Boeren in alle soorten en maten

Voor velen is het vakantietijd: er wordt volop door Europa gereisd en burgers genieten van het landschap dat boeren onderhouden. Hopelijk kunnen de boeren zelf voor of na de graan- of grasoogst er ook nog even uit. Reizen verbreedt de blik.

Wie door Europa reist, zou zich zo maar kunnen afvragen hoeveel boeren er eigenlijk zijn. Ik heb de statistieken er eens op nageslagen, en kom tot het onthutsende antwoord dat we dat eigenlijk niet weten.
Wie het weet mag het zeggen, het hangt namelijk af van de definitie – wat is tegenwoordig nog een boer of boerderij?.

In de huidige EU-27 zijn er 7,3 miljoen boeren (cijfers 2007), waarbij dan zo"n beetje iedereen meetelt die minimaal voor 1.200 euro aan saldo zou kunnen realiseren (in vakjargon: 1 ESU). Daar heb je in Nederland hooguit een hectare voor nodig en als je hem intensief beteelt kan het met een stuk minder.

Van die 7 miljoen realiseren er 1,7 miljoen boeren een saldo van meer dan 20.000 euro (16 ESU). Daar kun je in Nederland geen volledig inkomen uithalen. Maar in Griekenland en Roemenie wel, dus als we dat eens aanhouden voor een bedrijf dat je onder redelijk optimale omstandigheden professioneel zou kunnen noemen, dan zijn er nog geen 2 miljoen professionals.

Lobbyisten hebben misschien liever een hoger cijfer. Dat kan - er is ook een cijfer in omloop van bijna 14 miljoen boeren. Dat komt omdat er vooral in het oosten van de EU nog 6,4 miljoen boertjes zijn die kleiner dan 1.200 euro aan saldo (1 ESU) zijn. En die vooral een groentetuin en varken voor eigen consumptie hebben. Vaak ook ouder zijn dan 65 jaar, de jeugd trekt weg om borden te wassen in de restaurants in Parijs of aardbeien te plukken in de de lage landen. Die kleine bedrijfjes zijn een belangrijk sociaal verschijnsel, maar weinig relevant voor agrarische markten. Nederland weigert terecht dergelijke activiteiten te tellen.

Conclusie: het aantal boeren in de EU ligt ergens tussen 2 en 14 miljoen, afhankelijk van wat je relevant vindt. Het voeren van een landbouwbeleid voor zo’n uiteenlopende groep is niet eenvoudig. Die twee miljoen zou misschien wel zonder kunnen en die andere 12 miljoen heeft wellicht meer aan goed (nationaal) sociaal beleid.

De Europese Commissie heeft eind vorig jaar gesteld dat de ondersteuning in het landbouwbeleid er alleen zou moeten zijn voor “actieve boeren”. De Europese Rekenkamer heeft zich daar ook voor uitgesproken. Sinds 2010 hebben lidstaten dan ook de mogelijkheid om sommige ontvangers van directe betalingen voortaan uit te sluiten. Het gaat dan met name om personen wier landbouwactiviteiten een onbeduidend deel van hun economische activiteiten uitmaken en om bedrijven die landbouw niet als belangrijkste doel hebben. Bij mijn weten heeft nog geen enkele lidstaat de behoefte gevoeld om deze wettelijke mogelijkheid te benutten.

Ik vermoed dat dat ook niet gaat gebeuren. Er zijn voorlopig nog te veel belangen om die 14 miljoen boeren ook als echte actieve boeren te zien, relevant voor het Europese landbouwbeleid en het toekennen van inkomenstoeslagen. Hoe oud en klein ze ook zijn en ook als ze op de sofa zitten of er een baan of bedrijf naast hebben.

Krijn J. Poppe
Econoom met een analyserende blik op de landbouw

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.