Moet een boer intensiveren of juist extensiveren?

De laatste tijd zie ik de discussie toenemen of we de natuur kunnen redden door in te zetten op wat in het Engels wordt aangeduid als 'land-sparing' of juist op 'land-sharing'? Reden voor de oplaaiende discussie is het groeiende besef dat er wereldwijd voldoende voedsel geproduceerd moet worden om alle monden te voeden. Intensieve landbouw en milieu worden vaak als tegenpolen neergezet. Alsof beide tegelijk onmogelijk is.

Ik herinner er dan vaak aan dat wij wereldkampioen intensieve landbouw zijn én we dat op een steeds milieuvriendelijke manier doen. Dus als je mij vraagt te kiezen tussen land-sharing en land-sparing, dan antwoord ik: Nou dat hangt ervan af. Maar we kunnen de natuur ook redden door op de juiste, milieuvriendelijke manier intensief te boeren. Het beste van twee werelden dus.

Even voor de helderheid, land-sparing betekent dat je inzet op intensieve landbouw, met hoge producties per hectare zodat je met minder hectares landbouwgrond toch de wereldbevolking kunt voeden. Hierdoor hou je letterlijk meer ruimte over voor de natuur. Wat uiteindelijk zal leiden tot betere natuur. Land-sharing daarentegen gaat uit van veel meer verwevenheid van landbouw en natuur waarbij je dus ook letterlijk deels natuur produceert op landbouwgrond. Bij land-sharing heb je dan wel meer hectares landbouwgrond nodig om voldoende voedsel te produceren om de wereldbevolking te kunnen voeden. Maar per saldo zal dit een robuuster en milieuvriendelijker systeem zijn. Zoals ik al zei, is mijn antwoord op de vraag of we moeten inzetten op land-sparing of juist land-sharing altijd: Nou, dat hangt ervan af.

Vanuit de Nederlandse context bezien is mijn stelling dat we de afgelopen 70 jaar hebben ingezet op land-sparing. We hebben de productie per hectare enorm verhoogt en daarmee ruimte vrijgehouden voor natuur hier en op andere plekken in de wereld. In Nederland hebben we een hele strikte scheiding tussen landbouw en natuur, soms worden landbouw en natuur letterlijk gescheiden door een hek. De ene kant van het hek noemen we natuur en de andere kant landbouw. Helaas heeft die intensieve landbouw toch heel veel negatieve impact op de vrijgespeelde natuur aan de andere kant van het hek. Denk maar aan stikstof en gewasbeschermingsmiddelen, maar ook het waterbeheer in de landbouw heeft impact op de kwaliteit van de natuur aan de andere kant van het hek. Zo bezien heeft land-sparing ons niet de natuurkwaliteit gebracht die we nodig achten.

De grutto
Laten we ook nog even de grutto erbij pakken. Deze icoonsoort van Nederland gedijt namelijk het beste op extensief beheerd en beweid grasland. De piek van het aantal gruttobroedparen in Nederland heeft een sterke correlatie met de vorm van landbouw midden vorige eeuw. Als we blijven inzetten op land-sparing zal er voor de grutto geen plek meer zijn in de landbouw, maar in natuurgebieden die niet op een bepaalde manier landbouwkundig beheerd worden, zal de grutto ook geen thuis vinden. Willen we de grutto voor Nederland behouden dan vraagt dat gebieden die ik bij uitstek een voorbeeld zou willen noemen van land-sharing.

Vaak wordt gedacht dat als je kiest voor land-sparing dat je daarmee alle ruimte en vrijheid creëert voor de hoog productieve boer. Maar in een dichtbevolkt land als Nederland zal die vrijheid altijd beperkt worden omdat landbouwgebieden in ons land ook altijd een rol hebben als woon- en recreatiegebied. Die intensieve landbouw zal dus ook bij land-sparing nog steeds moeten voldoen aan allerlei milieueisen om te kunnen voortbestaan. Kijk maar naar de recente gerechtelijke uitspraken over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de nabijheid van woningen en natuur. Ook bij land-sparing zal je dus als land en tuinbouw continue moeten bewijzen dat je met jouw manier van landbouw geen schade toebrengt aan de natuur aan de andere kant van het hek.

Mondiaal perspectief
Als je dit op wereldschaal bekijkt, is het allemaal veel simpeler. Daar zijn de opbrengsten per hectare gemiddeld zo laag vergeleken bij wat we hier realiseren dat het voor mij geen vraag is wat je daar moet doen, namelijk inzetten op intensivering. Maar de inzet op intensivering in grote delen van de wereld moeten we wel doen met de lessen die wij geleerd hebben in ons achterhoofd. Dus ja, intensivering of liever gezegd productieverhoging per hectare, is op veel plekken op de aarde de juiste weg om veel voedsel te kunnen produceren en ruimte vrij te houden voor natuur. Maar als die productieverhoging gepaard gaat met een grote impact op het milieu, omdat we daarvoor te veel chemie of te veel water voor nodig hebben zal de impact op de natuur toch weer negatief zijn. Ook hier geldt dus dat je bij de inzet op land-sparing ook altijd moet inzetten op meest milieuvriendelijke landbouwmethoden en/of -technieken die er zijn. Laat dat nu net ook deels onze expertise zijn, dus onze grootste bijdrage aan het wereldvoedselvraagstuk is volgens mij de land- en tuinbouwmethoden leveren die het best van deze twee werelden in zich hebben.

Mijn antwoord op de vraag moeten we inzetten op land-sparing of juist op land-sharing blijft dus: Nou, dat hangt ervan af. Maar een ding wil ik nog wel meegeven: de natuur kan prima zonder de landbouw, maar de landbouw kan niet zonder de natuur.

Alex Datema

Alex Datema is directeur Food & Agri bij Rabobank en tevens melkveehouder in Briltil (Groningen). In zijn opinieartikelen schetst hij zijn visie op de agrarische sector en het voedselsysteem.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.