Shutterstock

Opinie Krijn J. Poppe

Stil zitten en door de prijsschaar worden geknipt

14 Augustus 2023 - Krijn J. Poppe - 2 reacties

Prijzen stijgen – maar niet alle in dezelfde mate. Ondernemers zien de prijzen van hun inputs over langere termijn wat harder stijgen dan de opbrengstprijzen. Vroeger noemden landbouweconomen dat de 'prijsschaar': als je er een grafiek van maakt lopen de prijzen van de productiemiddelen in de loop der tijd op, die van de producten veel langzamer, en soms dalen ze zelfs. Net de twee poten van een openstaande schaar, klaar om de ondernemer te knippen. Ondernemers die klagen dat alles weer duurder is geworden, hebben dus vaak gelijk.

Het verschil tussen die prijzen van de productiemiddelen en de producten wordt goed gemaakt door productiviteitsverbetering als gevolg van innovatie. Voor individuele ondernemers gaat dat vaak schoksgewijs: als je na 10 jaar een nieuwe combine koopt is het maaibord ineens 10% breder. Voor een grote groep ondernemingen is dat over langere tijd veelal 1% tot 1,5% per jaar. Door die innovatie staan de opbrengstprijzen onder druk. Soms is dat extreem: in de eiersector was decennialang de productiviteitsverbetering zo groot dat de winkelprijzen nominaal stabiel bleven. En in de computerbranche is de innovatie zo sterk dat de prijs van een chip binnen anderhalf jaar halveert.

Verschijnsel het Baumol-effect
Kijk je binnen het pakket van productiemiddelen dan stijgen de prijzen van dienstverlening door bijvoorbeeld accountants, certificeerders, bankiers, dierenartsen en overheidsinstellingen vaak sneller dan die van goederen. Dat verschijnsel heet het Baumol-effect, genoemd naar de Amerikaanse econoom William Baumol. Hij wees er in de jaren zestig op dat in sectoren met een hoge productiviteitsontwikkeling (veel innovatie) het makkelijker is de lonen te verhogen en zo arbeidskrachten aan te trekken en de sector te laten groeien, omdat de consument meer koopt van het minder sterk in prijs stijgende product. Een sector die minder innoveert, moet dan mee en zal de rekening van de stijgende lonen bij de consument neer moeten leggen, die er minder van koopt zodat een deel van de werknemers kan vertrekken naar de innoverende sectoren.

Daarbij geldt dat vooral in de dienstensector innovatie relatief lastig is. Een combine kun je breder maken, maar het Concertgebouworkest kan een symfonie van Bach niet 10% sneller uitvoeren of met een paar violisten minder. Terzijde: er zijn economen die denken dat daarom kleinere popgroepen en rappers populairder zijn geworden, maar dat betwijfel ik. Er is meer dan economie.

Afwachten hoe succesvol AI is
Natuurlijk is er ook in de dienstensector wel enige innovatie mogelijk: na een operatie verblijf je tegenwoordig veel minder lang in het ziekenhuis dan twintig jaar geleden. Soms doet automatisering wonderen, zoals bij banken. Maar vooralsnog blijkt het makkelijker om de capaciteiten van machines (en door veredeling ook gewassen en dieren) op te voeren, dan die van menselijke beoordelingen en handelingen. De makers van artificial intelligence software proberen dat nu te gaan veranderen, maar we moeten maar afwachten hoe succesvol dat is.

Vooralsnog is de trend dat in de kostprijs van producten het aandeel van aangekochte diensten groeit ten koste van het aandeel van aangekochte goederen. Ook omdat een deel van diensten vaak niet gemist kan worden in het productieproces, of zelfs door de overheid verplicht is. En dus gaat de kostprijs meer uit vaste kosten bestaan, wat dan weer een schaalvergrotend effect heeft. Innovatie brengt welvaart, maar het is niet makkelijk als je in een sector zit waar je stil zit en je door de prijsschaar wordt geknipt.

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.
Reacties
2 reacties
Abonnee
Jan Veltkamp 14 Augustus 2023
Dit is een reactie op het Boerenbusiness artikel:
[url=https://www.boerenbusiness.nl/column/10905480/stil-zitten-en-door-de-prijsschaar-worden-geknipt]Stil zitten en door de prijsschaar worden geknipt[/url]
Helemaal kloppen doet de regel van Baumol of jouw verhaal niet. Je schrijft over het Baumoleffect dat de tak die niet innoveert de arbeidskosten moet laten stijgen en dat die prijsstijging bij de consument neer gelegd wordt. Tot zover klopt het. Dan schrijf dat de consument er minder van koopt er dus ontslagen vallen en deze werknemers over stappen naar de innovatieve sectoren. Als er iets is wat duurder geworden is dan is het de diensten sector en toch is deze sector heel sterk gegroeid.
Abonnee
Krijn Poppe 14 Augustus 2023
Dank voor de reactie en de mogelijkheid dit nog wat te verduidelijken. Ik schreef dat een deel (!) van de werknemers dus verhuist van de sector waar minder vraag is door de prijsstijging naar de sector die groeit door de innovatie. Voor een deel zal de consument bereid zijn de prijsstijging te accepteren (dat hangt van de prijselasticiteit van de vraag af, zoals economen dat technisch betitelen) en daarmee groeit de sector.
Bij de groei van de dienstensector in de laatste decennia speelt ook nog wel dat autonoom de vraag toeneemt (naar zorg bijvoorbeeld door vergrijzing en er meer kan) en doordat we in de maatschappij allerlei controlesystemen invoeren (denk aan alle certificeringen of de GLB opgave die boeren gezien complexiteit en risico op het missen van grotere bedragen aan een expert overlaten) of door behoefte aan micro-management (zoals alle aftrekposten in de belasting).
U kunt niet meer reageren.

Wat zijn de actuele noteringen?

Bekijk en vergelijk zelf prijzen en koersen

Bel met onze klantenservice 0320 - 269 528

of mail naar support@boerenbusiness.nl

wil je ons volgen?

Ontvang onze gratis Nieuwsbrief

Elke dag actuele marktinformatie in je inbox

Aanmelden