Angst voor toenemende macht fritesindustrie

De aankondiging van beurs Emmeloord, de Landbouwbeurs Noord en Centraal Nederland (LNCN), donderdag dat er een aanvulling heeft plaats gevonden bij fritesgeschikte aardappelen van categorie 1 leidt tot enige opschudding onder telers. Zij zijn bang dat de grote fritesverwerkers teveel macht krijgen.

Behoorlijk zorgwekkend vindt poolbeheerder Jan Dirk Tonkes van Flevopool de aanvulling "door de grootschalige fritesindustrieën" als hem om een reactie wordt gevraagd. ‘Het komende seizoen biedt de aardappelmarkt zoals het nu lijkt meer kansen dan het jaar ervoor. Dan wil je die ook zo goed mogelijk benutten, maar dan moet ook de beursprijs goed gevoed zijn. Bij een lagere notering treedt er voor de pool een drukkend effect op. Daar zijn wij als telers niet blij mee’, reageert hij op persoonlijke titel.
Voor Tonkes kwam de wijziging uit de lucht vallen. ‘Het verbaast mij, ook dat het er zo snel gekomen is. Is er wel goed over nagedacht? En wanneer is een afnemer groot of klein? Waar valt Schaap Holland bijvoorbeeld onder? En zo zijn er nog een paar. Ik vind het een rare constatering.’

Ook op het Boerenbusiness forum heerst er onduidelijkheid en zou de industrie meer en meer de dienst uitmaken, zo stellen bezoekers. Voor Beurs Goes die vorig jaar niet koos voor een gesplitste notering, is ook niet precies helder waar de lijn ligt. ‘Bijna alle handel verloopt via vier firma’s. Dat was eigenlijk al zo, maar de aanvulling geeft meer een verduidelijking misschien. In het Zuidwesten gaan meer aardappelen naar België. Daar zitten iets meer kleinere verwerkers. Zou een Remo-Frit of een Agristo nu wel of niet onder de grootschalige noemer vallen?’, vraagt beursvoorzitter Watze van der Zee zich af.

Na een moeilijk aardappeljaar werkt dit volgens hem niet mee. ‘We zijn afhankelijk van de fritesindustrie, ze doen het ook uitstekend, maar feit is dat iedereen voor zichzelf zorgt. De macht van de teler is al niet zo groot. Ook omdat zij zichzelf niet mogen bundelen. Hiermee komt uit waar we destijds met beurs Goes bang voor waren’, zo zegt Van der Zee in een reactie.

‘Het idee voor de aanvulling ontstond afgelopen winter’, verduidelijkt Maas van den Heuvel, gespreksleider van de LNCN. ‘Er waren wat vrachtwagens met aardappelen voor een paar kleine fritesbakkers die iets meer betaalden. Extreem kleine partijen en afwijkend in prijs waardoor ze niet bij de bulk van categorie 1 thuis hoorden. Bovendien is categorie 2 wat hoeveelheid betreft aanmerkelijk groter dan vaak wordt gedacht. Toen is unaniem besloten deze paar partijen in categorie twee mee te nemen. Niemand heeft daar op gereageerd. De beurs heeft afgelopen winter dus al volgens de aanvulling gewerkt; alleen nu hebben we het gepubliceerd.’

Hoewel het protocol Aardappelnotering seizoen 2015/16 dat door de BO Akkerbouw wordt beheerd niet vermeld wat onder ‘grootschalig’ precies wordt verstaan, gaat het volgens Van den Heuvel niet om een bedrijfje op de hoek. ‘Het zijn niet de bedrijven die een paar 100 ton per maand opkopen, maar om fabrieken van forse omvang. Schaap Holland bijvoorbeeld zal daar met de ene transactie wel toe behoren, met de andere niet, omdat het bedrijf een schillerij heeft, maar ook aardappelen aan buitenlandse verwerkers levert.’ In totaal betreft de uiteindelijke groep waarom het gaat volgens Van de Heuvel nog geen honderdste procent van de omzet.
Van de Heuvel hoopt dat degenen die denken dat de beurs de markt kan sturen, daarmee ophouden. ‘De beurs registreert puur wat er in die week, rekeninghoudend met de waan van de dag, gebeurt. Dat is het.’

LTO stond in herfst 2014 ambivalent tegenover de splitsingsplannen van de LNCN najaar 2014 en heeft ook nu zorgen over de nieuwe aanvulling. ‘LTO is nooit wild geweest over de scheiding van de fritesnoteringen’, licht Adrie Bossers, voorzitter van de LTO-werkgroep consumptieaardappelen en uien, toe. ’De grens tussen de verschillende differentiaties is lastig te maken. De markt bestaat bij de gratie van de strijd tussen kopers en verkopers. De functie van beurzen is niet meer en niet minder dan deze strijd transparant maken’, vindt Bossers.

De ongerustheid bij sommige telers over het verliezen van macht, herkent hij. ‘Dat is ook een zorg van LTO. We zien dat de markt differentiaties kent, maar je moet oppassen deze af te bakenen waar deze niet scherp zijn. De laatste wijziging in de fritesnotering is zo’n vraagstuk.’
Bossers voegt er verder aan toe dat de regionale beurzen autonoom zijn en gerechtigd zijn te noteren op een wijze die zij zelf nodig achten. LTO wil het thema bespreken, want het liefst zien zij dat alle beurzen één noteringssystematiek aanhouden. ‘Tot nu toe is dat nog niet gelukt, maar wij blijven met elkaar in gesprek.’

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.