De Europese Centrale Bank (ECB) heeft haar in oktober gedane belofte gestand gedaan. Donderdag 10 december heeft de bank een nieuw pakket maatregelen aangekondigd. Zo wordt onder meer het opkoopprogramma PEPP, gestart als reactie op de coronacrisis, met €500 miljard uitgebreid. De looptijd is met 9 maanden verlengd tot maart 2022. En er zijn meer kerstcadeaus.
De rente- en aflossingen, die de ECB krijgt als eigenaar van de via het PEPP-programma gekochte obligaties, worden tot minstens eind 2023 geherinvesteerd. Dat wil zeggen: herbelegd in nieuwe staats- en bedrijfsobligaties uit de eurozone.
Het totale bedrag dat de banken aan speciale leningen met 1% rente toe mogen opnemen (de zogeheten TLTRO's), is daarnaast verhoogd. Het zijn speciale leningen, omdat de banken dat geld moeten gebruiken om kredieten te verlenen aan bedrijven en gezinnen in de muntunie. De ECB wil zo de economische activiteit en inflatie aanjagen.
Elke cent gaat eruit
Christine Lagarde, president van de ECB, zei wel dat de €1.850 miljard 'niet volledig hoeft te worden uitgegeven'. Maar ze maakte die zin af met de opmerking dat het opkoopprogramma ook verder kan worden opgevoerd. Oftewel, het kan alle kanten op. In theorie. In de praktijk betekent dat het maar één kant op kan: elke cent gaat worden uitgegeven. En dan dé hamvraag: wanneer is een koersdraai van de ECB dan wel te verwachten? Wanner stopt de bank met opkopen, gaat ze obligaties verkopen en de rente verhogen? Daar komt niets van terecht tussen nu en 2025. Waarom?
De ECB mikt op een jaarlijkse inflatie van onder, maar dicht bij 2%. Hoewel, even terzijde, nu is dat zo. In de nieuwe monetaire strategie die volgend jaar wordt bekendgemaakt, wordt de inflatielat zeer waarschijnlijk hoger gelegd. Elk kwartaal maken de ECB-economen ramingen over onder meer inflatie 2 jaar vooruit. In december kregen we een update voor de ramingen voor 2021 en 2022, maar ook voor het eerst de raming voor 2023.
Raming niet voldoende hoog
Daaruit blijkt dat de bank verwacht dat in 2023 de inflatie 1,4% bedraagt. Het maakt even totaal niets uit of die raming wel of niet uitkomt. Wat wel belangrijk is, is dat de bank haar beleid in 2021 en erna op die raming baseert. En de raming is simpelweg niet voldoende hoog voor de bank. Bij lange na niet zelfs. Lagarde heeft eerder gezegd dat zelfs 1,7 of 1,8% inflatie niet voldoende in de buurt van 2% is.
Die raming zegt daarmee eigenlijk dat de kans dat het monetaire beleid in de eurozone de komende tijd ruimer wordt, groter is dan dat die krapper wordt gemaakt gemaakt. Of, om een vergelijking die ik eerder heb gebruikt te recyclen: de kans dat we op 31 juli 2021 een Elfstedentocht op natuurijs rijden, is nog groter. Concreet: mocht u de hoop hebben gehad dat uw spaarrente in de eerste helft van dit decennium een beetje normale niveaus bereiken, dan vrees ik dat die hoop na 10 december echt is vervlogen. En met zelfs een klein beetje inflatie, lijdt u verlies want uw koopkracht zakt.
Kompas weggooien
Maar het allerbelangrijkste aan de vergadering van de ECB in december, was iets anders dan die €500 miljard euro. Jean-Claude Trichet, de tweede president van de bank, zei ooit dat de ECB maar één naald in haar kompas heeft: de inflatie. Die moet de bank laag zien te houden. Ook al hint de ECB al enige tijd erop dat ze een hogere inflatie nastreeft, wat bleef onverminderd gelden was dat de inflatie die naald was. Tot 10 december 2020.
Lagarde zei meermaals dat het ECB's doel is te zorgen voor iets wat 'gunstige financieringsvoorwaarden' heet. Dat is ruwweg te vertalen is als 'de rentes laag houden.' Dat is de facto het weggooien van het kompas waar Trichet het ooit over had. En het in gebruik nemen van een nieuwe, moderne versie. Een versie die de ECB veel meer ruimte geeft het huidige beleid voor een lange tijd te blijven voeren en nog ruimer te maken.
Dát is waar analisten, economen, beleggers en anderen die met de gevolgen van het ECB-beleid te maken hebben – en dat zijn we uiteindelijk allemaal – aandacht voor moeten hebben na de vergadering van de ECB op 10 december 2020. En níet zozeer die extra €500 miljard en meer speciale leningen voor banken. De laatste twee zijn uitvloeisels van de nieuwe modus operandi van de ECB.
Voorzien van alibi
De strategie review die de bank aan het uitvoeren is en die moet leiden tot een nieuwe monetaire strategie volgend jaar, is niets anders dan een benodigde formaliteit. Om de nieuwe monetaire strategie die reeds wordt gevoerd te voorzien van een juridisch-economische onderbouwing. Een alibi, kan je zeggen.
Nog een laatste woord over de vraag hoe lang de ECB nog staats- en bedrijfsobligaties gaat opkopen, inclusief de eerdergenoemde herinvesteringen. De bank zegt daarmee tot 'aanzienlijk na de eerste renteverhogingen' te doorgaan. Vertaald in tijd: ik zie Lagarde in november 2027 (wanneer haar mandaat als president afloopt) de bank verlaten zonder dat de ECB is gestopt met grootschalige obligatieaankopen. Dat is niet gelijk aan 'QE forever', maar komt neer op 'QE for a long, long time'.