Frites in VK niet aan te slepen nu brexit opdoemt

De Britse premier Boris Johnson bezocht woensdag 9 december de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. Alhoewel er voortgang zou zijn geboekt, is er weinig concreets afgesproken. Daarom dat het overleg wordt verlengd. Het Verenigd Koninkrijk heeft nog een enorm aantal afspraken met de EU te maken. Bijvoorbeeld over de import van frites en andere (bevroren) aardappelproducten. Die zal niet boven aan de agenda staan, maar is voor de aardappelsector van vitaal belang.

Marginale rol in aardappelmarkt
Ondanks dat het VK in de EU-5 wordt opgenomen, speelt het areaal en de productie in de vorming van de aardappelmarkt op het vasteland slechts een marginale rol. Telers kunnen zich het 'Engelandjaar' 2016 nog goed voor de geest halen, maar vervolgens bleef het stil. Voor de exportmarkt ligt dat anders. Er is geen Europees land dat zoveel frites importeert als de Britten.

Dat is niet zo gek, wanneer je naar de consumptie per capita kijkt. Die ligt op bijna 20 kilo per persoon per jaar. Geen land ter wereld waar zoveel frites wordt gegeten. De Britten houden van hun chips, die ze het liefst samen met een gefrituurd visje nuttigen. Ter vergelijking: in Nederland ligt de consumptie op ongeveer 11 kilo per persoon per jaar. Op jaarbasis worden 382 miljoen porties fish & chips verkocht bij de eilanders. Consumptie die ondanks de coronacrisis redelijk door kan gaan, omdat het veelal afhaal betreft.

Hamsteren
Net als met veel andere agrarische producten is het land ook in frites verre van zelfvoorzienend. Afgelopen jaar importeerde het VK 387.000 ton frites, voornamelijk uit België en Nederland (95%). De handel in 2020 is inmiddels al goed voor ruim €500 miljoen tot 1 oktober. Op dit moment zijn Britse importeurs onder andere frites aan het hamsteren. Dat is niet zo gek want lukt het Johnson niet om een deal te sluiten, dan wordt vanaf 1 januari een importheffing van 14% gehanteerd op bevroren frites en chips. Voor tafelaardappelen is dat 10% en voor pootgoed 4%. Alleen al voor frites praat je over een totaal heffingsbedrag van meer dan €70 miljoen, waarvan €36 miljoen voor rekening van Nederland komt.

De export van frites vanuit Europa naar het Verenigd Koninkrijk.

Lukt het om in de laatste dagen van het jaar een handelsdeal in elkaar te zetten, dan nog wordt de aardappelsector op zijn kop gezet. De EU ziet vanaf 1 januari het VK namelijk als een 'derde land' wat betekent dat zeer strenge fytosanitaire eisen gaan gelden op tafel- en pootaardappelen. Import is dan sowieso verboden. Wanneer het land een goedkeuring krijgt om naar de EU te exporteren is nog maar de vraag. Dat duurt op zijn minst jaren.

Transitieperiode
Andersom heeft het VK voor Europees pootgoed een transitieperiode ingesteld van 6 maanden. Dat heeft handelshuizen er niet tot doen beslissen om af te wachten. Het benodigde pootgoed is al vervroegd geëxporteerd, om zonder vertraging af te kunnen leveren.

Daarnaast is er de export vanuit het VK. Die gaat vooral naar Ierland toe. Ook voor Noord-Ierland zijn er aparte regels, omdat dit deel van het VK weer aparte afspraken heeft met de Ierse republiek. De export van Schots pootgoed wordt door brexit zwaar geraakt. Een zwakker wordende koers van het pond zorgt ervoor dat het bovendien duurder wordt om producten te importeren.

Vrieshuizen ontlast
Hoe fritesproducenten in de wedstrijd zitten, hangt af van hun positie. McCain en Lamb Weston/Meijer hebben beide fabrieken in het VK. Agristo levert exclusief de aardappelproducten aan Aunt Bessie, maar produceert die in België en Nederland. Ook dit bedrijf probeert nog zoveel mogelijk frites de grens over te krijgen deze maand. Voor de verwerkers hangen er ook voordelen aan de brexitspanning. Verkopen worden naar voren gehaald en de vrieshuizen hier ontlast. Dat biedt ademruimte om ook begin 2021 door te kunnen draaien in de fabrieken.

Export van aardappelen en aardappelproducten vanuit Nederland naar het VK. Bron: CBS.

Ondertussen lopen de spanningen in Brussel op, maar is er ook een klein sprankje hoop. Een voorzichtig positief woord kwam naar buiten over mogelijke afspraken. De komende dagen moet duidelijk worden of een deal mogelijk is. Johnson probeert ondertussen om landen individueel te benaderen, maar zonder succes. De EU handelt gezamenlijk via 1 onderhandelaar, Michel Barnier. De kans op een akkoord is enorm klein, maar nog altijd de moeite waard om voor te vechten. Voor de Europeanen op het vasteland, maar vooral de Britten staat er enorm veel op het spel. En dat geldt ook voor de aardappelsector