Geld voor iedereen, niet alleen voor overheden

Het is zo goed als zeker dat de Europese Centrale Bank (ECB) morgen zal aankondigen dat de bank met een enorme zak geld staatsobligaties van de eurolanden gaat opkopen. De bedoeling daarvan is dat de rentes nog verder zakken. Daardoor krijgen eurolanden genoeg ruimte hun economieën en financiën te hervormen en kunnen bedrijven en consumenten goedkoper geld lenen en investeren dan wel uitgeven.

Het klinkt allemaal logisch en aannemelijk. Toch zou ik niet te optimistisch zijn dat de eurozone door die ingreep van de ECB de crisis definitief achter zich zal laten. Daar zijn een aantal redenen voor aan te geven. Bovendien: als je als de centrale bank al iets ongebruikelijks wilt doen – opkopen van staatsobligaties is namelijk zeer ongebruikelijk voor een centrale bank – dan kun je het beter anders aanpakken.

Eerst even kort waarom de ECB-maatregel zeer waarschijnlijk niet werkt. In de eerste plaats: de rentes in de eurozone zijn al historisch laag. Dit betekent dat de ruimte voor een verdere daling beperkt is. Toegegeven, de rente kan negatief worden maar voor bedrijven en consumenten maakt dat niets uit. Als de rente negatief is, gaan zij echt geen geld van hun bank toe krijgen om een lening op te nemen.

Als bedrijven en consumenten tot nu toe door die lage rente niet veel zijn gaan lenen en spenderen, dan is de kans dat ze dat nu, bij een ietsje lagere rente wél ineens gaan doen, nihil. Sterker nog, het zou me niet verbazen als de consument juist meer gaat spáren. Men is bang voor de toekomst en nu de ECB dit nucleaire wapen inzet, kunnen velen gaan denken ‘is de situatie dan zó erg?’ en in reactie meer gaan sparen voor het geval dat.

In de tweede plaats: in de Verenigde Staten heeft de Fed, de Amerikaanse centrale bank, tussen 2009 en 2014 hetzelfde gedaan als wat de ECB nu wil doen. En daar lijkt het gewerkt te hebben; de Amerikaanse economie groeit inmiddels met 5 procent op jaarbasis en de werkloosheid ligt ver onder de 6 procent. In de eurozone bedraagt de groei 0,2 procent en is de werkloosheid ver boven 11 procent te vinden.

Maar de Fed heeft met zijn ingrepen ook de consument geholpen; zijn hypotheekrente ging omlaag. De Amerikaanse banken verlaagden ook de rente op de bestaande hypotheekleningen waardoor huishoudens meer geld konden uitgeven. Bovendien verlaagde de overheid er de belastingen. In de eurozone gebeurt geen van beide.

Daarnaast heeft de Fed in een vroeg stadium, in 2009 al, de banken gedwongen te saneren. Daardoor konden ze vrij snel nieuwe leningen verstrekken. In de eurozone is dat niet gebeurd, met als gevolg dat de banken nog steeds relatief weinig nieuwe leningen verstrekken. Elke nieuwe lening is per definitie risicovol en de banken zitten al met veel leningen uit het verleden die eigenlijk afgeschreven moeten worden omdat de kans dat ze afgelost worden, klein is.

Door dit alles is er weinig reden optimistisch te zijn dat de eurozone op weg naar veel betere tijden is. Maar goed, de ECB vindt dat de bank ongebruikelijke stappen moet zetten om economisch herstel van de grond te krijgen. Laten we even voor het gemak aannemen dat iedereen het daarover eens is en dat de ECB dat inderdaad moet doen.

De ECB zal waarschijnlijk voor 500 miljard, zo niet 1000 miljard euro, staatsobligaties gaan opkopen. Daardoor worden eigenlijk alleen de overheden geholpen, net als de banken. Wie écht economisch herstel wil, zal ervoor moeten zorgen dat de consument geholpen wordt. Binnenlandse consumptie is de kurk waar elke moderne economie op drijft. Alle maatregelen die de ECB tot nu toe genomen heeft, hielpen vooral de banken en de overheden, níet de consument. Het gevolg is: de crisis is niet alleen niet verslagen maar zelfs erger geworden in loop der tijd.

Áls de ECB al 500 tot 1.000 miljard wil spenderen om de economie te helpen, dan weet ik een veel betere manier dat geld in te zetten. De eurozone telt iets minder dan 335 miljoen inwoners. Als de ECB 500 miljard euro niet gebruikt om staatsobligaties te verkopen maar aan de inwoners van de eurozone geeft, dan krijgt ieder van ons ongeveer 1.500. Voor een gemiddeld huishouden betekent dat tussen 4.500 en 6.000 euro op de bankrekening.

En dat is als de ECB 500 miljard euro oormerkt voor hulp. Kies de bank voor 1.000 miljard, dan zou ieder huishouden in de muntunie tussen 9.000 en 12.000 euro kunnen krijgen. Tel daarbij het plan om voor circa 1.000 miljard aan leningen die de banken aan bedrijven hebben uitgegeven op te kopen, en de ECB kan ieder van ons 6.000 euro (of tussen 18.000 en 24.000 euro per huishouden) geven.

Laat de ECB, nu de bank toch out of the box wil denken én doen, een soort Staatsloterij zijn. Maar dan eentje waarbij iedereen wint en een flink bedrag op zijn/haar rekening bijgeschreven krijgt. Ik ben er 100 procent zeker van dat het dán niet lang zal duren voordat de economische groei in de eurozone van de grond komt.

Edin Mujagic
Monetair econoom en DCA analist rentemarkt

Edin Mujagic

Edin Mujagic is macro-econoom en hoofdeconoom bij OHV Vermogensbeheer. Hij focust zich op de wereldwijde centrale banken, en in zijn blogs schrijft hij met name over de ECB en Fed. Ook heeft hij diverse boeken geschreven.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.