Gaat het stelsel van fosfaatrechten het redden of niet? De belangen zijn groot. Zo houdt geen derogatie in dat er misschien nog eens 140.000 melkkoeien uit het Nederlandse straatbeeld gaan verdwijnen. Tegelijkertijd moet de sector er flink voor bloeden. Boerenbusiness zet 5 hoogtepunten uit het debat van de Eerste Kamer op een rij.
Het debat begon rond 2 uur en werd om kwart over 11 afgesloten. De balans aan het einde was: 3 moties en een aantal punten die het stelsel kunnen maken of breken. Zoals Paul Schnabbel (D66) het verwoordde: 'Als we nee zeggen, ontstaat er een groot risico en als we ja zeggen, kunt u niet garanderen dat het positief uitpakt.'
1. De knelgevallenregeling
Dit hangijzer is het heetst. Demissionair staatssecretaris Martijn van Dam was al meerdere keren vanuit de Tweede Kamer gewaarschuwd voor de minimale knelgevallenvoorziening, maar hij deed er weinig mee. Na de uitslag van het kort geding fosfaat voegt de Eerste Kamer haar zorgen over de minimale knelgevallenvoorziening toe aan de zorgen van de Tweede Kamer.
Hierbij zijn vooral Joop Atsma (CDA) en René Derksen (PVV) duidelijk aanwezig. Atsma is bezorgd over de korte tijd, die de commissie Chris Kalden krijgt om zich te buigen over de knelgevallen. Ook is er fors kritiek op de adviserende rol. Van Dam garandeert wel dat de commissie in juli haar werk gedaan moet kunnen hebben. Echter, eerder garandeerde hij nog dat RVO in staat was om op tijd haar werk te doen. Ondertussen zijn ze ingehaald door de feiten en wachten de melkveehouders nog steeds op een eerste beschikking in de Regeling fosfaatreductie 2017.
Dercksen maakt zich vooral zorgen over de proportionaliteit van de regeling. Dat is ook een van de redenen waarom de voorzieningenrechter de melkveehouders in het gelijk stelde. Hij vreest nog meer rechtszaken en verwijst daarbij ook naar de advocaat, die grijnzend tijdens de bijpraatsessie opmerkte dat ze zonder aanpassing nog veel werk gaan krijgen.
2. Biologische melkveehouders
Het is nog niet duidelijk hoe ver de diverse partijen, waaronder GroenLinks, gaan om de biologische melkveehouders te helpen. Van de groep biologische melkveehouders is 90 procent grondgebonden en zijn ze daarmee automatisch vrijgesteld van een korting op 1 januari 2018. De overige 10 procent levert echter behoorlijk wat discussie op. Moeten biologische groeiers wel of niet ontzien worden? Van Dam stelt dat iedereen, die na 2 juli 2015 groeide, wist wat de consequenties waren.
Het knettert behoorlijk in dit onderwerp, omdat er gesteld wordt dat de fosfaatrechten nodig zijn om de derogatie te redden. Biologische veehouders maken er geen gebruik van en hebben daarnaast veel welwillendheid vanuit de politiek.
3. De derogatie
Hoe zeker is het eigenlijk dat de derogatie er is, op het moment dat de wetgeving in werking treedt? Harde garanties ontbreken, maar Van Dam stelt dat er zonder derogatie geen fosfaatrechten komen. Dat houdt in dat de wetgeving uitgesteld moet worden tot de derogatie er daadwerkelijk is. In 2014 kwam deze pas in de loop van het voorjaar, maar daarover wordt met geen woord gerept.
Brussel wil pas praten over een derogatie wanneer Nederland de fosfaatproductie weer onder controle heeft. Een positief punt is dat niet het sectorplafond, maar het totale fosfaatplafond van de veehouderij leidend is. Bovendien is er in de Regeling fosfaatreductie 2017 een marge ingebouwd van 25 procent. Wat inhoudt dat de gesprekken over een derogatie in elk geval kunnen beginnen.
4. De fosfaatbank
De vraag of het afromen van de rechten nog rechtmatig is wanneer het fosfaatplafond bereikt is, wordt niet meer gesteld. Wel wordt er gepraat over de inzet van de rechten. Dit wordt vooral door de politiek als een troef gezien om grip te krijgen op het boerenerf. Dat staat dan weer los van de initiatieven die er al zijn om het dierenwelzijn en de voetafdruk van de sector verder te verbeteren.
5. Niet-verhandelbare rechten
Slechts bij een enkeling, de SP, wordt het verhandelen van de rechten als een negatief punt gezien. Er volgt een motie om niet-verhandelbare rechten in te voeren. Van Dam raadt dit echter af, omdat bedrijven dan geen kansen meer hebben om reeds gedane investeringen (bijvoorbeeld in grond en stallen) terug te verdienen door extra rechten te werven.
De tussenstand
Hieronder een korte tussenstand van de voor- en tegenstanders van het fosfaatrechtenstelsel.
Naast de motie van de SP, diende ook de Partij van de Dieren twee moties in. In de eerste motie willen zij de melkproductie per koe regelen en in de andere motie willen zij meer voordelen voor weidegang.