Verschrikkelijk dat hoge inflatiecijfer, heel erg triest

Ver-schrik-ke-luk. Een dramatisch cijfer, anders kan je het niet noemen. Volgens de Europese HICP-maatstaf bedroeg de inflatie in ons land in september 17,1%. In augustus was het nog 13,6%. Uiteraard was het een record op deze maatstaf. En uiteraard was energie de grote boosdoener: +113,8% jaar-op-jaar, tegen 'slechts' 88,4% in augustus.

Toch was het niet alleen energie. Industriële goederen exclusief energie waren 7,2% hoger dan een jaar geleden, tegen 5,8% in augustus terwijl de prijsstijging bij diensten versnelde van 4,6% in augustus naar 6,0% in september. Het hele kleine beetje goede nieuws was dat de inflatie bij voedingsmiddelen ietsjes matigde: 10,5% duurder dan vorig jaar, tegen 10,8% in augustus.

De nationale inflatiemaatstaf die het CBS volgende week publiceert zal wel uitkomen op zo'n 15%, tegen 12,0% in augustus. Voor de 'lol' heb ik in de volgende grafiek de Nederlandse inflatie even afgezet tegen die in Brazilië. Dat land worstelt eigenlijk al veertig jaar regelmatig met hoge inflatie, maar nu benijden we de Brazilianen om hun inflatie. Ik heb nooit gedacht dat het zover nog eens zou komen.

Kamervragen
Nu zijn we natuurlijk niet het enige Europese land met een fenomenaal inflatieprobleem, maar we staan wel hoog 'in het linker rijtje'. We hoeven alleen de drie Baltische landen voor laten gaan, al liepen we in september wel lekker in op die drie. In de eurozone als geheel bedroeg de inflatie in september 10,0%, tegen 9,1% in augustus. De kerninflatie versnelde van 4,3% in augustus tot 4,8% in september. Opvallend is dat de inflatie in Frankrijk slechts 6,2% bedraagt. Energieprijzen lagen daar in september 17,8% hoger dan in september 2021. Voor de eurozone als geheel was dat 40,8%. Dat scheelt nogal wat met onze 113,8%... Wordt het niet eens tijd daar Kamervragen over te stellen?

De gevolgen van zo'n inflatie zijn evident. Ten eerste leidt het tot een ongekende uitholling van de koopkracht en het kan niet anders dan dat de consumptieve bestedingen er een gevoelige tik van zullen krijgen. Die tik kan op korte termijn nog meevallen doordat de inflatiecijfers de feitelijke gang van zaken enigszins overdrijven. Het is een bekend verhaal. Het CBS berekent de energieprijzen alsof alle mensen nu een nieuw contract tekenen. Dat is niet zo. Maar als de huidige vaste contracten aflopen, komt iedereen alsnog aan de beurt. Een andere verzachtende omstandigheid is dat veel mensen financiële buffers hebben en daarmee zullen ze hun bestedingen enige tijd op peil houden. Maar ook dat is eindig.

Het CBS publiceerde vandaag ook cijfers over de detailhandelsomzetten voor augustus (toen de inflatie dus 'slechts' 13,6% was). Die omzetten waren 1,7% hoger dan een jaar eerder, maar daar moet de inflatie nog af. In volume lagen de omzetten 6,0% lager dan in augustus vorig jaar. Het was de vierde maand op rij met een negatief cijfer. Detailhandelsverkopen vormen slechts een deel van de totale consumptieve bestedingen, maar het geeft wel een indicatie.

Ik denk dat een recessie onvermijdelijk is. Wat anders is dan bij eerdere recessies is dat van het monetaire beleid geen impulsen kunnen worden verwacht om de economie te steunen. Sterker nog, in Frankfurt was de paniek al uitgebroken en die neemt nu snel toe, stel ik mij zo voor. Ongetwijfeld zal de ECB de officiële rente nog behoorlijk verder opschroeven. Bij de laatste persconferentie zei ECB-president Christine Lagarde dat het doel van die renteverhogingen is om de economische groei te drukken. Nou, van die economische groei blijft op deze manier niets over, dus de ECB is bezig de ontwikkeling richting een recessie een handje te helpen.

In Duitsland wordt het beeld er evenmin beter op. Ook daar is de inflatie in september behoorlijk toegenomen, al kwam dat vooral doordat tijdelijke steunmaatregelen (zoals heel goedkoop regionaal openbaar vervoer en een verlaging van de benzine-accijns) in september afliepen. Het Duitse ondernemersvertrouwen zoals dat maandelijks door het Ifo-instituut wordt gemeten daalde in september opnieuw. In het volgende plaatje heb ik de 'verwachtingscomponent' van die index afgebeeld. Die wordt gezien als goede indicator waar het met de Duitse conjunctuur op korte termijn naar toe gaat. Het plaatje behoeft geen commentaar.

Voor de eurozone als geheel is het beeld iets minder dramatisch. De index van het economisch sentiment zoals door de Europese Commissie wordt samengesteld en die het vertrouwen van ondernemers en consumenten weergeeft daalde van 97,3 in augustus naar 93,7 in september, onder het gemiddelde op de lange termijn van circa 100.

Het grote probleem voor Europa blijft de Europese gasprijs. Op het moment van schrijven noteert die rond de €200 per MWh, het dertienvoudige (!!!) van voor de pandemie. Ter vergelijking, de Amerikaanse gasprijs bedraagt circa €23 MWh! We kunnen steunpakketten in elkaar draaien tot we erbij neervallen, maar als we de gasprijs niet naar beneden krijgen blijft dit gigantische probleem bestaan. Ik lees af en toe enthousiaste verhalen dat wij momenteel geen Russisch gas meer importeren. Dat is compleet irrelevant, het gaat wat betreft onze economie om de prijs die we betalen ongeacht waar dat gas vandaan komt (zucht…). Waarom lees en hoor ik nergens over plannen om die gasprijs onder controle te brengen? (zucht, zucht…).

Overigens denk ik wel dat zich momenteel stevige desinflatoire krachten ontwikkelen die uiteindelijk de inflatie naar beneden zullen brengen. Denk aan de nu snel dalende vrachtprijzen, dalende grondstoffenprijzen (behalve gas), de verminderende logistieke verstoringen en de recessie zelf. Maar voorlopig is het zeker nog niet zo ver.

Divergentie conjunctuur Europa en VS
De Amerikanen hebben hun eigen uitdagingen. Ook daar is inflatie hoger dan ze zouden willen. Meer dan wij hebben ze dat aan zichzelf te wijten want de regering Biden heeft kort na aantreden de economie compleet over de kling gejaagd met een idioot groot stimuleringspakket. Maar de inflatie is er inmiddels lager dan bij ons (wat niet zo heel moeilijk is) en het verschil in gasprijs is ook zeer bepalend voor het verschil in de conjuncturele vooruitzichten.

Vanaf april leek het erop dat de Amerikaanse arbeidsmarkt geleidelijk wat ontspande. Het wekelijkse aantal aanvragen voor werkloosheidsuitkeringen liep vanaf april wat op. Inmiddels is die trend omgedraaid. Vanaf het laatste deel van juli daalt het aantal aanvragen juist weer zoals te zien in de volgende grafiek.

Wat de VS wel parten begint te spelen is de snelle rentestijging die ook de hypotheektarieven omhoog duwt. Deze fors stijgende rente drukt de huizenprijzen. De volgende grafiek laat zien dat het jaar-op-jaar stijgingspercentage van Amerikaanse huizenprijzen momenteel snel daalt. Dat komt doordat de huizenprijzen de laatste maanden niet meer zijn gestegen, sterker nog, de prijzen zijn in juni en juli in absolute zin gedaald. Twee maanden is nog geen trend, het lijkt wel een logisch gevolg van de gestegen rente. Als de huizenmarkt verzwakt zal dat de economische groei in de VS ook schaden.

China heeft een unieke positie
Van alle landen heeft China de laatste twee decennia verreweg de grootste bijdrage geleverd aan de mondiale economische groei. Helaas voor de rest van de wereld kampt het land nu met grote uitdagingen. Covid-19 blijft het land economisch parten spelen. Met regelmaat worden lockdowns ingesteld om corona-uitbraken het hoofd te bieden. Ook de onroerend goed sector blijft verzwakken. Verder lijkt het erop dat het steeds moeilijker wordt voor de beleidsmakers om de economisch groei op peil te houden.

Een positieve uitzondering
Is er dan geen land waar het juist wat beter gaat? Jawel! Er is een land waar de economie dit jaar minder krimpt dan eerder werd verwacht. In dat land daalde de werkloosheid in augustus tot 3,8%, van 3,9% in juli. Het ondernemersvertrouwen in dat land verbetert al een paar maanden en de eerder opgelopen inflatie daalt inmiddels. Welk land dat is? Rusland! Het is om uit je vel te springen.

Ik word er triest van, heel erg triest. Inflatie van meer dan 17%, ver boven een inflation-prone land als Brazilië. Waarom stelt niemand de vraag waarom onze inflatie zoveel hoger is, ook dan die in vergelijkbare landen? Waarom doet niemand iets aan die hoge Europese gasprijzen? (In België presteren ze het om een kerncentrale te sluiten!) Waarom valt het niemand op dat wij economisch naar de verdommenis gaan terwijl de Russische economie zich juist lijkt te stabiliseren en te herstellen? Waarom zijn die centrale banken bij ons zo laat in actie gekomen in zijn ze in een vloeiende beweging doorgeschakeld van onderschatten en bagatelliseren naar paniek? Waarom staan ze nu op het punt de conjunctuur die al ernstig zal verzwakken nog een duw naar beneden te geven? Enfin, triest dus. En dan heb ik het nog niet eens over de chaos in het VK gehad. Men vreest met grote vreze. En dan komen die sluipschutters van Napoli dinsdag ook nog naar de Johan Cruijff Arena. Ga ik er nota bene met mijn volle verstand ook nog op de tribune zitten. Ik zou waarschijnlijk beter moeten weten.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.