Fosfaatrechten, langzaam wordt het doek opgetrokken

Het duurde even, maar donderdag is er dan toch een brief aan de Tweede Kamer. Daarin blikt de staatssecretaris van Economische Zaken, Martijn van Dam, terug op de fosfaatproductie van 2015. 

Nog even de cijfers op een rij: In 2015 produceerde de Nederlandse veestapel 176,3 miljoen kg fosfaat. Daarvan werd 88,4 miljoen kg fosfaat door de melkveehouderij, melkkoeien en jongvee, geproduceerd. Wat inhoudt dat voor het tweede jaar op rij het eigen plafond van 84,9 miljoen kg fosfaat overschreden wordt. In 2015 wordt echter ook het Europese plafond, wat een van de voorwaardes is voor derogatie, overschreden. Die stelde namelijk de grens op 172,9 miljoen kg fosfaat. 

Twee keer gaat de sector daardoor de fout in. Nu is het stuk slaan van het Europese plafond niet alleen maar veroorzaakt door de melksector. Zo steeg de productie door pluimvee waarschijnlijk met 1,1 miljoen kilo tot 28,9 miljoen kilo en leverden varkens 0,7 miljoen kilo extra af uitkomend op 39,6 miljoen kg fosfaat. Het betekent dat de varkenssector onder het eigen plafond bleef, maar dat pluimveehouders het eigen plafond met 1,5 miljoen kg fosfaat overschreden hebben. 

Een klein lichtpuntje ziet Van Dam in het voerspoor. Was dit er niet geweest dan was de overschrijding waarschijnlijk veel groter geweest. De sector die op de blaren moet zitten zijn de melkveehouders. Zij hebben het meeste belang bij het halen van de doelen vanwege de derogatie die voorziet in ruimere bemestingsnormen. In het verlengde. Verdwijnt de derogatie dan begint het gevecht om de mestafzet en neemt de druk op de markt flink toe, wat voor alle sectoren kan resulteren in hoge prijzen voor de afzet van mest. 

Van Dam maakte in de brief aan de kamer duidelijk dat de fosfaatrechten ervoor gaan zorgen dat de productie weer onder het plafond uitkomt. Alle groei in de melkveestapel is na 2 juli daarmee officieel illegaal. Wat eigenlijk in de sector al bekend is, maar nu nog eens benadrukt wordt. Wellicht hoopten ondernemers nog op een uitzonderingsregeling, maar die komt er dus niet. 

Vanuit de zuivelsector en belangenbehartigers neemt ondertussen de roep om duidelijkheid toe, want de hoge melkproductie wordt onder meer hieraan toegeschreven. Daar komt bij dat de invoer van melkvee uit het buitenland gewoon doorgaat, ondernemers die willen stoppen wachten op de rechten en eigenlijk iedereen doorgaat met de waan van de dag tot de rechten een voldongen feit zijn. 

Die duidelijkheid komt er wellicht al in de loop van januari. Uit de gesprekken in de wandelgangen blijkt dat de rechten al aardig vorm beginnen aan te nemen. Ook doet het gerucht de rond dat na samenkomst van de regiegroep op 20 januari Van Dam een interview gaat geven waarin de grove spelregels naar buiten gaan komen. 

Toch geeft Van Dam al iets weg in zijn brief, want hij wil met de rechten de productie tot onder het plafond duwen. Wat kan inhouden dat er bij het uitdelen van de rechten al een generieke korting gaat plaatsvinden. Geeft Brussel de ruimte om het langzaam te doen dan kan ook gedacht worden aan een korting bij verkoop van de rechten. Kijkend naar de varkensrechten is een generieke korting niet ondenkbaar.

En de latente ruimte dan in de vorm van grond en stalruimte? Daar werd in de varkenssector niet naar gekeken, maar die werd dan ook niet ruim van te voren verteld dat grond de belangrijkste factor ging worden. Hierover is eigenlijk niets te zeggen, maar dat er hoe dan ook partijen teleurgesteld gaan worden is duidelijk.

Nu de rechten in zicht komen is het ook tijd om te kijken naar de ontwikkeling van de veestapel. In april telde CBS 1.341.000 stuks jongvee voor de melkveehouderij en 1.627.000 stuks melk- en kalfkoeien ouder dan 2 jaar. In december is dit aantal gedaald naar 1.336.800 stuks jongvee voor de melkveehouderij en 1.621.560 melk- en kalfkoeien ouder dan 2 jaar. Dalingen van op en nabij de 0,3 procent in beide groepen. 

Door de grote plussen in de melkaanvoer wordt algemeen aangenomen dat de veestapel verder groeide sinds de introductie van de rechten op 2 juli. Dit blijkt niet helemaal te kloppen, hoewel cijfers niet zeggen wanneer de stabilisatie en lichte daling in gang gezet is. In vergelijking met 2014 liepen er op december inderdaad 50 duizend koeien extra en 38 duizend stuks extra jongvee. Maar de rechten gelden vanaf 2 juli. Misschien heeft de hoge melkproductie dan toch ook te maken met de focus op liters in plaats van gehaltes, het zachte weer en anders voeren.