Zet economisch herstel door of komt er een tweede dip?

Allerlei vragen. Krijgen/houden we het coronavirus voldoende onder controle? Zet het economisch herstel door of komt er een tweede dip? Komt er een Brexit deal of 'crasht' het VK uit de EU? Leveren de Amerikaanse verkiezingen nieuwe onzekerheid op? Het moment van de waarheid nadert op diverse terreinen.

In ons land zijn er heden ten dage meer geregistreerde coronabesmettingen dan in maart/april. Dat komt zeker deels doordat er meer wordt getest. De cijfers over de besmettingen kunnen derhalve tot een te negatieve conclusie leiden.

Aantal positief geteste mensen per 100.000 inwoners

_{Bron: Coronadashboard}

Anderzijds blijft het aantal ziekenhuisopnames en IC-opnames heel laag. Maar dat komt dan weer deels doordat het leeftijdsprofiel bij de besmettingen in veranderd. Op dit moment is 55% van de positief-getesten jonger dan 40 jaar en slechts 15% is 60 of ouder. Doordat jonge mensen minder last hebben van het virus en misschien doordat de behandeling in een vroeg stadium is verbeterd, belanden er daardoor relatief en absoluut minder mensen in het ziekenhuis.

Onderstaand beeld kan misschien leiden tot een onderschatting van de gevaren leiden.

Verloop aantal ziekenhuisopnamen

_{Bron: Coronadashboard}

Op het RIVM coronadashboard staan ook de twee volgende variabelen: geschat aantal besmettelijke personen en de resultaten van rioolwatermetingen. Beide laten in de laatste weken een stijging zien. Van alarmerende omvang lijkt mij die stijging niet.

Er is echter steeds gezegd dat het virus behoorlijk kan opspelen in het najaar, wanneer het kouder en natter wordt en meer mensen binnen zijn. Het mooie weer van de laatste twee weken had het virus eigenlijk wat terug hebben moeten dringen. Dat is kennelijk niet gebeurd. We moeten daarom alert blijven. De situatie impliceert nog altijd onzekerheid voor de economische vooruitzichten.

Zet het economisch herstel door?
De werkloosheid in ons land is in augustus gestegen tot 4,6%, iets beter dan verwacht. In de 3 maanden tot en met augustus nam het aantal geregistreerde werklozen met bijna 100.000 toen. Dat is een fors aantal. Toch zijn er wel wat positieve trends te ontwaren in de cijfers. Het overgrote deel van de stijging is veroorzaakt doordat meer mensen op zoek naar een baan gingen.

Slechts een klein deel, circa 7.000 personen, is veroorzaakt doordat meer mensen hun baan verloren dan dat er werklozen waren die juist een baan vonden. Over de periode maart-juni werd de stijging van de werkloosheid juist veroorzaakt doordat veel mensen hun baan verloren. In de periode mei tot en met augustus nam het totaal aantal banen met 53.000 toe. Volgens het UWV bedroeg het aantal nieuwe WW-uitkeringen in augustus ongeveer 7.100, lager dan de 8.700 van juli en nog maar fractioneel hoger dan een jaar geleden.

Explosie aan werklozen?
De volgende grafiek laat aardig zien hoe de ontwikkeling van de werkloosheid in ons land afwijkt van de ontwikkeling in de VS.

^{Bron: Refinitiv Datastream}

Het veel gunstigere verloop bij ons komt natuurlijk door de totaal andere aanpak van de crisis. In Nederland zijn bedrijven gesteund om mensen in dienst te houden. In de VS zijn juist de werklozen gesteund met verruimde uitkeringen. Wat compleet onzeker is in ons land, is of zich een explosie aan het aantal werklozen gaat voordoen als de steunmaatregelen verminderen of aflopen. Het CPB gaat er in de bij Prinsjesdag gepresenteerde MEV wel vanuit dat de werkloosheid verder stijgt, maar een explosie is het allerminst. Volgens het CPB stijgt de werkloosheid tot eind volgend jaar nog tot bijna 6%.

In een zogeheten 'tweedegolfscenario' stijgt de werkloosheid volgens het CPB naar bijna 10%. De nieuwe taxaties zijn overigens wel een verbetering van eerdere ramingen. De arbeidsmarkt verslechtert dus waarschijnlijk verder, maar minder dan eerder werd voorspeld. Over de Miljoenennota, de MEV en de Algemene Beschouwingen is al zoveel gezegd en geschreven dat ik er niets aan heb toe te voegen. Sorry.

Indrukwekkend herstel in China
Sinds de restricties op het openbare leven zijn versoepeld is de economie overal ter wereld in herstel, zelfs in landen waar het virus nog niet is teruggedrongen. Ik heb het al eerder aangegeven, het herstel in China is opvallend krachtig. De groei van de industriële productie versnelde van 4,8% jaar-op-jaar in juli tot 5,6% in augustus.

Daarmee is de jaar-op-jaar groei binnen korte tijd hersteld tot vlakbij het groeitempo van voor de crisis.  Dat is indrukwekkend, omdat de cijfers impliceren dat de toename van de productie in augustus een stuk hoger lag dan in augustus 2019. Is hier nu slechts sprake van een inhaalbeweging of is er iets anders aan de hand? Ik weet het niet, maar we zullen het de komende maanden aan de cijfers zien.

Hausse aan industriële robots
In ieder geval zeg ik dat hier voor de wereldeconomie opwaartse risico's domineren. Een interessant detail in de Chinese cijfers is wellicht dat de productie van industriële robots in augustus met 32,5% was gegroeid ten opzichte van een jaar eerder. Helaas kan ik dit cijfer niet goed duiden, want ik heb geen historische cijferreeks, maar het lijkt er wel op dat 'iemand investeert in de uitbreiding van productiecapaciteit'.

De particuliere consumptie herstelt zich in China duidelijk trager dan de industriële productie. Toch worden ook hier stappen gezet. De detailhandelsomzetten waren in augustus 0,5% hoger dan een jaar eerder, de eerste plus in maanden. In juli was het cijfer nog -1,1%. Dat is best een stevige sprong en het impliceert dat de stijging maand-op-maand 1,6% hoger was dan die in augustus vorig jaar.

ZEW-index voor Duitsland op recordstand
Het ZEW enquêteert maandelijks enkele honderden analisten over de stand van zaken en de vooruitzichten voor diverse economieën. Maar de belangrijkste indicator die uit de resulterende cijferbrei is te halen, is de 'verwachtingen-component' voor de Duitse economie.

De verwachting van het ZEW laat zien dat die index in september is gestegen naar het hoogste niveau sinds 2004 (mijn dataprovider verschaft geen dat die verder teruggaan, al weet ik zeker dat deze reeks verder teruggaat). Nu is het natuurlijk logisch dat de verwachtingen over economisch herstel hoog zijn na de diepste recessie ooit, maar het is wel fijn dat dat in dit soort indices wordt bevestigd.
_{Bron: Refinitiv Datastream}

Het is overigens niet zo moeilijk sectoren te vinden waar het herstel nog wel een zeer lange weg heeft te gaan. Vooral de luchtvaart boekt nog altijd dieprode cijfers. Snel nadat de lockdowns begonnen en het aantal vliegbewegingen instortte, kwamen luchtvaartmaatschappijen al wel met aangepaste schattingen voor hun omzet dit jaar. Ik denk dat ze ervan uitgingen dat het herstel sneller en krachtiger zou zijn dan het geval blijkt.

Het aantal vluchten van en naar Schiphol lag in augustus nog altijd bijna 50% lager dan een jaar eerder. Dat is natuurlijk wel beter dan de -89,9% van april, maar het blijft een stevige min. Het aantal passagiers dat in augustus door Schiphol kwam lag nog altijd 72,8% lager dan in augustus 2019.

_{Bron: Refinitiv Datastream}

Ook het herstel in de VS gaat door, maar verliest - zoals te verwachten was - wel momentum. Neem de productie in de verwerkende industrie. Die nam in augustus met 1,0% toe ten opzichte van juli. Dat was mooi, maar in de 2 voorafgaande maanden werden stijgingen geboekt van, respectievelijk 4,0% en 7,6%. Het productieniveau lag nog altijd 6,6% lager dan in augustus 2019. Maar iets beter dan de -6,9% van juli en wel stukken beter dan de -19,7% van april. Tussen nu en het einde van het jaar kan het jaar-op-jaar cijfer waarschijnlijk toch stevig verbeteren, omdat de productie in de laatste 4 maanden van het vorige jaar per saldo niet groeide.

Amerikaanse detailhandelsomzetten namen in augustus met 0,6% toe ten opzichte van juli. Ook hier is het groeitempo n het eerste herstel behoorlijk teruggelopen. Inmiddels is de tijdelijke stijging van het niveau van werkloosheidsuitkeringen ongedaan gemaakt en de politieke partijen liggen met elkaar overhoop over nieuwe steunmaatregelen. Dat maakt de financiële situatie voor veel mensen onzeker en dat leidt waarschijnlijk tot terughoudendheid. Mochten er geen nieuwe steunmaatregelen komen dan zal het herstel verder vaart verliezen.

Controversiële brexit
Het moment nadert waarop de overgangsperiode van het Britse vertrek uit de EU ten einde is. Recente onenigheid over controversiële nieuwe Britse wetgeving verhoogt het risico van een no-deal Brexit. Ik kan met geen mogelijkheid bepalen of het hier om onderhandelingstactiek op het scherpst van de snede gaat of dat de Britten werkelijk bereid zijn uit de EU te 'crashen'. Hier geldt voor Nederland: hope for the best, prepare for the worst.

Trump versus Biden
De Amerikaanse verkiezingen naderen. Joe Biden staat in de meeste peilingen op winst. Maar dat stond Hillary Clinton 4 jaar geleden ook. En in de paar staten die het verschil gaan maken, is de voorsprong van Biden zeker niet onoverbrugbaar voor Trump. Vier jaar geleden reageerden aandelenbeurzen per saldo heel positief of de verkiezing van Trump.

Ik vermoed dat dat nu wel eens anders kan uitvallen bij een Trump-overwinning omdat nog eens 4 jaar erratisch leiderschap misschien toch net iets te veel van het goede is. Bij een Biden-overwinning is het voor de aandelenmarkt te hopen dat de regering Biden een gematigde koers gaat varen. Dat lijkt wel in het karakter van Biden te liggen. Waar markten zeker niet op zitten te wachten, is een juridische strijd na 3 november over de vraag wie er nu eigenlijk heeft gewonnen.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.