Polen mist dit jaar een miljoen ton aardappelen

Dit voorjaar werd al duidelijk dat het aardappelareaal behoorlijk zou dalen in Polen. De teelt kampt al meerdere jaren met grote moeilijkheden door extreem weer. Dit in combinatie met magere prijzen en goede alternatieven als tarwe, maïs en koolzaad zorgt ervoor dat bedrijven een switch hebben gemaakt.

Keldering van het areaal
Het Poolse statistiekbureau GUS sprak eerder dit jaar over zo'n 230.000 hectare aardappelen. Het gaat dan om de 'professionele' teelt van frites-, chips-, zetmeel- en tafelaardappelen. Een aanscherping van deze cijfers volgde in augustus. GUS denkt dat het areaal mogelijk niet meer dan 200.000 hectare bedraagt. Dat betekent een keldering van de aardappelteelt die vorig jaar nog zo'n 236.000 hectare bedroeg en niet heel lang geleden zelfs 300.000 hectare. De grootste krimp zit volgens GUS in de teelt van zetmeelaardappelen. Ook andere segmenten zijn gekrompen. De fritesaardappelteelt blijft nog enigszins in de benen.

Het groeiseizoen verliep dit jaar verre van goed. Om te beginnen was er harde strijd om hogere contractprijzen in alle segmenten, iets wat maar mondjesmaat lukte. Het pootseizoen startte relatief op tijd in maart, maar vervolgens bleef het koud in april. Ook nachtvorst, weinig neerslag en koel weer in mei zorgden voor problemen met de gewasontwikkeling. Op veel plekken bleef het droog, al is er lokaal in augustus veel neerslag gevallen, tot 100 millimeter of meer. In Centraal-Polen en het zuidwesten is geen sprake meer van grote droogte, maar in andere gebieden is dat nog altijd een probleem, er is sprake van een neerslagtekort.

Kwaliteitsproblemen
Veredelingsinstituut IHAR ziet dat de gevolgen van het seizoen doorklinken in de kwaliteit. Zo zijn er in de gebieden waar veel neerslag viel, vooral in Midden-Polen rond de stad Łódź, veel problemen met phytophthora. Ook rhizoctonia wordt veel gevonden na het koude weer in mei. Groeischeuren zijn een ander vaak voorkomend probleem.

Naast het koude en droge voorjaar heeft vooral de grote hitte in Polen deze zomer kilo's gekost bij aardappelen. IHAR-onderzoeker Wojciech Nowacki zegt tegen nieuwssite Farmer.pl dat de gemiddelde opbrengst waarschijnlijk niet boven de 30 ton per hectare uitkomt. Dat betekent een aardappelopbrengst van 6 miljoen ton, terwijl vorig jaar nog 7,4 miljoen ton werd geoogst. Waarschijnlijk ligt het cijfer iets genuanceerder, maar dat de oogst fors klein uitpakt is wel duidelijk. De grootste krimp zit in de opbrengst van zetmeelaardappelen.

Aardappelprijs houdt stand
De aardappels in Polen zijn door het slechte seizoen ook goed aan de prijs. Bovendien is er nauwelijks concurrentie van product uit andere delen van Europa. Daar komt bij dat het door de hoge transportkosten niet snel interessant is om aardappelen te importeren. Prijzen van verpakte tafelaardappelen liggen tussen de €16 en €25 per 100 kilo. Alleen in seizoen 2019-2020 lag de prijs in deze periode van het jaar hoger. Normaal is het begin van de herfst een periode van grote druk op de markt omdat veel aardappeltelers geen product op kunnen slaan en daarom verplicht zijn het af land te verkopen.

Behalve een goede vraag in eigen land is er ook nog export. Roemenië is een belangrijke klant die zowel vorig seizoen als dit seizoen aan de markt is. Afgelopen seizoen werd bijna 500% meer aardappelen naar Roemenië uitgevoerd, in totaal 4.700 ton. Een andere grote koper was Letland. De grootste niet-EU bestemming voor Poolse aardappelen was Moldavië. De export van aardappelen naar Oekraïne droogde voor een groot gedeelte op. Dat heeft deels met de oorlog te maken maar ook vooral met het feit dat dit land vorig jaar een goede eigen oogst kende. Overigens is de toestroom van ruim een miljoen vluchtelingen ook een reden waarom de binnenlandse vraag naar aardappelen momenteel goed is.

Kostprijs fiks gestegen
Ondanks de goede aardappelprijzen is het de vraag hoe de teelt volgend seizoen verloopt. Veel Poolse telers hebben een serie moeizame jaren achter de rug die in 2018 begon. Net als in West-Europa is het de vraag met welke contracten de verwerkers op de proppen komen. Volgens het IHAR zijn de teeltkosten voor tafelaardappelen gestegen van €2.336 naar €4.250 per hectare, een stijging van maar liefst 81%. Voor levering in april van bijvoorbeeld Innovator rekenen insiders met een kost prijs van boven de €7.000 per hectare. Dat komt neer op zo'n 18 cent per kilo. Bij de huidige graanprijzen blijft het interessant om te kiezen voor tarwe of maïs. Ook kiezen ondernemers in verband met de prijs weer vaker voor koolzaad.