Neonics sceptici bedienen zich van marketingtrucs

In de discussie over de vermeende schadelijkheid van neonicotinoïden hebben nieuwe argumenten hun intrede gedaan. Zo zouden de middelen niet alleen slecht voor bijen zijn, maar voor de hele insectenpopulatie. Ook wordt één van de neonics vergeleken met DDT. Foute framing volgens Jo Ottenheim, secretaris van Nefyto, die reageert op de dinsdag in Brussel gehouden persconferentie over een IUCN-rapport (International Union for Conservation of Nature).

Wat is er op de persconferentie gezegd?
‘Met verbazing en irritatie constateerden wij dat er op de persconferentie alleen een samenvatting van het rapport werd gepresenteerd, maar het rapport verschijnt pas volgende week. En de samenvatting bevatte alleen het bekende verhaal. Het ziet er naar uit dat de onderzoekers alleen bestaande kennis die in hun kraam te pas kwam bij elkaar hebben gebracht. Het lijkt erop dat ze erg selectief in dit rapport zijn geweest. Zo vermoeden we dat bijvoorbeeld het meest recente rapport van de WUR niet in het IUCN-rapport terug komt. Nieuw is wel dat de koppeling die er zou zijn tussen neonics en bijensterfte nu is uitgebreid tot alle insecten. Weg van de honingbij, naar de hele insectenpopulatie.’

Hoe staan de bijenpopulaties er momenteel voor?
‘Normaal gesproken ligt de wintersterfte die we met z’n allen normaal vinden tussen de 5 en 10 procent. Dat er bijen in de winter doodgaan hoort erbij en is niet te voorkomen. Een paar jaar geleden zat deze echter op 25 à 30 procent; veel te hoog. In 2013 was de sterfte gedaald tot 14 procent en afgelopen winter kwam het sterftecijfer uit op 9 procent. Aan het neonicsgebruik is echter niets veranderd. Ook het moratorium was afgelopen zomer nog niet van kracht, dus dat staat er los van. Volgens mij komt het doordat imkers veel alerter zijn geworden op de gezondheidstoestand van hun volken. Natuurlijk zijn er ook meer bloemenstroken voor bijen bijgekomen, maar dat effect gaat niet zo snel. Het lagere sterftecijfer is puur voor conto van de imkers die beter in staat zijn hun bijen gezond te laten overwinteren.’

Zijn tegenstanders en actiegroepen nog voor discussie vatbaar?
‘Dat gevoel heb ik niet. Wij willen graag de discussie aan, maar opmerkelijk genoeg waren dinsdag de brancheorganisaties niet welkom bij de persconferentie. Ook het project van Syngenta ‘Burgers voor bijen’ dat zij onder andere samen met Natuur en Milieu hebben opgezet is vrij snel na de start al om zeep geholpen. Het bemoeilijken van een integer initiatief dat via crowdfunding lokale projecten ondersteunt om bloemenranden in te zaaien is alleen maar ten nadele van bijen. Dan vraag ik me af waar de discussie nu om draait; gaat het om het middelengebruik of om de gezondheid van bijen?’

Hoe staat de wetenschap er nu in? Hebben zij zich duidelijk uitgesproken voor of tegen?
‘Universiteit Wageningen wijst naar de varroamijt als schuldige van de bijensterfte. Daarentegen legt Utrecht de vinger bij neonics, maar deze instelling roept tegenwoordig ook dat het een complex probleem is waarin biodiversiteit, de omgang van imkers, ziekten bij bijen en gewasbeschermingsmiddelen een rol spelen. Wat lastig in dit verhaal is, is dat buitenstaanders soms stellen dat onderzoekers die geld krijgen voor onderzoek, worden gekocht om een bepaald resultaat neer te zetten. Daarom dragen enkele Nefyto-deelnemers slechts voor 49 procent bij aan een nieuw te starten monitoringsproject; dan hebben ze geen meerderheidsbelang, maar de bedrijven laten wel zien hun verantwoordelijkheid te nemen.’

Krijgt de agrochemische industrie de kans voor wederhoor?
‘Bij de officiële kanalen wel, maar via sociale en nieuwe media is dat uitermate lastig. Veronderstellingen, let wel; dat zijn geen feiten, verspreiden zich snel. Zo ging er in februari iets rond op internet over dode bijen die in de Haarlemmermeer waren gevonden. De schuld wordt al snel bij imidacloprid neergelegd. Ook Roundup werd er bij gehaald. Iedereen roept maar wat en sommige onderzoekers doen daar stevig aan mee. Later blijkt dat deze stoffen helemaal niet zijn aangetroffen, maar de discussie is weer gevoed.’

Neonicotinoïden werden onlangs in hetzelfde rijtje geplaatst als DDT. Wat vindt u daarvan?
‘DDT erbij halen is foute framing. Marketing van IUCN, omdat je met DDT als grootste kwaad de aandacht op je vestigt. Oneliners als ‘Imidacloprid is 5.000 keer giftiger dan DDT’ gaan er gemakkelijk in, maar ik vind de vergelijking erg kwalijk. De discussie gaat immers niet over de giftigheid van imidacloprid voor bijen. In Nederland zijn namelijk geen meldingen over dode bijenvolken door imidacloprid tijdens het toepassingsmoment van deze stof. De discussie gaat over de slechte overwintering.’

Hoofd Voedsel Natuur & Milieu zegt: Juist in Nederland is de situatie voor bijen en hommels extra zorgelijk. Dat komt door onze zeer intensieve landbouw, met het hoogste bestrijdingsmiddelengebruik per hectare in Europa.
‘Ja, Nederland heeft een vrij hoog middelengebruik en ja, ons land heeft een intensieve land- en tuinbouw. Dat de huidige manier van landbouw effect heeft op de biodiversiteit valt niet te ontkennen. Maar iets zeggen over de omvang van het gebruik is een jaren ‘90 discussie. Het volume zegt niets over de milieueffecten; je moet kijken naar het milieuprofiel. Nederlandse boeren en tuinders kunnen met weinig middelen veel produceren. Kijk naar de geringe input per kilogram productie.’

Wil de branche de dialoog nog aan gaan met de sceptici?
‘Vroeger vonden wij bijeenkomsten over dit onderwerp een feestje van anderen, maar tegenwoordig zijn we erbij. We hebben een goed verhaal te vertellen en ook al is een deel niet gelijk overtuigd, we moeten het wel blijven vertellen.’

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.