In 2018 werden tot ver in het najaar bladluizen waargenomen. De hoge temperaturen in februari hebben de opbouw van de populatie geactiveerd. Moeten akkerbouwers en bollentelers zich opmaken voor een extreem vroege luizeninvasie?
Afgelopen teeltseizoen kende een zeer hoge luizendruk. Als direct gevolg werd 25% van alle pootaardappelen in de nacontrole van keuringsdienst NAK verlaagd in klasse. Het is een gevolg van het Y-virus. De NAK denkt dan ook veel besmette knollen aan te treffen komend seizoen.
De warme winters zorgen ervoor dat de bladluizen gemakkelijker kunnen overwinteren. De luizendruk is vroeg in het seizoen al relatief hoog; hoe hoog exact, kan de NAK niet zeggen. Zij starten in de regel pas 1 mei met het monitoren van de luizenpopulatie via zuigvallen. Dit wordt gevolgd door 'afkloppen' en later in het seizoen worden vangbakken geplaatst. Dit jaar start de NAK overigens 'binnenkort' met vangen, zo zegt het.
Britse waarschuwing
Het Britse onderzoeksinstituut AHDB doet wel jaarrond onderzoek naar de luizenpopulatie. Met name de graanbladluis en groene perzikbladluis worden gemonitord, middels zuigvallen verspreid door het land. De AHDB waarschuwt ervoor dat de luizendruk dit voorjaar gemiddeld 2 weken eerder plaats kan vinden. De directe reden hiervoor is de ongewoon hoge temperatuur in februari.
Toeleverancier Crop Solutions, waar onder meer CZAV, CAV Agrotheek en Heyboer een partner van zijn, startte medio maart met het plaatsen van plakvallen. Dit gebeurt op een aantal locaties, die hoofdzakelijk verspreid zijn over het zuidwesten, de Noordoostpolder, de Wieringermeer en de provincie Drenthe. Teeltadviseur Arjan de Vries is namens CAV Agrotheek betrokken bij de luizentelling: "Vorig najaar zijn we tot ver in november doorgegaan met het monitoren van luizen. We bleven ze maar vangen in lelies en graan."
Reëel gevaar
De Vries heeft nog geen cijfers over Nederland, maar de waarschuwing van de Britse collega's klinkt De Vries niet vreemd in de oren. "De eerste luizen vind je op beschutte plekken, vaak in tuinen op rozenstruiken. De temperatuur kan daar snel oplopen tot 20 graden Celsius, waardoor de populatie zich razendsnel vermeerdert. In het veld kom je ze veel later tegen."
Crop Solutions monitort de luizendruk al ongeveer 8 jaar. Het doel is om gewasbeschermingsmiddelen effectiever in te zetten en ook op het juiste moment. Bayer ondersteunt Crop Solutions en publiceert wekelijks data op hun website. "Bayer heeft getracht een voorspellingsmodel te maken op basis van de temperatuursom en vanggegevens. Dit viel tegen, omdat de verbanden moeilijk te leggen zijn", weet De Vries. Deze bevinding staat ietwat haaks op het Britse onderzoek, dat zegt een directe link te hebben tussen de temperatuur en de luizenpopulatie. Hierop baseert AHDB hun waarschuwingssysteem, gekoppeld aan zuigvallen.
Effect van nachtvorst
De zonnige dagen aan het einde van de maand maart brengen eveneens nachtvorst, waardoor de luizenpopulatie wordt afgeremd. De Vries denkt dat dit een remmend effect heeft, maar het probleem niet uit de weg ruimt. "Een lage temperatuur is positief, maar de beginpopulatie is hoger. Uit ervaring weten we dat luizen goed kunnen overwinteren in grasland. Ook in tarwe worden luizen gevonden en is soms al gespoten, om het gerstevergelingsvirus te voorkomen."
Namens CZAV is adviseur Hanko Blok in Zeeland verantwoordelijk voor de luizenmonitoring. Die start nu al, omdat het actueel is in de teelt van tulpen. Deze bevindingen worden echter tevens voor de andere gewassen gebruikt. "Afgelopen jaar zagen we in het najaar hogere pieken dan in de zomer", weet hij. "We hebben het gevoel dat er op tijd vluchten plaats gaan vinden, mede door de zachte winter."
Vectorwaarde
Profytodsd en Pars Granenhandel organiseerden eind februari, samen met HZPC en Agrico, een virussymposium. Ook daar werd de luizenpopulatie aangehaald en het feit dat deze verrassend vroeg actief kan worden om het Y-virus over te brengen. Overigens is ook het soort luis van belang. Het ene soort brengt het virus 1-op-1 over, terwijl de ander dit minder effectief doet. Daarom wordt er gesproken over de vector(waarde).
Keuringsdienst NAK determineert daarom alle luizen. Het onderzoek van Crop Solutions doet dit echter niet. De luizensoorten waar nu voor wordt gewaarschuwd, hebben een zeer hoge vectorwaarde en brengen virus direct over.