Fosfaatrechten staan garant voor veel emoties in de melkveehouderij. Vanuit de intensieve melkveehouders klinken veel geluiden en de extensieve bedrijven lieten ook al van zich horen, maar er is ook nog een groep die nauw samenwerkt met andere sectoren. Carla Dekker spreekt namens de Streekgebonden Boeren. 'Het lijkt alsof we tegen elkaar uitgespeeld worden. Wie wordt de kampioen grondgebonden bedrijf?'
Samen met haar man runt Dekker een melkveebedrijf in Zeewolde. Het bedrijf behoort tot de grotere melkveebedrijven en verhuurt regelmatig grond aan bollenboeren. Daarnaast waren zij al in een vroeg stadium betrokken bij de kringloopwijzer en is zij een van de oprichters van het manifest Streekgebonden Boeren. Een manifest wat inmiddels door meer dan 100 melkveehouders getekend is.
Streekgebonden boeren geven aan dat grondgebondenheid verder gaat dan eigendom of pacht, zoals vermeld in de gecombineerde opgave (GDI), legt uit?
'In basis gaat het er om wat je verstaat onder grondgebondenheid en welk doel je er mee wilt bereiken. Voor weidegang is een huiskavel relevant. Voor je ruwvoer en mest maakt het wat uit of je het in de buurt organiseert, of dat het over grote afstand getransporteerd moet worden. Voor een milieutechnisch verantwoord gebruik van mest hebben we de meststoffenwetgeving. Grondgebonden in de zin van het hebben van een juridisch gebruiksrecht van de grond heeft daarvoor geen meerwaarde. Die koppeling word wel regelmatig als motivatie gebruikt en doet veel boeren te kort. Het gaat om de manier waarop mest gebruikt wordt en wanneer. Wij zijn tegen grondgebonden fosfaatrechten, maar voor fosfaatrechten gekoppeld aan het dier. Wij zijn blij dat er niet gepraat wordt over dierrechten, want die geven niet de kans om op fosfaat te sturen, maar zien geen reden om het aan grond te koppelen. Je bent zelf verantwoordelijk voor alle mest die je produceert. Of je nu eigen grond hebt of niet.'
Wat zijn de nadelen van fosfaatrechten koppelen aan grond?
'Een eventuele koppeling van fosfaatrechten aan grond roept vooral vragen op. Gezien het fosfaatplafond kunnen we ons niet voorstellen dat iedereen met grond en geen koeien wel rechten kan claimen, want grofweg de helft van de grond in Nederland is niet formeel gebonden aan een melkveehouderij. Streekgebonden houdt in dat er samenwerkingen plaatsvinden met bijvoorbeeld akkerbouwers of gestopte melkveehouders. Wanneer een melkveehouder de laatste jaren zijn mestboekhouding kloppend gemaakt heeft met behulp van een akkerbouwer heeft deze dan ook recht op fosfaatrechten? Hij heeft immers grond waar rundveemest op geplaatst is. Zo kan iedere akkerbouwer een stal koeien volzetten. Ook is de vraag hoe er wordt omgegaan met grondhuur en wie krijgt bij pacht de rechten? wie krijgt de rechten bij uitscharing van jongvee?'
Welke zorgen bespeur je onder de melkveehouders die zich bij jullie aangesloten hebben?
'Ze maken zich zorgen omdat er een stemming dreigt te ontstaan dat bedrijven die regionaal hun voer en mestafzet organiseren als minderwaardig worden gezien ten opzichte van diegenen die het op eigen grond organiseren. Dit kan bij de verhandelbaarheid van rechten leiden tot het maken van onderscheid en dan gaat het opeens om structuurbeleid. Het doel van fosfaatrechten is het beteugelen van de fosfaatproductie en áls dit gebruikt zou worden voor andere doeleinden, wat in onze ogen niet gewenst is, dan moeten bedrijven met een regionale voer en mestkringloop ook als volwaardig gezien worden.'
Nu al is er veel regelgeving. Kunnen de streekgebonden boeren goed uit de voeten met de melkveewet en de AMvB?
'Ze kunnen er mee werken, maar het heeft wel gevolgen sterk afhankelijk van de individuele situatie. Je moet simpelweg grond op je GDI hebben. Kopen, pachten of met grondgebruiksverklaring. Waar die ligt is niet relevant. Soms kun je iets regelen met een buurman, een ander ‘gebruikt’ pacht of koopt grond op grote afstand. Zo kunnen diverse melkveehouders bijvoorbeeld geen grond meer aan akkerbouwers verhuren en dit komt de vruchtwisseling niet ten goede. Doen ze dat wel dan moeten ze namelijk koeien wegdoen. Zelf akkerbouwen met een teeltcontract, dus grond op eigen GDI houden, heeft gevolgen voor derogatie en is daarom meestal geen optie. Dit in verband met de eisen die aan derogatie gesteld worden.'
Maar er werd toch gezegd dat fosfaatrechten remmend gaan werken op de prijzen van grond, tegelijk rekent het CLM er op dat een koppeling aan grond de grondmobiliteit gaat stimuleren?
'Fosfaatrechten corrigeren de markt enigszins die al oververhit was en verder opgejaagd is door de Amvb. Het CLM gaat ervanuit dat wanneer fosfaat aan grond gekoppeld wordt boeren niet net als in het quotumtijdperk hun rechten verkopen en de grond blijven bezitten, maar dan uit ‘armoede’ ook het land verpachten of verkopen met het recht daaraan gekoppeld. Het aanbod van grond zal daardoor waarschijnlijk wel toenemen maar het totale aanbod aan rechten zal dalen want een deel van deze boeren zal daardoor langer doorboeren. Een koppeling grond en fosfaat maakt grond daarom onbetaalbaar. De laatste jaren zijn pacht en koopprijzen al heel erg omhoog gegaan. Daarbij grond is niet mobiel. Als een boer wil uitbreiden moet hij dan grond mét fosfaatrechten zien te verwerven? Moet een boer uit het relatief koe arme Zeeland dan grond in Utrecht kopen van een stopper waar fosfaatrechten op rusten? Is dat duurzaam? We hebben dergelijke regelzucht in het begin van de quotering ook gezien, dat gaan we toch niet weer overdoen?'
Hoe kijken jullie aan tegen de kringloopwijzer?
'Veel boeren vinden dat ze veel te weinig mogen bemesten en de bodemvruchtbaarheid onder druk staat. De kringloopwijzer is hét middel om aan te tonen dat dit op jouw bedrijf het geval is. Het is een goed middel om de mineralenstromen in beeld te brengen. Met deze methode wordt duidelijk waar je het goed doet en waar verbeterpunten zitten op het bedrijf. Op de grond of bij de koeien of allebei. Dáár is de kringloopwijzer voor ontwikkeld. Door de discussie omtrent de fosfaatrechten is de introductie van de kringloopwijzer in een versnelling
gekomen. Omdat een ondernemer hiermee aan kan tonen of hij zuinig met fosfaat omgaat en er ontwikkelruimte mee te verdienen is. Bedrijven die ruim in hun grond zitten, zitten ook vaak ruim in het voer en boeren daardoor wat minder scherp dan diegene die schaarste op zijn bedrijf ervaart. Deze extensieve bedrijven hebben zich tot op heden daarom ook nooit hoeven verdiepen in de kringloopwijzer. Het gezegde onbekend maakt onbemind spreekt voor zich, men ziet niet het voordeel en is bang voor een nadelig effect, terwijl men beschermd wordt door de forfaitaire normen. Je wordt niet op de kringloopwijzer afgerekend als je dat niet wil, maar je wordt door de NZO wel gedwongen om je kringloop bloot te leggen. Daar houden boeren gewoon niet van. Ze gaan zich dan verschuilen achter kreten als dat de kringloopwijzer nadelig uitpakt voor weidegang en dergelijke. In feite is een goed geborgde kringloopwijzer gewoon het eerlijkste systeem wat je maar voor kunt stellen en doet het recht aan de capaciteiten van de ondernemer, zijn koeien en de grond in de streek waar hij boert. Forfaitaire normen geven geen prikkel aan boeren om zuinig met het eindige fosfaat en stikstof om te gaan. Gelukkig word door de voersector ook het initiatief genomen om het fosfaatgehalte in krachtvoer te verlagen en dat helpt. Maar als boeren kiezen voor fosfaatrijke voeders dan kun je dat niet tegenhouden en jaagt dit de nationale fosfaatproductie weer op richting of verder boven het plafond.'
Ondertussen is er al veel commotie geweest over dit onderwerp en hebben de belangenbehartiger de messen geslepen. Hoe kijken jullie hier tegen aan?
'De sector, belangenbehartigers en de zuivel, had een visie en dacht het goed georganiseerd te hebben voor het ná-quotum tijdperk. In die visie werd geschreven dat men géén grondloze bedrijven wil, geen gesloten stallen, weidegang en het grondgebonden karakter wil versterken. Ruwvoer moet grotendeels uit de omgeving komen, mest mag verwerkt worden. Compleet met een ‘early warning’ systeem voor een dreigende overschrijding van het fosfaatplafond. Streekgebonden Boeren staan achter die visie maar hij is te beperkt gebleken. Al anderhalf jaar loopt men achter de feiten aan omdat men de ambities van de sector heeft onderschat. Er is niet tijdig op geanticipeerd en verkeerde keuzes zijn gemaakt.'
Een belangrijk item wat vaak in discussies terugkomt is grondgebondenheid. Hoe kijken jullie daar tegen aan?
'Rondom dat ‘karakter’ van grondgebondenheid is enorm veel ruis ontstaan en laten bestuurders zich meeslepen waardoor verdeeldheid gevoed wordt. Streekgebonden boeren voldoen perfect aan grondgebondenheid door de mest en voer kringloop in de eigen regio te organiseren. Tijdens de quotering zijn geen grondloze bedrijven ontstaan maar is de grond met het bedrijf mee gegroeit. Waarom zou dat met een fosfaatrechtensysteem anders gaan verlopen? Daarbij geldt de AMvB die ondernemers dwingt om extra grond aan te trekken om te mogen uitbreiden. Het ergste is dat boeren altijd collega’s zijn geweest, van Vaals tot Pieterburen. Iedereen had respect voor de manier waarop agrarische ondernemers de bedrijven organiseerden binnen de mogelijkheden van de streek en omgeving waar ze wonen. En nu worden we tegen elkaar uitgespeeld en lijkt het een wedstrijd te worden. Wie wordt de kampioen die zich grondgebonden bedrijf mag noemen en een voorkeurspositie kan bemachtigen. De AMvB regelt de grondgebondenheid, maakt al een onderscheid en is voor veel ondernemers al een kluif. Daar moet het bij blijven. Wij zijn allemaal boer, hebben een bedrijf opgebouwd binnen de beperkingen en mogelijkheden van de plek waar we boeren en we willen daar respect voor én een toekomst.'
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.