Phil Hogan, de eurocommissaris van landbouw en plattelandsontwikkeling, kondigde medio december aan Cees Veerman, de voormalig minister van Landbouw in Nederland, te benoemen tot voorzitter van de nader op te richten taskforce agrarische markten. Wat gaat deze groep in 2016 doen en hoe gaan haar voorstellen er uitzien? Boerenbusiness doet alvast zes handreikingen aan Veerman.
De speciale werkgroep gaat zich bezighouden met de moeilijke situatie van een aantal agrarische sectoren. Doel van de werkgroep is om een advies uit te brengen hoe de marktpositie en de positie in de keten van de boer kan worden verbeterd. Na een jaar rapporteert de werkgroep haar resultaten aan de Europese Commissie. Naar verluid zijn er meer dan 100 sollicitaties binnengekomen om zitting te nemen in de taskforce. Vanuit alle lidstaten zijn er reacties gekomen, maar de commissie heeft ervoor gekozen om tussen de 8 en 15 mensen aan te stellen in de werkgroep.
Het is zeker niet de eerste keer dat in Europees verband wordt gekeken naar de positie van de agrarisch ondernemer in de keten. In 2013 is reeds het Supply Chain Initiative opgericht. Vertegenwoordigers van de verschillende ketenpartners hebben een lijst met vrijwillige gedragscodes opgesteld. Deze codes bevatten voor de hele EU geldende normen voor beginselen van goede praktijken en doeltreffende handhaving. Dit om goede handelsrelaties te borgen en een eerlijke prijs voor iedere schakel in de keten veilig te stellen. Organisaties als Copa Cogeca, Eurocommerce en FoodDrinkEurope nemen deel aan dit initiatief.
Het Supply Chain Initiative is geen succes: zowel politici als deelnemers geven aan dat het beoogde doel, eerlijke handel, niet altijd wordt gehaald. Dit doordat sommige deelnemers simpelweg niet aan de normen voldoen.
Op 5 oktober 2015 kondigde Hogan aan dat er een speciale werkgroep moet komen om de land- en tuinbouw in kaart te brengen. Daarna dient de werkgroep een advies uit te brengen met betrekking tot het toekomstbestendig maken van de machtsverhoudingen in de voedselketens. Vervolgens werd er in november een rapport over oneerlijke handelspraktijken van de Ierse Europarlementariër Mairead McGuinness gepubliceerd. Zij pleit voor regelgeving die dit moet voorkomen.
Half december kondigt Hogan aan dat hij Veerman tot voorzitter van de taskforce maakt. Hogan geeft aan dat het belangrijk is dat er een kundige man als Veerman op deze positie terecht komt. Buiten de ervaring die Veerman heeft opgedaan als oud-minister van landbouw heeft de van orgine akkerbouwer uit de Hoeksche Waard diverse betrekkingen gehad in het agrarische bedrijfsleven, is hij voormalig topman van Wageningen UR en is hij bijzonder hoogleraar agribusiness.
Om de marktpositie van boeren te verbeteren kan er in verschillende oplossingsrichtingen worden gedacht. Boerenbusiness neemt een voorschot op de uitkomsten van de taskforce en komt met 6 invalshoeken om de positie van de boer in de keten te versterken.
1. Garantiefonds
De eerste is een garantiefonds. Voor agrarisch ondernemers die te maken krijgen met tijdelijke liquiditeitstekorten door onvoorziene omstandigheden of gebeurtenissen, kan de overheid een garantieregeling openstellen. Zo worden in de kern gezonde bedrijven gesteund om een moeilijke fase te overbruggen. De overheid en de banken delen samen de risico’s. Een fonds als dit kan er voor zorgen dat bedrijven een steuntje in de rug krijgen wanneer nodig, zodat banen en economische activiteiten kunnen blijven bestaan.
2. Risicomanagement
Maar alleen een garantiefonds is niet voldoende de vrije markt vraagt ook om risicomanagement. Het belang van een goede strategie met betrekking tot risicomanagement op het agrarisch bedrijf (op onder meer prijs-, bedrijfs- en financieringrisico’s), lijkt bij steeds meer agrarische ondernemers door te dringen.
De Europese Commissie of de overheden in de individuele lidstaten kunnen risicomanagement aanjagen of faciliteren, zodat meer ondernemers zich bewust worden van de risico’s voor het bedrijf en de juiste beheersmaatregelen nemen. Risico’s kunnen worden beheerst of beperkt, maar ook juist geaccepteerd of overgedragen. De risicotolerantie per ondernemer is hierin leidend.
3. Gebruik maken van regels
Een derde ingreep ligt meer voor de hand: gebruik maken van de regelgeving. Decentrale overheden in Nederland mogen steun verlenen aan agrarische ondernemers, wanneer wordt voldaan aan de MKB Landbouw Vrijstellingsverordening, de-minimisvrijstelling Landbouwsector of op grond van de richtsnoeren landbouwsteun. Deze regels zijn er om te voorkomen dat steun aan boeren door de Europese Commissie wordt gezien als staatssteun.
Steun aan agrarische ondernemers kan bijdragen aan de marktpositie, doordat zij minder kwetsbaar zijn met een financieel sterke positie. Iedere lidstaat in de Europese Unie kent regelgeving als deze en dus kan dit op nationale schaal worden toegepast. Harmonisatie binnen de EU op dit punt verdient een aanbeveling.
4. Tegengaan overproductie
De vierde tip vindt vooral bij veel belangenbehartigers goedkeuring, namelijk tegengaan van overproductie. Door kleinschaliger te gaan werken, te specialiseren, te diversifiëren en het product een hogere toegevoegde waarde te geven, kan de Europese landbouw zich onderscheiden en kunnen agrarische ondernemers binnen de keten een vuist maken. Dit lukt niet wanneer melk of vlees spotgoedkoop is, aangezien er in dat geval goedkope alternatieven voor handen zijn.
Door overproductie tegen te gaan met plafonds of quota, is de marktprijs minder volatiel en heeft de agrarische ondernemer meer te zeggen in de keten. Nadeel is echter dat de boerenstand in Nederland en de EU vooralsnog slecht is georganiseerd om deze vuist te maken.
5. Transparante prijsvorming
Transparantere prijsvorming is de vijfde tip. Bij prijsnoteringen blijken de marktstructuur, de maker van de prijsnotering, de periode waar de notering betrekking op heeft, de wijze waarop deze tot stand komt en het gebruik van de prijsnotering de belangrijkste aspecten. Per sector zijn er verschillende typen noteringen, die vaak naast elkaar bestaan en op verschillende manieren tot stand komen.
Doordat producten en noteringen veel van elkaar verschillen, zijn deze soms lastig te vergelijken. Uit onderzoek van LEI blijkt dat bij bewerkelijke producten als brood en kip een groot deel van de marge naar de verwerkers gaat. Bij producten als paprika en komkommer gaat een aanzienlijk deel (tot wel 68 procent) van de verkoopprijs naar de supermarkt. Wanneer dit inzichtelijk is, kan ook de agrarisch ondernemer een eerlijk deel van de verkoopprijs vragen.
Onderzoek van de consumentenbond laat zien dat 67 procent van de consumenten liever meer informatie over de herkomst van een product ziet. Zo kan ook de prijsvorming transparanter worden gemaakt. Tegenwoordig dempt de supermarkt vaak grote prijsschommelingen in de groothandel. Bovendien blijkt dat wanneer de boer relatief weinig voor zijn product krijgt, de prijs langzaam herstelt. Wanneer de boer een hoge prijs ontvangt, zakt de prijs relatief snel weer naar het gemiddelde. Dit laat zien dat de invloed van de agrarische ondernemer op dit gebied minimaal is en dus dringend versterking behoeft.
6. Samenwerking
Bij elke tip blijkt wel dat samenwerking noodzakelijk is. Zowel op de Nederlandse als op de Europese markt kan er intensief worden samengewerkt, bijvoorbeeld in coöperaties. Een coöperatie is bij uitstek een vorm van zelforganisatie die gericht is op het vergroten van economische macht en/of schaalvoordeel. Dit terwijl het privévermogen van een ondernemer wel is beschermd door het gebrek aan hoofdelijke en gehele aansprakelijkheid.
Waar een signaal, gecommuniceerd door een individu, niet snel zal worden opgepikt, kan een signaal van een coöperatie wel erg krachtig zijn. Ditzelfde geldt voor de kort geleden afgeschafte productschappen. Op Europese schaal kan een dergelijke samenwerking juist voor meer macht voor de boer in de keten zorgen. Enige promotie vanuit Brussel om agrarische ondernemers voor deze koers uit te dagen is het devies.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
Dit is een reactie op dit artikel:
[url=http://www.boerenbusiness.nl/algemeen/artikel/10867499/Zes-tips-om-marktpositie-van-boer-te-versterken]Zes tips om marktpositie van boer te versterken[/url]