De prijs van 1 vat olie lag begin 2016 op ongeveer $27. Hoewel de prijs van het zwarte goud daarna ging stijgen, voerde die niet verder dan $40 á $45 per vat. Naarmate de olieprijs langer op dat niveau bleef, nam de financiële en economische pijn in steeds meer olieproducerende landen toe.
De regeringen zagen hun voorspelde begrotingsoverschotten binnen de kortste keren veranderen in flinke tekorten. Landen die tijdens de hoge olieprijs een spaarpotje hadden aangelegd, moesten dat potje onverwachts aanspreken. De werkgelegenheid en economische groei kregen een gevoelige tik.
Het duurde niet lang voordat de landen, verenigd in het oliekartel OPEC, bij elkaar kwamen om te praten over het opkrikken van de olieprijs. Het antwoord was simpel: verlaag de productie. Door minder olie uit de grond te pompen, hoopten ze dat het aanbod zodanig zou afnemen dat de prijs omhoog zou schieten.
Olieprijs omhoog gestuwd
Er waren wel wat complicerende factoren. Zo is de macht van de schalieolieproducenten uit de Verenigde Staten (VS) behoorlijk groot. Dankzij de nieuwe productietechnieken konden die bedrijven alsnog olie blijven produceren en de productie opvoeren toen de olieprijs begon te stijgen. Immers, zij waren niet gebonden aan de OPEC-afspraken. Hetzelfde gold voor belangrijke olieproducenten die geen OPEC-lid zijn; denk daarbij aan Rusland.
Een andere complicerende factor was dat de grootste olieproducent, Saoedi-Arabië, die lage olieprijs tot op zekere hoogte prima vond. Ja het deed pijn in het land, maar de Saoedi’s hadden het meeste geld op zij gelegd en konden de lage olieprijs langer overleven dan de directe concurrenten.
Later in het jaar, toen de olieprijs niet boven $50 bleek te kunnen komen, besloot Rusland zich aan te sluiten bij de afspraken tussen de OPEC-landen en ging ook Moskou de olieproductie terugschroeven. Sindsdien is de olieprijs erin geslaagd de grens van $50 te passeren.
Sinds de zomer klimt de prijs verder. Inmiddels kost een vat olie tussen $60 en $65. Zowel de OPEC-landen als Rusland zijn tevreden met die prijsontwikkeling. Vergeleken met begin 2016 is de prijs met bijna 200% gestegen. Maar ze zijn er ook over eens dat het bereiken van dat succes niet betekent dat er geen werk is aan de winkel.
Productiebeperking blijft in stand
Om ervoor te zorgen dat de olieprijs niet weer omlaag tuimelt, vergaderen de OPEC-landen vandaag, donderdag 30 november, weer en praten ze over het verlengen van de productiebeperkende maatregelen.
Naar verluidt zijn Rusland en het OPEC-blok er bijna uit en zal de uitkomst van de vergadering in Wenen zijn dat de olieproductiebeperking met minstens 9 maanden wordt verlengd. Aangezien de olieprijs, sinds het instellen van die beperkingen 1 jaar geleden duidelijk is gestegen en dat de belangrijkste reden voor de stijging was dat de productiebeperking gehandhaafd zal worden, zou het niet verbazen als de olieprijs voorlopig onder opwaartse druk blijft.
Tel daar het feit dat de economische motoren in het westen prima draaien bij op, en alle ingrediënten voor verdere opwaartse druk op de olieprijs zijn aanwezig. Naarmate de prijs langer op dit niveau blijft of verder stijgt, is het te verwachten dat ook de inflatiemaatstaven in de VS en de eurozone uit die hoek wind in de rug zullen krijgen.
Dat zal in het geval van de ECB zeer waarschijnlijk onvoldoende zijn om de bank te bewegen en sneller dan verwacht monetaire sluizen dicht te doen. Maar in de VS, bij de Fed, zou een stijgende inflatie op zijn minst op de markten voor onzekerheid kunnen zorgen of de Fed toch niet de rente vaker zal verhogen dan veel beleggers nu denken.