Nederland: natuur of geen natuur

Henk Bleker breekt zijn brains over het dossier ‘Natura’. Waterschappen, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en tal van andere organisaties praten voortdurend over natuurontwikkeling. Ook de bestuurders van Nationale Landschappen, gemeenten, provincies zetten natuur graag hoog op de agenda. Al met al zijn er duizenden natuurclubs en tienduizenden Nederlanders bezig met natuurbeleid. En iedereen maar denken dat er nog natuur is.

Volgens het CBS is er in Nederland ongeveer 484.000 hectare bos en open natuurlijk terrein. Verder hebben de rekenmeesters nog eens 96.000 hectare recreatie terrein en ruim 2,2 miljoen hectare landbouwgrond in de boeken staan. Daarnaast is er nog eens 782.000 hectare water geregistreerd. Dit is bij elkaar 3,6 miljoen hectare waar natuurdoelen een rol spelen of een rol kunnen gaan spelen. De resterende ruim half miljoen hectare is bebouwd of geasfalteerd. Tot zover de harde cijfers.

In Nederland is er dus 3,6 miljoen hectare waar natuurdoelen een rol (kunnen gaan) spelen. Allemaal gebieden die feitelijk geen natuur meer zijn. Natuur bestaat immers niet in Nederland. Ongeveer 70 jaar geleden schreef J.C. Bloem het al in zijn befaamde gedicht ‘De Dapperstraat’. Met in het eerste vers de treffende regels ‘En dan: wat is natuur nog in dit land? Een stukje bos, ter grootte van een krant’. Sinds deze regels op papier zijn gezet is er echt geen nieuwe natuur meer bijgekomen. Ondanks het feit het ministerie van EL&I nog graag over ‘nieuwe natuur’ heeft.

Gelukkig hebben we in Nederland wel veel cultuurland met ongekende natuurlijke rijkdom. Deze natuurlijke rijkdom laat zich niet sturen door labels die beleidsmakers op terreinen plakken. Zo foerageren er jaarlijks 100 duizenden ganzen buiten de foerageergebieden. Zo broeden er ieder jaar duizenden weidevogels buiten de vogelrichtlijngebieden. Zo groeien er miljoenen planten, die op de rode lijst staan van beschermde soorten, buiten de habitatrichtlijngebieden. Natuurlijke rijkdom is niet maakbaar. Het is alleen te faciliteren.

Vanzelfsprekend is het goed dat beleidsmakers zich inzetten voor het behoud van natuurlijke rijkdom, biodiversiteit en het beschermen van flora en fauna. En gelukkig zijn er grote fans van natuurlijke rijkdom in het unieke Nederlandse cultuurlandschap. Ze gaan echter te vaak vanuit dat ze nieuwe natuur kunnen maken. In het verleden is echter vaak gebleken dat goed bedoelde maatregelen de natuurlijke rijkdom hebben afgebroken.

Neem bijvoorbeeld de herintroductie van de ooievaar. Een geweldige imposante vogel, maar juist door deze natuurmaatregel hebben we nu minder grutto’s in Nederland. Of neem het wildbeheer. Door het afschieten van vossen en kraaiachtigen te beperken hebben de weidevogels in het Nederlandse cultuurlandschap het steeds moeilijker. En wat de tsunami van zomerganzen voor gevolgen heeft in het broedseizoen voor weidevogels laat zich raden.