Opinie Jaap Haanstra

Het jaar 2018 is niet gelijk aan 1976

3 Augustus 2018 - Jaap Haanstra - 42 reacties

Ik meldde 2 weken geleden dat er een aantal telers waren in 1976 die 1 bunder aardappelen verkochten voor een prijs waarvan ze toen een nieuwe Mercedes konden kopen. Dit omdat er 2 weken geleden nog gehoopt kon worden op een redelijke oogst.

Ik ben van nature een optimist en had daar zelf ook hoop op. Echter, na 2 dagen met verschroeiende temperaturen is mijn hoop op een redelijke oogst vervlogen. Wat de opbrengst gaat worden, weet ik niet. Ik verwacht echter dat dit in de meeste gevallen niet hoog zal zijn.

De telers in 1976 waren georganiseerd in een pool of teelden vrij. Iedereen volgde de markt, zodoende werden tegenvallende opbrengsten gecompenseerd door hoge prijzen. Ook waren er een groot aantal handelaren die de markt een extra boost gaven en waren de teeltoppervlakten per boer veel kleiner.

Andere situatie
Vandaag de dag kennen we een totaal andere situatie. We zijn met veel minder telers, maar hebben wel een grotere teeltoppervlakte. Ook telen de telers al lang niet meer vrij of in poolverband. Grotere bedrijven en stijgende kosten hebben contracteelt in de hand gewerkt. Niet veel boeren kunnen zich een slechte prijs veroorloven. Als ik de gemiddelde teler neem, dan zou het zo maar kunnen zijn dat 30 tot wellicht 40 ton vastligt met een prijsafspraak.

Daarmee wordt duidelijk dat de meeste telers geen tot weinig vrije aardappelen overhouden, gezien het huidige groeiverloop. Het maakt dat de aardappelen duurder kunnen zijn, maar dat er niet van geprofiteerd kan worden. Zo kan dit jaar voor een aantal telers weleens minder worden dan vorig jaar en kan die Mercedes van 1976 wellicht nog niet eens een 'BabyBenz' worden met 300.000 km op de teller.

Voor een aantal wordt het een ramp

Wat nu? 
Tot zover een weergave van de situatie. Wat nu? Je kan naar de overheid gaan en om steun vragen; accijnsverhoging van rode diesel teruggeven, zou een goede steun zijn. Als boeren in het buitenland gesteund worden, dan moeten wij ook gesteund worden. Anders is er geen gelijk speelveld.

Wij moeten met elkaar meer geld van de consument naar de teler zien te krijgen. De Vavi luidde afgelopen week de alarmbel, omdat er veel minder aardappelen zouden komen. Het zou goed zijn om als telers (samen met Vavi) naar de minister te gaan en haar te wijzen op de uitzonderlijke situatie. Want, laten we eerlijk zijn: voor een groot aantal van ons wordt het een ramp.

Eerlijke handel
De minister spreekt geregeld over 'fair trade'. Men zou de retail, friteshandelaren en dergelijke er gezamenlijk op aan kunnen spreken, en hen kunnen wijzen op de meer dan uitzonderlijke situatie. Het is een gedachte om €0,10 per kilo frites in een fonds te storten, ter verlichting van de gevolgen van dit jaar.

In mijn optiek is het ook de verantwoordelijkheid van de retail om ervoor te zorgen dat hun toeleveranciers geholpen worden; ook dat is maatschappelijk en duurzaam ondernemen. En de consument merkt niets van dat dubbeltje, omdat het nog geen €0,02 per bakje frites is.

Dat fonds moet binnen de aardappelsector verdeeld worden, zodat vrije telers en contracttelers ervan profiteren. Maar, ook fritesbakkers moeten zich erin kunnen vinden. Tevens moet er in het fonds aandacht zijn voor de pootgoedtelers, die de Nederlandse markt voorzien. De zetmeeltelers zouden dezelfde lijn kunnen volgen.

Natuurlijk is er van alles op te merken aan mijn gedachten en is het makkelijk om deze af te schieten. Echter, laten we afspreken dat als je kritiek hebt, je met een betere oplossing komt. En willen we nietsdoen, dan kan dat ook. Maar, dan moet je het wel accepteren zoals het is.

Jaap Haanstra

Jaap Haanstra is akkerbouwer in Luttelgeest en voorzitter van Stichting AgriFacts. Daarnaast heeft hij zich de afgelopen 30 jaar ingezet voor diverse landbouworganisaties. Haanstra schrijft zijn columns op persoonlijke titel.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.

Selectie Meest gelezen

Meer over

Jaap HaanstraDroogte 2018
Reacties
42 reacties
Abonnee
feitje 3 Augustus 2018
Dit is een reactie op dit artikel:
[url=http://www.boerenbusiness.nl/ondernemen/blogs/column/10879517/het-jaar-2018-is-niet-gelijk-aan-1976][/url]
Beste Jaap,

Het zou ook een idee wezen om de tonnen contracten om te draaien naar % contracten. bv teler levert de laaste jaren 50 ton netto en heeft 30 ton op contract. teler ging er dus vanuit dat dit 60 % op contract was toen hij tekende. Laat hem dan 5 % inleveren als gebaar. en dus van al ze kilo die hij levert dus 35 % vrij prijs zijn. Ik denk dan dat voor een hoop de ellende over is. En laten dan voor de komende jaren afspreken dat we alleen % contracten tekenen.
Abonnee
betweter 3 Augustus 2018
geen contracten.
probeer het eens een jaar
Jonge teler 3 Augustus 2018
Mooi verhaal geen contract, hoe kan ik een slechte prijs overleven zonder zekerheid. Financiering en kosten lopen door. Zijn hier altijd telers die lopen te vloeken op contracten, sommige hebben genoeg in kas. Als jonge teler niet...
hans 3 Augustus 2018
Kom niet met oplossingen die alleen die boer goed zullen bevallen (%-contracten), daar begint "de sector" toch nooit aan. Contracten zullen altijd minimaal qua geld, optimaal qua verlangde hoeveelheid (gezien vanuit de kopende partij) zijn en opgelegd door je financier, die z'n aandelen winst wil zien maken.
En wanneer je nu afhankelijk bent van alleen aardappels (bijv., of melk, of vlees, of ..) en groot, wat "de toekomst" zou zijn, en met een flinke lening, en met open grenzen, niets onverwachts, ja dan ...
Boeren bedankt, de (weinige) janvandries zullen overblijven. Maar dat willen we toch, elkaar met zoveel mogelijk vreemd geld de tent uit concureren? Aalmoezen zullen dit proces slechts uitstellen.
Berry 3 Augustus 2018
Stel de telers worden geholpen. Wat doen we dan komend jaar wanneer er weer te veel is? Verbind er dan ook de verplichting aan om het areaal te krimpen. Dan hebben we.er ook komende jaren mogelijk profijt van.Als er niet gesteund wordt krimpt het areaal zeker en zijn we ook komende jaren van een gezondere markt verzekerd
Einstein 3 Augustus 2018
Volgend jaar weer alles lekker op contract betwetertje
Einstein 3 Augustus 2018
En jonge teler laat je niet opnaaien door een blaaskaak als betwetertje dit soort stumpers boert over drie jaar niet meer dan hebben na de Boeldag nog net genoeg centjes voor een lada.
petatje 3 Augustus 2018
Einstein, je doet je naam geen eer aan. En aan jonge teler een advies; ga niet naar machinebeurzen en shows, spiegel je niet aan je omgeving, ga puur voor teeltrendementen van je gewassen en daarvoor maakt het niets uit of je machines schitteren of niet. Knoei niet op je grond en zorg met lage kosten dat je aflossinfsvoorsprong krijgt, dan kun je ook zonder kleerscheuren een slecht jaar goed doorkomen en een goed jaar volledig benutten door veel vrij te doen en de marktmogelijkheden optimaal te benutten. Boeren is simpel, gewoon met weinig kosten veel produceren en goed vermarkten en berekend risico durven lopen, dat is simpelweg ondernemen!
Ook jong 3 Augustus 2018
Wat deden de jonge boeren vroeger dan? Toen er nog geen "contracten bestonden". In de jaren 50,60,70... werden alle aardappelen thuis gesorteerd en verkocht. Allemaal gelul en geen blijk van ondernemerschap, als je niet zonder contracten kunt. Je moet eens minder afhankelijk opstellen tegen de industrieën. Klein beginnen met een minimaal aan middelen, middelen delen, geen land gaan huren voor 1500 euro.
Piet s 3 Augustus 2018
Ik vind dit een zeer goede uitleg van jaap over het verschil met nu en 1976
Zelf ben ik altijd vrije teler en ben gewend om zelf te handelen, maar ik hoop voor de conttacttelers dat in de toekomst een percentage van de oogst wordt afgesproken
Verder hoop ik dat jaap zich sterk wil maken dat er een voorbeeldcontract komt van lto met onze voorwaarden, we moeten zelf onder redelijke voorwaarden een contract aan de handel aanbieden
Ik hoop dat jaap dit op gang wil zetten
Als voorbeeld weet ik dat ik dit jaar in alle redelijkheid de voorwaarden bepaal en niet mijn afnemer.
Einstein 3 Augustus 2018
Ik kan doen en laten wat ik wil dus ga mij niet vertellen hoe het moet dat kan ik al jaren als 1 van de beste van dit land zelf, en dat gezeur over vrij telen hou toch op dat zijn er nog maar een hand vol in dit land.
Abonnee
sjappie 3 Augustus 2018
Gewoon niks geen vergoeding, daar hoopt de industrie ook juist op zodat de contracten mooi door kunnen gaan.
Groninger 3 Augustus 2018
Kun je het contract niet omdraaien? 30 ton vrij en de rest op contract?
Kjol 3 Augustus 2018
Feitelijk is het voor velen al te laat om terug te kunnen keren naar vrije teelt. Ze liggen al aan het infuus, het zou een kamikaze actie kunnen zijn als ze een slecht jaar treffen. Ik roep het al vaker, de aardappeltelers moeten zich ‘verplicht’ verenigen naar Canadees model.
Abonnee
betweter 3 Augustus 2018
einsteintje heeft een beetje last van de warmte.
neem eerst eens een lekker pilsje.
en contracteer maar door dan.
weer geen kwartje tussen de dubbeltjes
Abonnee
juun 3 Augustus 2018
er is maar een conclusie onze financieringslasten liggen veels te hoog zelfs bij deze lage rente stand wanneer breekt het gezonde verstand weer eens door
Kjol 3 Augustus 2018
Juun, dat ben ik volledig met je eens! En hoe valt hier weer uit te komenjQuery21108763813874377399_1533330431529 De lage rente gaat op een dag weer stijgen, wie gaat dat opbrengen, niet de agrarische sector, mss is een keiharde koude sanering de redding of het einde.
Student 4 Augustus 2018
De handel is er niet voor de boer. Contracten sluiten ze af zodat ze weten hoeveel ton ze kunnen verwerken. Zekerheid dus. Met procentuele contracten heeft de handel dat niet dus die zullen er nooit komen. Wat zou er gebeuren in een goed jaar met zulke contracten. Je hebt zelf je krabbel gezet en er zijn echt nog genoeg boeren die vrij aardappels telen. Als je wilt dan kan het, alleen je moet zorgen dat je vaste lasten laag zijn en zo ook een slecht jaar kunnen hebben.
Tybalt 4 Augustus 2018
Waarom kunnen we met zijn allen wel naar studiedagen,licentieverlengingbijeenkomsten,veldbijeenkomsten. En krijgen wij het niet voor elkaar om in de herfst/winter bijeenkomsten te organiseren om een gezamenlijke prijs af te spreken waar we voor willen telen? Zolang wij kikkergedrag vertonen,blijft het verdeel en heers en wordt dat volgend jaar niets met de prijs. Kun je er gelijk een calamiteitenclausule in op nemen.
john 4 Augustus 2018
Als je onder contract teelt kan je vast dit najaar een betere contractprijs afdwingen.. Als dan 2019 overvloedig wordt met aardappels zit je weer goed..

contracten zijn een keuze.. en je zal er waarschijnlijk vijf jaar over doen om de Mercedes bij elkaar te werken i.p.v. een oogst.
Marius 4 Augustus 2018
Contract telen, tonnen voor vaste prijs zou verboden moeten zijn, kan de AFM daar niet eens naar kijken ? Waarom ? Je weet niet hoeveel tonnen je oogst en je weet niet wat de kostprijs dat jaar zal zijn. De frietfabriek weet niet wat zij dat jaar voor aardappelen zal kunnen betalen, 15 ct. contractprijs betalen als de vrije markt 3 ct. of minder is kan ook niet, dan keuren ze er maar wat af..... Oogst 2017 heeft vrije telers veel geld gekost en de meeste contracttelers hebben met 60% van de oogst ongeveer de kosten vergoed gekregen en met de overige 40% meelever aardappelen die ze voor bijna niks meegaven, het beetje vrije markt wat er nog was verpest. Dit jaar beroepen ze zich op overmacht en leveren als het even kan maximaal de helft van hun contract vol. Zo gaat het al jaren en we laten het gebeuren. Misschien dat het de frietfabrieken dit jaar echt geld gaat kosten omdat de productie langdurig stil komt te liggen en verandert er wat. Laat de AFM bepalen dat maximaal 30% van de gewenste hoeveelheid aardappelen vastgelegd mag worden en 70% op de vrije markt gekocht moet worden. Ene Keynes had 100 jaar geleden al door dat een markt niet werkt als meer dan 30% wordt vastgelegd, sommige basiswetten veranderen niet.
petatje 4 Augustus 2018
Ja Marius, goed verwoord en weergegeven.
Maar de AFM zal hier wel niet naar kijken.
Dit is iets voor de LTO of NEPG om dit in europees verband aanhangig te maken bij mevr. Vestager commisaris voor de mededinging. Zeker nu de europese commissie en parlement zo druk bezig zijn om de landbouw instrumenten te geven voor eerlijk prijzen zou dit volgens mij momenteel een kans van slagen hebben!
Moeten eerst wel alle tegengestelde petten dezelfde kans op gaan staan!
Joost 4 Augustus 2018
De vraag is natuurlijk of er een consument te vinden is die bereid is een nieuwe mercedes aan jaap haanstra te gunnen. Omdat het toevallig een paar weken droog is.
Abonnee
betweter 4 Augustus 2018
en hoeveel van die contractboeren zijn er lid van LTO ?
Moeten de leden het weer voor de niet leden opknappen?
Zorg eerst dat heel Nederland lid wordt dan heb je wat te vertellen tegenover de fabrieken
Berry 4 Augustus 2018
@MariusHet verschil tussen op contract of vrij telen is slechts het verkoopmoment.Zelfs als je de aardappels achter de planken hebt ben je niet zeker van de tonnen die er uit komen.Vanaf welk moment mag er dan verkocht worden?
Abonnee
juun 4 Augustus 2018
moeten we nu met zn allen in een moderne sowchoze ik dacht het niet
petatje 5 Augustus 2018
juun schreef:
moeten we nu met zn allen in een moderne sowchoze ik dacht het niet

Juun, daar zitten we nu al in doordat er teveel op contract staan is er geen marktwerking meer en zitten we in de sowchoze van de afnemers. Open je ogen!
Wat Marius noemt dat Keynes, een economische hooggeleerde, al destijds aangaf dat als meer dan 30% van een product al vooraf is vasgelegd er geen marktwerking meer is, komt nu vol tot uiting tot ongenoegen van ook Dhr Haanstra. Daarom hoogste tijd om er iets aan te doen voor LTO beste betweter, dan krijgen ze weer leden erbij, ondergetekende zal een van de eersten zijn indien LTO eens ballen laat zien inplaats van schoothondje spelen als betrouwbare gesprekspartner van de overheid! Een belangenbehartiger moet de belangen van zijn leden behartigen en niet van derden beste betweter! Of doen ze niets structureels omdat er al, zoals betweter suggereert, geen akkerbouwers meer lid zijn? Beste Jaap, waar is het dan misgegaan, bij de verambtelijking van LTO, het inhuren van derden met geen primair boerenhart, en ondernemersvuur, maar loontrekkers weliswaar van boerkomaf, met 9 tot 4 mentaliteit?
Abonnee
peter 5 Augustus 2018
iedereen zit te zeuren dat er een gesprek moet komen met de fabrieken en de minister.alsje een contract heb getekend heb je dat met je volle verstand gedaan. ik zie meer in de brede weersverzekering. die kan iedereen afsluiten. maar die moet nog op een aantal punten worden aangepast.ik hoop dat lto daar wat mee gaat doen.eigen risico omlaag 20%. dan die 300mm omlaag neerslag tekort in meerdere blokken van het teelt seizoen. dan is het voor een ieder interresant om te verzekeren.en ook meer aan dacht voor de telers die niet kunnen beregenen.
Abonnee
betweter 5 Augustus 2018
wat heb je aan een brede weersverzekering als je aardappelen en uien weg schroeien en maar een matige opbrengst hebben omdat je niet mag of kunt beregenen.
wat krijg ik dan van de verzekering? minus eigen risico? dan kan ik nog niet meedoen aan de hoge prijzen die sommigen krijgen.
Groninger 5 Augustus 2018
Bij de brede weersverzekering moeten ze gewoon kijken naar Amerikaans model.
petatje 5 Augustus 2018
Brede weersverzekering betekent gewoonweg weer lastenverzwaring voor de Nederlandse boer. In de landen om ons heen hebben ze gewoon catastrophe scenarios vvor getroffen streken en bedrijven. Dit wordt grootdeels gefibancierd door de EEG.
Waarom moeten wij dit als sector zelf dragen terwijl er fondsen voor zijn!
Is volgens mij zo onstaan omdat er destihds geen ministerie voor landbouw was voor de uitvoering van een catastrophe regeling.
Nu dat ministerie er wel weer is moet de overheid gewoon netjes richting zijn voedselvoorzieners deze EEG gelden laten vloeien of is het werkelijk zo dat dit kabinet de boeren wil koudsaneren! Wie denken ze dan dat er over 20 jaar nog zo gek zijn om voor het voedsel te zorgen?!
Kortom wie nu de boeren laat stikken heeft straks niks te bikken. Dus overheid blik graag wat verder vooruit als fout reageren op de waan van de dag en wat de media er van maken!
Abonnee
aaboer 5 Augustus 2018
Het Belgische rampenfonds wordt wel gevoed door de boeren. De Belgen krijgen 200 euro minder subsidie/ha dan de Nederlandse, dit geld gaat onder andere in deze pot.
Abonnee
betweter 5 Augustus 2018
hebben vorig jaar gestemd op van Martels omdat het een boer is.
hebben ze die op de treinen gezet.
kom op man, laat je horen ! jij hoort op landbouw en kom eens op voor je collega`s
en die treinen dat is meer voor d 66
Zuidboer 5 Augustus 2018
petatje schreef:
Brede weersverzekering betekent gewoonweg weer lastenverzwaring voor de Nederlandse boer. In de landen om ons heen hebben ze gewoon catastrophe scenarios vvor getroffen streken en bedrijven. Dit wordt grootdeels gefibancierd door de EEG.
Waarom moeten wij dit als sector zelf dragen terwijl er fondsen voor zijn!
Is volgens mij zo onstaan omdat er destihds geen ministerie voor landbouw was voor de uitvoering van een catastrophe regeling.
Nu dat ministerie er wel weer is moet de overheid gewoon netjes richting zijn voedselvoorzieners deze EEG gelden laten vloeien of is het werkelijk zo dat dit kabinet de boeren wil koudsaneren! Wie denken ze dan dat er over 20 jaar nog zo gek zijn om voor het voedsel te zorgen?!
Kortom wie nu de boeren laat stikken heeft straks niks te bikken. Dus overheid blik graag wat verder vooruit als fout reageren op de waan van de dag en wat de media er van maken!


Hoe leg je dit uit aan het MKB en allerlei andere sectoren die ook door allerlei veranderingen inmiddels zijn koud gesaneerd? De tijd dat wij als enige ongegeneerd ons handje konden ophouden bij extreme situaties lijkt mij ondertussen wel achterhaald. Dat andere landen andere prioriteiten stellen doet daar niets aan af. Dan moet je daar maar gaan boeren...
Piet s 5 Augustus 2018
Als de boeren zelf en lto niet zelf met een contract komen met eigen voorwaarden dan kunnen de aanbieders van de brede weersverzekeringen dit wellicht
Het mes snijd dan van 2 kanten
idee 5 Augustus 2018
Berry schreef:
@MariusHet verschil tussen op contract of vrij telen is slechts het verkoopmoment.Zelfs als je de aardappels achter de planken hebt ben je niet zeker van de tonnen die er uit komen.Vanaf welk moment mag er dan verkocht worden?
Kan iemand voor me uitrekenen wat het verschil is over de laatste 10 jaar .Alles vrij of 100% op contract .Heb het dus niet over meeleveraardappels maar alles op contract!
Jan 5 Augustus 2018
Ik begrijp eigenlijk niet goed waarom landbouwers en veetelers geholpen moeten worden. als er een slechte zomer is worden bedrijven die afhankelijk zijn van goed weer toch ook niet geholpen? Wie legt me dit uit?
Agri 5 Augustus 2018
Klopt helemaal jan,en je kunt je ertegen verzekeren. Nu maar hopen dat de omringende landen ook geen hulp geven anders is het oneerlijke concurrentie plus als de overheid wel helpt wil ik mijn premie terug.
Abonnee
Vrije Agria 5 Augustus 2018
idee schreef:
Berry schreef:
@MariusHet verschil tussen op contract of vrij telen is slechts het verkoopmoment.Zelfs als je de aardappels achter de planken hebt ben je niet zeker van de tonnen die er uit komen.Vanaf welk moment mag er dan verkocht worden?
Kan iemand voor me uitrekenen wat het verschil is over de laatste 10 jaar .Alles vrij of 100% op contract .Heb het dus niet over meeleveraardappels maar alles op contract!


Een accountantskantoor (ik meen Countus) uit Flevoland heeft hier weleens een studie naar gedaan en alles vrij gaf gemiddeld het hoogste resultaat, gevolgd door Poollevering en contract was het laagst.

Maar vrij telen betekent wel dat je gevoel voor handel moet hebben en tussen handelaren zit ook nogal verschil qua mentaliteit. Handelaren die onder een andere naam doorstarten na een faillissement dat ze zelf hebben aangevraagd mijden is mijn ervaring.
Abonnee
kraai 5 Augustus 2018
Ik heb net een contract getekend, verkoopprijs €28 per 100 kg over 3 weken leveren. Hopelijk blijven jullie van de contracten af. Want niets zo stom om achteraf te gaan janken. Wie weet verkoop ik nu ook te vroeg en is het over 3 weken €45 pech hebben volgend jaar beter.
Abonnee
Telerx 5 Augustus 2018
Einstein schreef:
Ik kan doen en laten wat ik wil dus ga mij niet vertellen hoe het moet dat kan ik al jaren als 1 van de beste van dit land zelf, en dat gezeur over vrij telen hou toch op dat zijn er nog maar een hand vol in dit land.

hoe wil jij groeien. als je buurman vrije teller is kan die veel meer pacht betalen.. En slimmerik..denk je dat fabrieken contracten afsluiten om duurder in te kopen??
Genie 6 Augustus 2018
Einstein denk eens aan de punten komma,s hoofdletters kortom leestekens.
Westbrabander 6 Augustus 2018
Ik hoop niet dat LTO met afnemers gaat praten want dat haalt natuurlijk niets uit. En vooral geen steun vragen want dan sta je 1-0 achter bij komende prijsonderhandelingen (want je krijgt bij calamiteiten toch steun zeggen ze dan). Zolang er 80.000 euro voor een ha wordt betaald en telers elkaar de weg af rijden om land te huren wat totaal ongeschikt is voor de aardappelteelt kunnen we het maar beter zo laten. Contracten had je niet hoeven tekenen, je had zowiezo geen aardappelen hoeven telen en je had je kunnen verzekeren.
U kunt niet meer reageren.

Meld je aan voor onze nieuwsbrief

Schrijf je in en ontvang elke dag het laatste nieuws in je inbox

Bel met onze klantenservice 0320 - 269 528

of mail naar support@boerenbusiness.nl

wil je ons volgen?

Ontvang onze gratis Nieuwsbrief

Elke dag actuele marktinformatie in je inbox

Aanmelden

Ons aanbod

Akkerbouw Melk & Voer Melkprijsvergelijker Varkens & Voer Marktdata Koersen

Over Boerenbusiness

Over ons Bedrijfsabonnementen Mijn Boerenbusiness Werken bij Boerenbusiness

Onze klantenservice

Neem contact op Veelgestelde vragen Adverteren