Door een extreem groeiseizoen in veel Europese gebieden en ook in de rest van de wereld hebben veel grondstofprijzen de afgelopen maanden recordhoogtes geklommen. Zo is er voor uien €60 per 100 kg betaald, voor tarwe €450 per ton en werd de afgelopen tijd voor melk meer dan €60 per 100 kilo betaald. Iets wat veel agrarisch ondernemers twee jaar terug voor onmogelijk hadden gehouden. Hoe zit dat met de aardappelprijs?
Ook de aardappelprijs ligt op een relatief hoog niveau met prijzen die richting de €30 gaan. De €30 is een psychologische grens die moeilijk lijkt te worden doorbroken. Menig aardappelteler kan zich nog 2018 herinneren, toen de prijs op liep tot €32. Een absoluut tekort aan aardappelen in Europa resulteerde toen in deze prijsrally. Op een gegeven moment ontstond er een kopersstaking en gingen verwerkers elkaar helpen door contractaardappelen aan elkaar te verkopen. Daardoor bleven gedwongen aankopen in de vrije markt uit, waarmee de angel uit de markt werd getrokken. Daardoor lijkt €30 een soort bovengrens. Enkele verwerkers communiceerden dat ze productielijnen stil gingen, doordat zij bij onvoldoende grondstof of een te hoge prijs de frites met verlies zouden moeten verkopen. Of simpelweg 'nee' moesten verkopen aan de afnemers.
Het prijsverloop van de aardappelen lijkt dit jaar gelijk aan die van 2018, de markt is moeizaam maar ook zeer krap. Er is weinig aanbod en er zijn relatief weinig vrije aardappelen. Gaat de markt dan dit jaar weer zijn bovenkant vinden op €30? Daar lijkt veel voor te zeggen. De ingrediënten zijn echter duidelijk anders dan vier jaar geleden. Daarbij kan dit jaar wel eens een mogelijkheid ontstaan dat de aardappelprijs een nieuwe record gaat bereiken van ver boven de €40.
{{dataviewSnapshot(2_1674048852)}}
Welke ingrediënten zijn dat dan?
Ten eerste hebben we te maken met een zeer krappe markt aan aardappelen in de EU-4. Vooral België en Frankrijk hebben een matige oogst, met een grote behoefte aan grondstof. Maar niet alleen in de EU-4 is (te) weinig grondstof. Ook in de rest van Europa is een krapte aan aardappelen. Oost-Europa heeft een tekort door een slechte oogst, vooral in Polen wat de normaliter de buffer is voor de rest van Oost-Europa. Maar ook Zuid-Europa heeft een tekort. Italië en Spanje merken steeds meer dat de opwarming van de aarde tot problemen leidt bij de teelt van aardappelen. Als er niet kan worden beregend, lijkt de teelt daar een stille dood te sterven. Voor komend seizoen wordt in Spanje al een krimp verwacht van 15% in de aardappelteelt, ondanks de goede prijzen.
Ook in andere werelddelen is een tekort aan aardappelen. De Amerikaanse oogst komt voor het eerst in 50 jaar uit onder de 18 miljoen ton. Door het 100% contractsysteem van verwerkers daar is het lastig om vrije aardappelen te kopen of überhaupt fritesaardappelen te kopen. De prijs van aardappelen in Idaho is inmiddels met 120% gestegen. Ook Australië heeft een tekort aan aardappelen en heeft zich moeten wenden tot import. Daar was de grote nattigheid bij de oogst een probleem, waardoor een tekort is ontstaan.
Meer verwerkingscapaciteit dan aardappelen
Dan de afzetkant van frites. Verwerkers hebben in de EU-4 aan enorme capaciteitsuitbreiding gedaan en kunnen meer frites bakken dan ooit tevoren. Ook voor de komende jaren lijkt de groei in verwerkingscapaciteit in Europa nog niet te stoppen. Voor dit lopende seizoen is er, zo het nu lijkt, meer verwerkingscapaciteit als dat er aardappelen zijn. Er was twijfel of de verwerkers wel konden blijven draaien door gebrek aan bakolie en de extreem opgelopen gasprijzen. Tot nog toe valt het kwartje hun kant op. Tekorten voor bakolie lijken opgelost en de gasprijzen zijn inmiddels flink gedaald en weer terug naar vooroorlogse niveaus, dankzij onder anderen een zachte winter in Europa. Maar wat vooral helpt bij de verwerkers is de fritesprijs. Deze is opgelopen naar een record van boven de €1.050 per ton (was in 2018 nog €800 per ton). Daarbij lijkt er geen vraaguitval te zijn, verwerken ze in Europa volle bak aardappelen en lijkt de afzet onbeperkt.{{dataviewSnapshot(2_1674048781)}}
De enige uitdaging is de beschikbaarheid van aardappelen. Daarmee ontstaat een situatie die nog nooit eerder is ontstaan te weten:
Kijkend naar het prijssommetje en een goed werkende markt die vraag en aanbod is gestuurd, staat de aardappelprijs niks in de weg om een nieuw record neer te zetten. Prijzen van meer dan €40 lijken dan ook niet uitgesloten. Zeker gelet op de kostprijs van de aardappelteelt en de inflatie die op basis van €30 in 2018 ook zeker 20% hoger ligt.
Bij een fritesprijs van meer dan €1.000 per ton lijkt ook een aardappelprijs van €40 geen probleem te zijn, zeker gezien de daling van de kostprijs voor de verwerkers door het zakken van de prijzen van bakolie, stroom en gas. Daarbij staan ook de containerprijzen inmiddels weer gelijk staan aan de niveaus van voor de coronapandemie ($4.000, tegen $14.000 na corona). Het is dus een kwestie van psychologie van de vrije teler en de koper of ze erin geloven dat een markt van meer dan €40 mogelijk is.