Markten roodgekleurd
Verbazende verbazing over dalende aandelenkoersen
Rood is definitief dé kleur op de financiële markten sinds het begin van dit jaar. De aandelenkoersen wereldwijd zijn het jaar rampzalig begonnen. In China ging de beurs zelfs meermaals dicht, zo stevig was de daling. Ook in Europa verloren de aandelenkoersen procenten tegelijk. Wat mij opvalt is dat er veel ongeloof en verbazing bestaat over dat feit dat de aandelen dit nieuwe jaar zo slecht zijn begonnen. Wat míj verbaast is echter die verbazing!
De Europese aandelengraadmeters doken met procenten omlaag aan het begin van 2016. Dé reden vond men China, waar de aandelenkoersen zo hard zijn gedaald na Oud en Nieuw dat het equivalent van de sprinklers aanging: de handel werd automatisch stilgelegd voor de rest van de dag. Nu ben ik geen beurshandelaar maar een simpele macro-econoom, maar ik vind dat ‘China is de reden’ echt een drogreden.
De huidige crisis werd en wordt nog steeds omschreven als de ergste crisis sinds de Grote Depressie, nu bijna een eeuw geleden. Inmiddels behoort de huidige crisis ook tot een van de langste crises van de laatste decennia. Sinds het begin, in de herfst van 2008, zijn de aandelenkoersen ruim verdubbeld. De AEX-index in Amsterdam klom van ongeveer 200 naar circa 500 punten bijvoorbeeld.
De aandelenkoersen geven de ontwikkeling van de waarde van het bedrijfsleven weer. Die waarde neemt toe wanneer bedrijven meer winst maken, wat doorgaans gebeurt als ze meer spullen verkopen. Dat, meer winst, melden de bedrijven als de economie goed draait, lees als de consument de hand niet op de knip houdt. Echter, terwijl de AEX-index veel meer dan verdubbeld is sinds 2008 – en de Amsterdamse graadmeter is alles behalve een uitzondering in dat opzicht – is de Nederlandse economie niet vooruitgekomen. Het bruto binnenlands product van zowel Nederland als de eurozone was eind 2015 ongeveer gelijk aan dat in 2008.
Met andere woorden, terwijl de onderliggende economie, waarvan de aandelenkoersen een weergave zouden moeten zijn, behoorlijk is afgevallen en pas sinds kort op zijn oude gewicht terug is, zijn de aandelenkoersen naar recordhoogtes geklommen.
Goed, aandelenkoersen zijn natuurlijk ook een weergave van wat de beleggers verwáchten hoe het met de bedrijven zal gaan in de toekomst. Het gaat dus ook om verwachte toekomstige winsten. Veel bedrijven melden echter reorganisaties en ontslagrondes aan. Dat oogt goed voor de winst, immers de loonkosten dalen daardoor. Maar men moet zich afvragen wáárom bedrijven reorganiseren en mensen ontslaan. Het antwoord is al snel dat ze dat doen in reactie op grote problemen die ze ondervinden, zij proberen zo zich drijvende te houden.
Het aantal bedrijven dat verlies maakt, is de laatste maanden behoorlijk gestegen. Veel bedrijven melden daarnaast ook lagere winststijgingen of zelfs lagere winsten dan in de voorgaande jaren en waarschuwen ervoor dat de winsten in de toekomst lager kunnen uitpakken. Ik zou dan persoonlijk ervoor uitkijken als belegger te juichen als een bedrijf reorganiseert wanneer dat de reden is. De verhoudingen tussen winst en aandeelkoers is vaak behoorlijk aan de hoge kant.
Tot slot blijken insiders, denk daarbij aan managers die doorgaans meer weten over hoe een bedrijf ervoor staat en dus beter kunnen inschatten hoe de waarde van het aandeel van hun bedrijf zich zal ontwikkelen dan de buitenwereld, op grote schaal hun aandelen te verkopen. Uit de cijfers van onderzoeksbureau TrimTrabs blijkt dat de mate waarin de insiders hun stukken van de hand doen, zelden eerder zodanig is geweest als in de afgelopen maanden het geval was.
Kort samenvattend lijkt de waardering van aandelen te hoog te zijn, gezien de ontwikkeling van de economie, winsten en winstvooruitzichten. Dat insiders op grote schaal aandelen verkopen, kan men als een soort motie van wantrouwen zien. Het zou zomaar kunnen zijn dat de aandelenkoersen onhoudbaar hoog zijn. Iets wat onhoudbaar hoog is, blijft niet hoog staan. Dit alles wil niet zeggen dat we dit jaar de aandelenkoersen fors zullen zien dalen – iets wat onhoudbaar is kan wel een tijdlang aanhouden – maar het betekent ook dat wie ervan uitgaat dat de aandelenkoersen zullen blijven stijgen, en fors stijgen ook, behoorlijk naïef is. Het betekent óók dat een forse daling van de aandelenkoersen niemand moet verbazen.
Dat gezegd hebbende: ik vermoed dat de aandelen in eerste instantie niet fors zullen dalen omdat de centrale banken klaar staan die markt te steunen, ook al staat er in hun taakomschrijving helemaal niets over dat ze zich moeten bekommeren om de aandelenkoersen.
De centrale banken zullen ingrijpen omdat ze menen dat dalende aandelenkoersen slecht zijn voor enerzijds de economische groei en anderzijds voor de (financiële) stabiliteit. Maar dat zij met hun beleid de aandelenprijzen en economische groei kunstmatig hebben opgedreven, door dat opdrijven én zeer lage spaarrente vele spaarders ertoe hebben aangezet te gaan beleggen (waardoor de centrale banken nog meer ervoor voelen aandelenkoersen te ondersteunen, immers de belangen zijn groter) en zo ze de kwetsbaarheid van onze economie hebben vergroot, daarover hoor je nauwelijks iemand. Voor vele analisten, academische economen en anderen zijn de centrale banken heilig, daar lever je geen kritiek op. Persoonlijk vind ik dat op elk bankbiljet, onderaan elk velletje briefpapier van de centrale banken en boven op hun kantoren gedrukt c.q. geprojecteerd moet worden: ‘centrale banken brengen een economie ernstige schade toe’.
De aandelenkoersen zullen in mijn ogen in eerste instantie niet fors dalen, dankzij de centrale banken. Maar op den duur zullen ook zij niet kunnen voorkomen dat iets wat onhoudbaar is en geen enkel fundament heeft, nog een lange tijd blijft bestaan. Vroeg of laat worden ze machteloos. En dan denk ik aan al die mensen die jarenlang braaf hebben gespaard en de laatste tijd zijn gaan beleggen omdat de centrale banken hen, de spaarders, de oorlog hebben verklaard. Ik denk ook aan de Nederlandse pensioenfondsen die honderden miljarden euro hebben gestoken in aandelen en dat belang elke maand verder fors verhogen. En terwijl ik dat denk, zie ik de krantenkoppen en delen van interviews uit de toekomst al voor me: ‘Pensioenen fors omlaag’, ‘Nederlandse huishoudens zien hun vermogen behoorlijk afnemen’, ‘dit had niemand aan kunnen zien komen'.
Edin Mujagic
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.