Blog: Laurens Maartens

Onterecht optimisme op de financiële markten?

7 Juli 2016 - Krijn J. Poppe

Het is indrukwekkend hoe snel financiële markten het nieuws van de Brexit hebben verwerkt. Helaas is dat veel meer te danken aan de centrale banken dan aan de veerkracht van de economie.

Terwijl een recessie in Groot-Brittannië op de loer ligt en de politieke chaos elke dag groter wordt, bereikte de belangrijke Britse beursindex, de FTSE 100, afgelopen week het hoogste punt van het jaar. Er zijn twee factoren die een grote rol spelen bij het snelle herstel. De Britse AEX bestaat voor het grootste deel uit multinationals. Het hoofdkantoor van deze bedrijven staat weliswaar vaak in Londen, maar het overgrote deel van de inkomsten komt uit het buitenland. Door de vrije val van het Britse munt ten opzichte van euro (min 9 procent), dollar (min 11 procent) en yen (min 15 procent) gaan de buitenlandse inkomsten, in goedkope ponden uitgedrukt, flink stijgen. De index heeft met het goedkope pond de wind in de rug.  

De politieke chaos bekend

Voorlopig wijst alles er op dat het pond de komende tijd sterk onder druk blijft staan. Behalve de economische gevolgen van de Brexit zorgen ook de politieke ontwikkelingen ervoor dat marktpartijen hun heil zoeken in andere valuta’s. Nadat Boris Johnson zich vorige week al terugtrok als kandidaat om premier David Cameron op te volgen, stapte Nigel Farage op maandag op als leider van de pro-Brexit-partij UKIP.

De politieke chaos is compleet nu niemand meer het roer in handen wil of kan nemen. Het pond kan verder dalen ten opzichte de dollar. Credit Suisse heeft afgelopen week het koersdoel van het pond verlaagd naar 0,82 pond als waarschijnlijk koersdoel.

Alle ogen op Mark Carney
De tweede factor achter de opleving van de Londense aandelenmarkt is de belofte van Mark Carney – gouverneur van de Bank of England – dat hij de economie een impuls gaat geven. Daarmee treedt hij in zekere zin in de voetsporen van Mario Draghi, die in juli 2012 beloofde dat hij er alles aan zou doen om de EU bij elkaar te houden.

Draghi kondigde indertijd na enkele maanden een pakket stimulerende maatregelen aan. De verwachting is dat Carney binnenkort de rente met twee stappen verlaagt. De kans is groot dat hij er daarmee voor zorgt dat de Brexit-klap voor de economie minder hard doordreunt. Het vooruitzicht dat Groot-Brittannië de EU verlaat zorgt voor veel onzekerheid. Sommige bedrijven onderzoeken al mogelijkheden om een deel van de activiteiten te verplaatsen naar het Europese vasteland en consumenten stellen uitgaven liever even uit. Economen voorspellen dan ook dat het land begin 2017 in een recessie terecht komt.

Ellende is breed voelbaar
De ellende beperkt zich niet tot Groot-Brittannië. Grote Amerikaanse zakenbanken waarschuwden de afgelopen dagen dat de ergste pijn voor de economie van de Verenigde Staten nog moet komen. Analisten van Bank of America hebben uitgezocht dat slechts 26 van de 500 grootste Amerikaanse bedrijven in de afgelopen maanden hebben aangegeven hoe ze met een Brexit willen omspringen. Voor heel veel concerns komt het nieuws volgens de bank als een schok waarvan de effecten pas in 2017 zichtbaar worden.

 Specialisten van Morgan Stanley vragen zich zelfs af of de Amerikaanse economie de schok die haar te wachten staat wel goed kan verwerken. Dichter bij huis heeft de Brexit ook een flinke impact. Het Centraal Planbureau heeft becijferd dat het vertrek van Groot-Brittannië uit de EU in de periode tot 2030 per saldo economische schade oplevert van 10 mrd. euro voor Nederland. Andere landen die hard geraakt worden zijn Ierland, België, Cyprus en Malta.

Italiaans schuldprobleem van 360 mrd euro
In Italië laait de bankencrisis weer opnieuw op. Net als de Brexit is deze crisis niet alleen een financieel probleem, maar het heeft ook een politieke lading. De Italiaanse premier Matteo Renzi maakt plannen om met een enorme kapitaalinjectie de balansen van de getroffen banken te versterken. Daarmee gaat hij lijnrecht in tegen de nieuwe Europese regels die voorschrijven dat de banken eerst hun eigen schulden moeten aanpakken. De Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft Renzi al gewaarschuwd dat het grote gevolgen kan hebben als hij aan zijn koers vasthoudt. Europa brokkelt zo razendsnel af: niet alleen aan de noordkant via de Brexit, maar ook aan de zuidkant door de Italiaanse bankencrisis.

Rentebeleid bepaalt beursrichting

Kans dat renteverhoging op lange baan komt te staan

Voor beleggers weegt het vooruitzicht van een dalende rente zwaarder dan de vrees voor een krimpende economie. Naarmate de rente dichter bij het nulpunt komt, leveren obligaties en spaarrekeningen steeds minder op. Een belegging in aandelen is dan een aantrekkelijk alternatief. In andere regio’s is dit niet anders. In de Verenigde Staten is de kans groot dat de Fed nieuwe renteverhogingen op de lange baan schuift met het oog op de onzekerheid op financiële markten. En in Europa ontkomt de ECB er niet aan om voorlopig door te gaan met het opkopen van obligaties en andere activa.

Aan de lage rente en de stimuleringsmaatregelen en andere stimuleringsmaatregelen hangt natuurlijk wel een prijskaartje. Een periode van goedkoop geld werd in het verleden vroeg of laat bijna altijd gevolgd door een tijd waarin de inflatie opliep. En centrale banken zullen uiteindelijk de obligaties die ze opkopen weer van de hand moeten doen. Het is de vraag wie die leningen straks wil kopen en tegen welke prijs.

Onterecht optimisme
Beleggers die het na het recente koersherstel wat zonniger inzien, gaan aan verschillende zaken voorbij. Centrale banken verlagen de rente niet omdat de economie gezond groeit. Ze doen dat omdat ze vrezen dat het kleine beetje groei dat er nog is verdwijnt, waarna zich een recessie aftekent. En de inflatie schommelt niet rondom het nulpunt, omdat consumenten zoveel geld uitgeven. De opleving op de beurzen heeft dan ook een heel wankel fundament. Zoals in Japan steeds duidelijker te zien is, zijn er wel degelijk grenzen aan de wijze waarop centrale bankiers de economie kunstmatig overeind kunnen houden.

Op de middellange termijn ligt het voor de hand dat de munt – net als de euro – weer terrein verliest ten opzichte van de dollar. In de Verenigde Staten kan de economie veel meer op eigen benen staan. De Amerikaanse rente gaat veel eerder stijgen dan in Europa. Dat echoot vervolgens door op de valutamarkt in de vorm van een verdere opmars van de dollar ten opzichte van de Europese munten.

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.

Bel met onze klantenservice 0320 - 269 528

of mail naar support@boerenbusiness.nl

wil je ons volgen?

Ontvang onze gratis Nieuwsbrief

Elke dag actuele marktinformatie in je inbox

Aanmelden