Hebben Russische acties effect op aardappelmarkt?

Op het eerste gezicht lijkt de invloed van Rusland op de Europese aardappelmarkt klein. Na de annexatie van de Krim en de Russische bemoeienis in Oost-Oekraïne in 2014 legde de Europese Unie sancties op. Het Kremlin reageerde daarop met tegensancties, waardoor groente, fruit, vlees, vis en zuivel van veel landen in de Europese Unie niet langer naar Rusland geëxporteerd mochten worden. Dit heeft de agrarische sector hard geraakt. En de tegensancties zijn voor een groot deel nog steeds van kracht. Nederlandse aardappelen en uien worden daardoor, volgens statistieken, niet langer naar Rusland geëxporteerd.

Netto-importeur
Bewerkte aardappelproducten, zoals frites, vallen niet onder de ingestelde tegensancties. Alhoewel Rusland een omvangrijke aardappelteelt heeft - in de periode van 2013 tot 2020 schommelde de productie tussen 20 miljoen ton en 25 miljoen ton -, is het land een netto-importeur van bewerkte en/of geconserveerde aardappelproducten. Rusland behoort niet tot de grootste bestemmingen voor de Europese fritesproducenten, maar met een aandeel dat de afgelopen maanden tussen de 5% en 7% schommelde (van de totale fritesexport buiten de Europese Unie), is het wel een speler van belang.

Daar zit ook hét verschil met andere grondstoffenmarkten. Voor tarwe is Rusland een netto-exporteur. Het mogelijk wegvallen van Rusland maakt kopers zenuwachtig en ze zoeken naar andere leveranciers; bijvoorbeeld in de Verenigde Staten of de Europese Unie. Dat effect hebben we afgelopen dagen duidelijk gezien op de Matif en CBoT. Voor aardappelproducten is het vooral de angst voor het wegvallen van een afzetmarkt die overheerst. Hoe groot het effect op de korte termijn is, is lastig in te schatten. Ja, Rusland is een belangrijke markt, maar wereldwijd is er een goede vraag naar frites.

Verschillende, voornamelijk de Aziatische, landen kampen met een tekort aan frites en het is goed denkbaar dat zij het marktaandeel van Rusland ongemerkt opslokken als handel met Rusland niet langer mogelijk is. Dit kan bijvoorbeeld door sancties van Russische zijde of het loskoppelen van Rusland van het internationale betalingssysteem Swift. Daardoor zou handel met het land praktisch onmogelijk worden.

Het effect voor de langere termijn laat zich nog moeilijker voorspellen. Als het conflict beperkt blijft tot Oost-Oekraïne - oneerbiedig gezegd is dat de rafelrand van Europa - en er wordt op één of andere manier een uitweg gevonden (à la de onlusten in voormalig Joegoslavië in de jaren negentig), dan kunnen de effecten meevallen. Door een combinatie van expansiedrift, bondgenootschappen en vertroebelde internationale relaties is denkbaar dat meer partijen direct of indirect in het conflict worden meegezogen. Bij een dergelijk scenario zijn de gevolgen vele male groter en houden ze langer aan. Overigens blijven ze dan ook niet beperkt tot de aardappelmarkt of de andere grondstofmarkten.