per 100 kilo melk verdienen. Per 2020 verbiedt de zuivelaar het gebruik van glyfosaat en GMO-voer.
Wim Betten, algemeen directeur bij Cono Kaasmakers, zegt hierover: "Wij doen dit, omdat de markt erom vraagt. Wij willen tevens onderscheidend blijven en dus lopen we hierin voorop. Ik noem ons dus geen voorlopers, want die worden op een dag weer ingehaald. Onderscheidend zijn en blijven, daar is het ons om te doen." Het systeem met 18 punten is niet vrijblijvend, want Cono beoogt om dit per 2025 als standaard te hanteren. Wel benadrukt het de melkveehouders goed te begeleiden in de te nemen stappen.
Worden extra's de nieuwe standaard?
Ook andere melkverwerkers maken van extra’s de nieuwe standaard. Voor de melkveehouders die de stap niet zetten, is waarschijnlijk geen plaats meer. Weidemelk is in supermarkten al min of meer de standaard: blijven premies in de toekomst ook premies, of wordt er op het melkgeld gekort wanneer standaarden niet worden gehaald? Dit laatste is een optie waar zuivelbedrijven momenteel nog ver van blijven, maar valt op voorhand niet uit te sluiten.
De kanttekening die daarbij moet worden geplaatst, is dat melkstromen minder vrijblijvend zijn dan soms wordt gedacht. In Duitsland dreigen de verwerkers immers met het stopzetten van de melkcollectie bij boeren met een grupstal. Aan de andere kant staat het bestaansrecht van melkveehouders onder druk en verlangt de maatschappij naar duurzame stappen. Nieuwe melkstromen vormen een handreiking in die richting.
Ontvang het magazine in uw brievenbus
Dit ingekorte artikel is een onderdeel van de zuivelanalyse van 2019. De abonnees van Melk en Voer Pro hebben deze recent ontvangen. Wil jij dit magazine eveneens ontvangen? Klik dan hier om abonnee te worden en krijg het magazine toegestuurd.
Met een abonnement krijg je toegang tot alle besloten artikelen, data en marktinformatie op Boerenbusiness. Als abonnee krijg je ook gratis toegang tot het Nationaal Economisch Landbouwcongres en andere interessante seminars en workshops. Benieuwd naar alle voordelen? Bekijk ons aanbod in de webshop.
Wouter Baan
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.