Rampscenario of niet: twijfel over impact droogte

De droogte-index van het Belgische meteorologische instituut KMI kleurt inmiddels donkerbruin van de droogte. Niet zo gek, sinds maart viel er op meetstation Ukkel slechts 27,8 millimeter. Fors minder dan de 106 millimeter die gemiddeld is voor dit deel van Vlaanderen. In 132 jaar Belgische geschiedenis was het niet eerder zo droog. Daarnaast was het ook niet eerder zo zonnig bij de zuiderburen. Een situatie die voor veel delen van Nederland vergelijkbaar is.

Beregeningsverbod
In hoeverre dit impact heeft op de landbouw, en dan met name de groenteteelt, hangt van meerdere factoren af. Veel bedrijven kunnen beregenen, maar onttrekkingsverboden van grondwater maken dat inmiddels op steeds meer plekken onmogelijk. Water aanvoeren is een kostbare aangelegenheid en de meeste telers beschikken niet over een waterbassin. Een week geladen werden sommige delen van Vlaanderen getrakteerd op onweersbuien, maar die vielen zeer lokaal.

Onderzoeksinstituut Viaverda is een van de partijen die al de noodklok luidt vanwege de droogte. Blijft die in mei en juni aanhouden, dan brengt dat industriegroentes onherroepelijk schade toe. Voor de latere teelten is het nog niet te laat, die hebben tijd om te herstellen, maar ook vroege aardappelen worden getroffen, zo klinkt het. Ook groentetelersvereniging Vegras vindt de situatie zorgelijk. Vooral voor de eerste gewassen die nu geoogst worden, maar ook pas aangeplante groentes. 

Toch is niet iedereen van mening dat droogteschade onherroepelijk is. Belangenbehartiger Boerenbond noemt de situatie nog niet zorgwekkend, omdat het nog relatief vroeg in het groeiseizoen is. Wel erkent het dat een cruciaal moment is aangebroken. Er moet deze weken regen vallen om de gewassen tegemoet te komen. 

Opbrengsten dalen
Het is al de derde keer in zes jaar dat Belgische boeren kampen met een groot neerslagtekort. Ook in 2020 en 2022 was het grotdroog. "In de laatste zeven jaar is de opbrengst van onder andere erwten, spinazie en bonen met 20% afgenomen", zegt Ardo-directeur Tijl Goens tegen de krant De Tijd. Wat de uiteindelijk impact is kan de grote Belgische groenteverwerker nog niet zeggen, maar dat opbrengst en kwaliteit beïnvloed worden, is wel duidelijk.

Ga je de grens over in het Noorden of Zuiden, dan is de situatie niet heel veel beter. Met name in het zuidwesten van Nederland is het ook al lange tijd zeer droog. In Noord-Frankrijk is de situatie vergelijkbaar. Het departement Nord en Pas-de-Calais staat al sinds februari onder een droogte-alert. Sinds 1 februari viel slechts 62 millimeter en dat is maar de helft van wat in het voorjaar van 1976 viel. In het departement Hauts-de-France is de situatie niet veel beter. Boeren verwachten minimaal 10% tot 15% opbrengstverlies op dit moment.

Weersverandering op komst
De kans is groot dat er eind mei neerslag van betekenis gaat vallen in West-Europa. Dat er een verandering komt, zoveel is wel duidelijk. Verandering van de windrichting, van noord naar west, zorgt er in de laatste meiweek voor dat we met een wisselvallig weertype te maken krijgen. Hoeveel regen die met zich mee brengt, hangt af van welk model en welke weerprofeet je aanhangt. Het varieert van 20 tot 50 millimeter over zeven dagen. Het ziet er naar uit dat in de kustgebieden iets minder neerslag gaat vallen dan meer landinwaarts.

Deze week krijgen we eerst nog overdag met hoge(re) temperaturen te maken, tot wederom boven de 20 graden, en 's nachts weer een stukje kouder. Nachtvorst kan niet worden uitgesloten. Poolse boeren kunnen daarover meepraten. Afgelopen weekend daalde het kwik 's nachts tot -3 in het noorden van het land, die vooral veel schade brengt aan koolzaadgewassen. Het koolzaad is vrijwel uitgebloeid en bezig met de zaadvorming. Een combinatie van droogte en vorst zorgt ervoor dat de hauwen niet goed worden gevuld of zelfs afstoten. In extreme gevallen hebben boeren al percelen omgeploegd en maïs gezaaid.