Waarom Franse boerencrisis blijft doormodderen

Franse boeren zitten in een crisis. Al maanden wordt er in het land herhaaldelijk gedemonstreerd tegen de lage prijzen voor melk, vlees, en groenten. De productiekosten zijn volgens de Franse agrarische ondernemers veel hoger dan de inkomsten. Uit protest tegen de lage prijzen voor hun producten blijven de Fransen daarom stoïcijns doorgaan met demonsteren.

Ook in het nieuwe jaar zijn weer massaal acties georganiseerd die voor veel ophef zorgen. Zo worden Franse snelwegen opnieuw geblokkeerd door trekkers en middels brandende banden. Om de situatie niet verder te laten escaleren heeft Stéphane Le Foll, de Franse minister van Landbouw dinsdag extra maatregelen afgekondigd. Maar hoe komt het nu, dat de boerencrisis in Frankrijk maar blijft doormodderen?

Dat de Franse crisis blijft aanhouden is op zich niet zo raar, want de vorige protestacties bleken effect te hebben. In juli 2015 heeft de Franse regering een steunmaatregel afgekondigd voor ondersteuning van de nationale landbouw. Er is een hulpplan opgesteld, waarbij 600 miljoen euro is vrijgemaakt door de Franse overheid om boeren tegemoet te komen in lastenverlichting en schuldsanering. Ook is geld vrijgemaakt voor het herstel van de prijzen om de export aan te zwengelen. Daarbij is ook nog toegezegd dat de komende drie jaar, 1 miljard euro per jaar wordt uitgekeerd aan extra steun.

Een half jaar na dato is het echter de vraag of deze maatregelen wel hebben geholpen. Vraagtekens worden gezet of het geld wel op de goede plek terecht is gekomen. Ondanks dat de prijzen in de supermarkten zijn verhoogd, zeggen Franse boeren dat zij hier niets van merken. Opmerkelijk is ook dat de Europese Commissie heeft aangekondigd de afspraken die de Franse regering heeft gemaakt te gaan onderzoeken. Wellicht zijn bijvoorbeeld de prijsafspraken met Franse varkenshouders in strijd zijn met de Europese mededingingswetgeving. 

Zwakke concurrentiepositie
Ondanks dat de Franse boeren opnieuw massaal in verzet gaan lijken structurele oplossingen nog ver weg. De oorzaak van de boerencrisis, die gezien wordt als de grootste in 30 jaar, heeft namelijk meerdere oorzaken die niet gemakkelijk zijn te keren. Ten eerste is dat de beroerde concurrentiepositie van de Franse agrarische sector. In vergelijking met andere producenten op de wereldmarkt heeft de Franse landbouw een relatief hoge kostprijs.

De wet- en regelgeving  geeft Franse boeren extra verplichtingen, wat een kostprijsopdrijvend effect heeft. Zo zijn de Franse lonen veel hoger dan in bijvoorbeeld Oost-Europese landen. Daarbij zijn de Franse producenten relatief klein in omvang, dit maakt hen kwetsbaar in economisch moeilijke tijden. Door de huidige crisis twijfelen veel jonge boeren aan het perspectief van de Franse landbouw. Daarom is het niet verwonderlijk dat veel van hen actief deelnemen aan de demonstraties. De demonstraties van afgelopen maandag in het westen van Frankrijk stonden onder leiding van een vereniging  voor jonge Franse boeren, genaamd ‘Les Jeunes Agriculteurs’.

De verstoorde handelsrelatie van Europa met Rusland heeft ook impact op de Franse landbouw. Dit gecombineerd met teruglopende vraag uit China zorgt voor extra aanbod op de wereldmarkt. Deze ontwikkelingen geven de toch al niet zo concurrerende Franse landbouw weinig perspectief voor de korte termijn.

Afname van Europese subsidies
Onderliggend probleem van de zwakke concurrentiepositie is dat de Franse landbouw produceert onder relatief ouderwetse omstandigheden. In vergelijking met landen als Spanje en Duitsland is de modernisering in Frankrijk wat achtergebleven. Door jarenlange inkomenssubsidies zijn Franse boeren kunstmatig ondersteund, wat het ondernemerschap niet ten goede is gekomen. Dankzij effectief een lobbybeleid van Franse lobbyisten in Brussel is de geplande Europese subsidieafbouw van 12 procent beperkt gebleven tot een afbouw van slechts 3 procent.

Ondanks dat de landbouw in Frankrijk de komende jaren nog extra wordt ondersteund door de Europese Unie, zijn veel Franse boeren aanhanger van de extreem rechtse politieke partij Front National van Marine Le Pen. Franse boeren kunnen zich vinden in de campagne die pleit voor een nationalisering van het Franse landbouwsysteem. Dit kan volgens hen een structurele oplossing zijn voor de problemen in de Franse landbouw. De support aan deze partij kan ook worden gezien als een demonstratieve tegenreactie op de vrije marktwerking in Europa. 

Niet alleen Nederlandse, maar ook de Franse boeren ergeren zich mateloos aan de macht die de supermarkten en slachterijen uitoefenen op de markt. Volgens hen wordt de charme van originele Franse producten ontkracht. Zo gebruikt het vleesmerk 'Jambon de Paris’ niet Franse, maar Poolse varkens als grondstof voor de vleesproducten. Consumenten worden misleid door handige marketingtrucs en Franse boeren zijn hiervan de dupe, zo leeft de gedachte.

Ook van de prijzenverhoging die zijn doorgevoerd in de supermarkten merken Franse boeren weinig. De producten zijn wel duurder, maar hiervan zien de boeren niets terug. Supermarkten steken volgens hen het geld in eigen zak. De ‘afpersing’ door Franse supermarkten is echter al een jarenlang probleem, ook in 2002 hebben Franse boeren hier al massaal tegen geprotesteerd.

Politieke inmenging
Om de Franse boeren tegemoet te komen heeft president François Hollande beloofd om te werken aan structurele oplossingen. Zo zijn de Fransen bezig met het ontwikkelen van een ‘made in France’ keurmerk die de exportkansen moet verbeteren. Ook zijn politieke toezeggingen gedaan om de internationale contacten met China aan te wakkeren. Of deze initiatieven daadwerkelijk van de grond komen is nog maar de vraag, want zitten consumenten wel te wachten op vlees uit ouderwetse stal- en verwerkingssystemen uit Frankrijk?

De maatregelingen die halverwege 2015 zijn doorgevoerd, zijn echter niet tot tevredenheid van Franse boeren. Zo zijn begin deze maand de demonstraties opnieuw losgebarsten en lopen de spanningen hoog op. Het verdrag van Schengen lijkt meer en meer onder druk komen te staan in Frankrijk, nu ook de agrarische sector demonstreert voor bescherming van de eigen markt.

Als poging om de rust op de Franse markt wat te herstellen heeft Stéphane Le Foll, de Franse minister van landbouw, extra maatregelingen afgekondigd van in totaal 290 miljoen euro. ‘Al deze maatregelen zijn er om de Franse boeren te helpen in deze moeilijk tijden, maar niet alle verliezen kunnen worden gecompenseerd om de daling van de prijzen te compenseren’, vertelde Le Foll de verslaggevers.

Dit zijn de drie maatregelen:

1. Compensatieplan voor vogelgriep
130 miljoen euro wordt gebruikt voor het compenseren van Franse boeren in het zuidwesten van het land. Deze maatregel is een compensatie voor inkomstenderving die de pluimveehouders door vogelgriep hebben geleden.

2. Compensatieplan voor blauwtong
In de zomer van 2015 heeft blauwtong behoorlijke schade aangericht bij boeren die zijn gevestigd in het midden van Frankrijk. De Franse regering heeft 35 miljoen euro uitgeloofd om de schade hiervan te compenseren. Opmerkelijk feit is dat 4 miljoen van dit bedrag is bestemd als compensatie voor de veehandelaren in de getroffen gebieden.

3. Steunmaatregel voor slechte prijzen
Veehouders die zijn geconfronteerd met een daling van de prijzen worden gesteund met in totaal 125 miljoen euro. Volgens de vereniging jonge boeren in Frankrijk (FNSEA) is deze maatregel hard nodig, omdat 20 procent van de varkenshouders balanceert op de rand van een faillissement. Daarbij zit nog eens 20 procent in grote financiële problemen.

De komende tijd moet blijken of de Franse boeren voorlopig akkoord gaan met de extra steunmaatregelen. Daarbij is ook nog de vraag of het Franse beleid om alle overheidsinstellingen te voorzien met 100 procent Frans voedsel, niet in strijd is met de vrije markt werking die de Europese Unie nastreeft. Uitgaande dat Franse boeren niet met zich laten sollen, wordt deze discussie ongetwijfeld vervolgd.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.