Sinds het begin van 2018 zijn de verwachtingen van het beleid dat de Europese Centrale Bank (ECB) in 2018 en 2019 gaat voeren, flink bijgesteld. Zo zal de bank dit jaar stoppen met het opkopen van staats- en bedrijfsobligaties (quantitative easing), om vervolgens de rente in het voorjaar van 2019 te verhogen. Daarnaast werd zelfs gezegd dat de bank geld lenen dit jaar duurder zal maken.
Deze verwachtingen werden donderdag 8 maart bevestigd. De bank had die datum 1 zin weggehaald uit de persverklaring, namelijk het feit dat zij 'de mogelijkheid heeft om het opkopen van staats- en bedrijfsobligaties te verhogen'. Dat viel meteen op, omdat de bank die belofte sinds 2016 in de verklaring vermeldde.
In de verschillende beschouwingen over de vergadering nam het weglaten van die zinsnede een prominente plaats in. Velen zag dat als voorbereidend werk voor de complete afbouw van het opkoopprogramma, en voor de rentewijzigingen. Die conclusie lijkt mij echter prematuur.
Waar liet de bank het weg?
Het klopt dat de bank ons nu niet meer zwart op wit geeft het opkoopprogramma te verhogen, maar zij herhaalde wel dat het opkoopprogramma verlengd zal worden als dat echt nodig is. Een voorbeeld daarvoor is als de inflatieverwachtingen zodanig zouden veranderen dat de doelstelling van de ECB (om en nabij 2%) verder weg komt te liggen dan nu het geval is.
Waarom liet de ECB de zinsnede dan weg? Naar mijn idee is dat niet meer dan een soort weggevertje van een ruime meerderheid in het ECB-bestuur. Die meerderheid zou het opkopen van obligaties hebben gesteund. Om de rust in de tent te bewaren en die groep tegenstanders iets te geven waarmee ze tevreden huiswaarts konden, kregen ze die symbolische overwinning. Symbolische overwinning, want zoals gezegd is er feitelijk nagenoeg niets veranderd.
Dat het weglaten van de zinsnede het belangrijkste was van de vergadering, is in mijn ogen onjuist. Dat werd bevestigd toen Draghi na afloop 2 onschuldige zinnen uitsprak. Die waren namelijk allesbehalve symbolisch, maar spreken boekdelen over de te verwachten koers van de ECB.
Inflatie heeft invloed
Het gaat in de eerste plaats over het feit dat de ECB nog geen overwinning van de inflatie kan uitroepen. Oftewel: het is nog allesbehalve zeker dat de jaarlijkse inflatie op de middellange termijn naar het gewenste niveau zal klimmen. Zo blijkt uit de jongste ramingen van de ECB-economen dat de inflatie dit én volgend jaar iets lager zal uitkomen dan de ECB in december had verwacht.
Met een verwachte inflatie van 1,4% blijft de bank een onvoldoende scoren; de opdracht is om de inflatie dichtbij de 2% te krijgen en te houden. Dat gaat dus niet lukken. Zelfs in 2020 kan de vlag in Frankfurt niet uit. In dat jaar zien de economen de geldontwaarding op 1,7% uitkomen. Het komt meer in de buurt, maar het zal er nog niet helemaal zijn.
Beleid blijft reactief
De tweede cruciale zin was toen Draghi zei: "Het beleid van de ECB blijft reactief en niet proactief." Dit is veelzeggend. Een centrale bank die een reactief monetair beleid voert, reageert op ontwikkelingen. Daarnaast zit die, zoals de Amerikanen dat mooi zeggen, 'behind the curve'. Oftewel: die bank denkt: "We genezen de ziekte wel wanneer die zich voordoet." De ECB is nog lang niet van plan om 'voor de curve' te kruipen.
Concreet betekent het dat de ECB het opkopen van staats- en bedrijfsobligaties dit jaar slechts geleidelijk zal afbouwen. Daarmee wil zij er in december of januari 2019 helemaal mee stoppen.
Renteverhogingen
Naar mijn mening zal de eerste renteverhoging op zijn vroegst te verwachten zijn in oktober 2019. Niet alleen omdat de tijd er dan rijp is (dan zal quantitative easing 9 maanden gestopt zijn), maar ook omdat dat Draghi tijdens zijn presidentschap de rente op zijn minst 1 keer zal willen verhogen. In november 2019 moet hij de bank verlaten.
In deze omgeving blijven de EURIBOR-tarieven voorlopig op de huidige niveaus liggen en zullen de langetermijnrentes langzaam stijgen. Waarom? Daarover meer begin volgende week in een nieuwe video update.