Aardappelcontract krijgt eigen werkgroep

Alle spanning die de droogte met zich meebrengt, resulteerde in dit overleg. Het werd een onofficiële bijeenkomst tussen de Vavi en LTO Akkerbouw. "We hebben vaker contact, maar doorgaans niet face-to-face", zegt Hylke Brunt, secretaris van de Vavi. "Vanuit LTO Nederland is een grote wens om de aardappelcontracten open te breken. Zo willen telers compensatie voor het vele beregenen. Dat is hun onderhandelingsinzet. Vanuit de Vavi is dat niet aan de orde."

Jaap van Wenum, voorman van LTO Akkerbouw, ziet dat anders: "De telers doen hun uiterste best om het gewas te laten groeien, met hoge kosten tot gevolg. Die worden niet vergoed. We moeten nadenken over het contractmodel. Een contract dat toepasbaar is in jaren van tekorten, maar ook bij overvloeden. De grondstofzekerheid staat voor een verwerker op nummer 1. Daarna komt pas de prijs. Dit terwijl akkerbouwers juist naar de prijs kijken. We richten daarom een werkgroep op met 3 afgevaardigden van beide kanten. Hierin hebben we elkaar gevonden."

Frequent overleg
Waar beide partijen het wel snel over eens zijn, is dat het te vroeg is voor harde conclusies. Medio september kan er meer worden gezegd over de hoofdoogst. Ook is er besloten om intensiever contact te houden met elkaar; niet alleen op het vlak van de contracten. "Duurzaamheid, innovatie, economie en risicoverdeling zijn allemaal punten die we in het kader van een toekomstbestendige aardappelketen willen bespreken", aldus Brunt.

"De aardappelverwerkers willen zekerheid van de grondstoffen, LTO Nederland begrijpt dat", aldus de secretaris. Op dit moment de contractvoorwaarden wijzigen ziet de Vavi als spelregels veranderen terwijl het spel wordt gespeeld. "Wordt er besloten om punten in contracten te veranderen, dan is dit voor oogst 2019." Dat beaamt ook Van Wenum.

Rol van de media
Brunt merkt in de media steeds vaker op dat er wordt gesuggereerd dat de bestaande contractteelt zijn beste tijd heeft gehad. "Ik heb niet de bevoegdheid om hierover te spreken, maar zo zwart-wit als het wordt beschreven is het in werkelijkheid niet", weet hij. "Fabrieken willen telers niet uitknijpen. Je hebt elkaar nodig. Echte ondernemers weten heel goed hoe de vork in de steel zit. De media zet het debat op scherp."

Het jaar 2018 gaat niet in de boeken als het jaar van de verandering, maar als het jaar waarin goed werd overlegd. "LTO Nederland is volgens mij niet met een slecht gevoel weggegaan. Als fabrieken besluiten om zelf hun eisen bij te stellen, dan is dat aan hen. Een collectief beleid is niet afgesproken." Aardappelverwerkers kiezen er in sommige gevallen zelf voor om de contractvoorwaarden aan te passen. Zo liet LambWeston/Meijer telers recent weten de maatsortering eenmalig te wijzigen van 40 naar 35 millimeter.

De akkerbouwvoorzitter hoopt dat 2018 een verandering inzet. Daarvoor wil Van Wenum ook over de landsgrenzen kijken, om zodoende te zien hoe elders in Europa wordt omgegaan met de contracten. "Een Noord-Amerikaans model is niet haalbaar. We zoeken een heel ander model. Let wel: verwerkers hebben eveneens een groot probleem. Zo worden de grofte specificaties niet gehaald, waardoor lange frites mist. Dat is een gemis in de afzet van frites."

Tonnen versus hectares
Het kan nog extremer. Brunt haalt het voorbeeld van de Belgische aardappelindustrie aan: "Hier wordt met tonnencontracten gewerkt, niet met hectares zoals bij ons. Het risico ligt meer bij de teler. Je kunt zeggen dat de keten achterloopt in de ontwikkeling van de relatie tussen teler en fabriek. Misschien niet zo vreemd, de Nederlandse industrie is immers ouder en meer volwassen."

Tegelijk met de Nederlandse onderhandelingen praatte het Belgische Belgapom met belangenbehartigers Algemeen Boerensyndicaat (ABS), Boerenbond en het Waalse FWA. Zij lieten zich eerder duidelijk uit in de media. De nieuwe overkoepelende brancheorganisatie moet soelaas bieden. Ook hier is op korte termijn niets concreets besloten. "Fabrieken stellen zich heel flexibel op bij de kwaliteitsbeoordeling van de nieuwe oogst", zegt Belgapom-secretaris Romain Cools tegen website Vilt. "Het is te vroeg om iets over de hoofdoogst te zeggen."

Belgapom hoopt op nagroei, waar de regen van de laatste dagen bij moet helpen. Vrij groene percelen kunnen hier mogelijk van profiteren. De vrees voor doorwas blijft bestaan. Belgapom roept verwerkers op om in gesprek te gaan met telers die niet aan hun verplichtingen kunnen voldoen. Dat stemt de belangenbehartigers tevreden. Boerenbond ziet daarna oplossing in een weersverzekering. Toch moet ook het rampenfonds blijven bestaan.

Andere contractvormen
ABS wil een overmachtsclausule in de contracten. Nederland dient als voorbeeld hoe het wel moet. Ook de Belgische groentesector is coulanter als het om contracten gaat. Belgapom wil wel praten over het omswitchen van tonnen- naar hectarecontract, maar pas voor volgend seizoen. Een '1-op-1-vergelijking' met conservencontracten is volgens de branchevereniging niet reëel.