'Uienteelt biedt stof tot nadenken'

Op de valreep van een nieuw uienteeltseizoen blikt Syngenta-uienexpert Kees Jacobs voor- en achteruit. In sommige bewaarplaatsen leven zorgen over oogst 2021. En de teelt wordt er in 2022 niet eenvoudiger op. Maar Kees eindigt traditiegetrouw positief en opbouwend.

Met de eerste helft van het bewaar- en afzetseizoen achter de rug, is er voor de telers van gele zaaiuien nog weinig reden om te juichen. En dat ligt niet alleen aan de prijsvorming, stelt Syngenta-uienexpert Kees Jacobs. "Er zijn bij sommige telers problemen in de bewaring met diknekken en watervellen. De diknekken zijn ontstaan doordat veel percelen een dunne stand hadden. Dat had meerdere oorzaken. Door het koude voorjaar waren de uien lang onderweg. En er is op relatief veel percelen hagel- of stuifschade geweest met plantuitval tot gevolg. Door de dunnere stand krijg je grote lossere uien. En zo'n partij bevat relatief veel vocht."

Dunne stand geeft meer diknekken
Als een ui solitair of met veel ruimte kan groeien, wordt het een kolossale plant die lang vegetatief blijft en laat gaat bollen. Grote losse uien en een grotere kans op diknekken (bouten) zijn het gevolg. Een dergelijke partij is gevoeliger voor ziekten en lastiger te bewaren door het vele vocht. Een regelmatige en niet te dunne stand is dus cruciaal voor een goede kwaliteit ui.

Watervellen
Ook het einde van het groeiseizoen had een verrassing in petto die de bewaarbaarheid van partijen verslechterde: watervellen. "Dat is terug te voeren op te snelle afsterving", weet Jacobs. "Je zag dat in augustus veel percelen versneld afstierven. Niet alleen door de valse meeldauw maar ook zonder direct aanwijsbare oorzaak. Het natuurlijke geleidelijke droogproces werd verstoord en de nek sloot voordat de ui echt droog was. De schoorsteen voor de afvoer van vocht ging te snel dicht." Watervellen kunnen eerder voorkomen bij huidvaste rassen omdat die meer moeite hebben met de afvoer van vocht. Partijen met veel vocht door diknekken en/of watervellen vragen meer aandacht in de bewaring, maar met de juiste aanpak blijven problemen beheersbaar volgens de uienexpert: "Je moet niet alleen langer doorgaan met stoken na het inschuren maar ook vaker terugkomen met droogacties. Als de RV van een partij boven de 80% komt, adviseer ik om gewoon weer te gaan stoken." Jacobs is groot voorstander van het gebruik van een elektronische RV-meter in de uienbewaring.

Hij heeft ook nog een praktische bewaartip voor de komende periode: "Zet regelmatig een vijftigtal uien weg op vochtige potgrond bij kamertemperatuur en snij ze na circa twee weken door. Als je wortels en een kiem ziet verschijnen, weet je dat de MH is uitgewerkt en dat het moment van afleveren nadert."

Priming groeit
Vooruitblikkend naar het nieuwe seizoen constateert Jacobs dat de opmars van geprimed zaad nog niet is afgelopen. "Vorig jaar gingen we van 20% naar 40% en dit jaar stijgt dat door tot ongeveer 50%, verwacht ik. Telers moeten zich wel bedenken dat ze moeten kunnen beregenen, want een geprimed zaadje moet in één keer door kunnen. En dan moet beregenen wel in je arbeidsplaatje passen. Vergeet ook niet dat beregenen door de gestegen dieselprijzen flink duurder is geworden. Maar dat neemt niet weg dat primen veel voordelen geeft door de homogenere gewasstand."

Over een andere tendens is Jacobs iets minder enthousiast en dat is niet kerende grondbewerking (NKG). "Begrijp me niet verkeerd", zegt Jacobs, "Ik heb niets principieels tegen het systeem maar voor fijnzadige gewassen vind ik het gewoon minder geschikt. Zeker op de wat zwaardere gronden zijn met NKG soms allerlei extra bewerkingen nodig om een overwinterde groenbemester in te werken en een mooi zaaibed te krijgen. Al die extra werkgangen geven meer kans op verdichting en een ui is daar nou eenmaal gevoelig voor."

Teelt wordt uitdagender
Voor teeltseizoen 2022 ziet de Syngenta-adviseur een aantal flinke uitdagingen die in de vakbladen en winterlezingen ook al veel aandacht hebben gekregen. Jacobs: "De onkruidbestrijding wordt lastiger; we zijn de afgelopen jaren aardig wat herbiciden kwijtgeraakt. En bij de ziektebestrijding wordt de aanpak niet alleen lastiger maar ook prijziger. Mancozeb en alle middelen waar dat in zat, zijn we kwijt. De schema's die mogelijk zijn met de overblijvende middelen zijn duurder. En in lastige periodes zal het een hele toer worden om de schema's rond te krijgen. We zullen alles nodig hebben."

Risicobeleving groter
Alles bij elkaar zal de risicobeleving van de uienteelt bij veel akkerbouwers zijn toegenomen. Want naast potentiële complicaties bij de bewaring en de grotere uitdagingen bij de onkruidbestrijding en de ziektebeheersing zijn er de bekende risico's rond de opkomst, insectenproblemen en de timing van de MH-bespuiting.  Bezuinigen op teeltmaatregelen is niet de manier om hier mee om te gaan, meent Jacobs. "Natuurlijk, het is een dure teelt en je moet altijd blijven rekenen aan je kostprijs. Maar bezuinigen op bemesting en gewasbescherming werkt eerder averechts. Het gaat al gauw ten koste van de opbrengst of de kwaliteit. Maar je kunt de risico's wel zo veel mogelijk beheersen. Kies de betere percelen voor de uienteelt. Het is een dure teelt die niet op elk perceel tot een goed resultaat leidt. Vlakligging, ontwatering en waterbeschikbaarheid moeten tiptop in orde zijn. En kies het juiste ras. Ik zie nog wel eens rassen die snel kaal vallen op lichte percelen. Dat is vragen om problemen. En stem je ras ook af op je bewaardoel. Ga je voor de langere bewaring, kies dan voor een hard en huidvast ras met een hoog bewaarrendement. Weet je zeker dat je voor maart gaat verkopen, kies dan een kiloknaller als onze Promotion."

Jacobs maant telers om geen ad-hoc beslissingen te nemen over wel of niet zaaien naar aanleiding van seizoen 2021. "Streef naar continuïteit in je bedrijf én in je uienteelt. Reken het gewas niet af op één minder goed seizoen maar bekijk het over meerdere jaren. Want in alle risico's en uitdagingen schuilt ook elk jaar weer een kans voor de professionele uienteler!"

Weten hoe je de risico's van je uienteelt het best kunt managen? Bekijk hieronder de video: