'Alle noteringen kunnen gecontroleerd worden'

Het balletje ging rollen toen in de Waalse media werd geschreven over stankoverlast van fritesfabrieken en wurgcontracten die aardappeltelers moesten afsluiten met de verwerkers. Boerenbelangenbehartigers klopten aan bij de federale overheid, waarna een minister de Belgische mededingingsautoriteit opdroeg een onderzoek in te stellen naar vermeende wanpraktijken binnen de aardappelsector. Het ruim drie jaar durende onderzoek is inmiddels bijna afgerond. Ook naar de manier van noteren werd gekeken.

Onderzoek naar contracten en notering
"Het onderzoek omvatte twee punten", verklaart Christophe Vermeulen. Hij viel midden in het dossier toen hij in 2021 CEO van Belgapom werd, de Belgische brancheorganisatie voor aardappelverwerkers en handelaren. "Enerzijds deed de mededingingsautoriteit onderzoek naar de aardappelcontracten. Al snel bleek dat hier niets mis mee was. Anderzijds onderzochten ze ook de Belgapomnotering. Dat kwam voor ons als een verrassing. In al die jaren hebben we nooit klachten ontvangen, waardoor we de inschatting hadden gemaakt dat de notering correct was."

Om de gang van zaken duidelijk te maken, schetst Vermeulen een stukje achtergrond: "In het verleden werd een korte telefonische bespreking gehouden door de Belgapomleden. Hierbij werd als groep een inschatting gemaakt van de markt en welke prijs hierbij hoorde. De voorzitter voegde alle informatie samen, waarna daar de meest verhandelde prijs uit kwam rollen. Dat is geen hogere wiskunde, want de markt is meestal niet moeilijk te duiden. De grootste uitdaging zijn partijen die door de handel worden gekocht omdat het prijsniveau soms heel anders is. Later zijn we deze groepsgesprekken via Teams gaan voeren. De opzet bleef wel gelijk."

Aangescherpte wetgeving
Niet de manier van beprijzen, maar vooral wat volgde zat de mededingingsautoriteit volgens Vermeulen dwars. "Nadat we de gedane transacties hadden besproken werd door de leden ook gepraat over actualiteiten binnen de sector. Niets spannends, maar dat is tegen de wet. De EU heeft namelijk zijn zgn. 'horizontal guidelines' rond het maken van prijsafspraken aangescherpt. Die stelt dat sectordeelnemers niet samen mogen komen. Echter, dat is wanneer een prijsverwachting voor de toekomst wordt uitgesproken. Wat wij doen, is een prijs noteren die al betaald is in het verleden." De verwachting van Vermeulen is dat de hele voedingssector kritisch tegen het licht wordt gehouden in België en in Europa, zodat ook andere aardappelnoteringen met de mededingingsautoriteiten te maken kunnen krijgen.

Op verzoek van de Belgische autoriteit heeft Belgapom de notering geobjectiveerd. Dit houdt in dat de leden via een online portaal op donderdagavond hun rassen, volumes en prijzen invoeren en een marktstemming afgeven. "Op vrijdagochtend treed ik als marktmeester op en stel ik de prijzen voor Fontane en Challenger samen en de meest gehanteerde stemming", aldus Vermeulen. "Dit betekent dat er een vertragende werking in de notering is gekomen. Waar eerder door onderling overleg kon worden voorgesorteerd op een prijsstijging, is dat nu niet langer mogelijk. Wat wel kan is met behulp van de marktstemming een signaal afgeven of de situatie prijshoudend of stijgend is. Telers weten zo welke kant de markt op beweegt"

Belgapom heeft ook zijn regelement voor noteren aangepast. Dit regelement – en de noteringsmethode – zijn door de mededingingsautoriteit inmiddels goedgekeurd. Wel loopt er nog een onderzoek bij aardappeltelers en andere marktpartijen over de prijsvorming. Is Belgapom niet een slager die zijn eigen vlees keurt? Vermeulen vindt van niet. "Het reglement schrijft voor dat de marktmeester transacties op kan vragen en controleren op juistheid. Ook worden uitschieters naar beneden of naar boven niet meegenomen, maar slechts één prijs genoemd. Dat is conform de eisen. De notering van PCA en Fiwap hanteert wel een bandbreedte, maar ook hun manier van noteren kan gecontroleerd gaan worden."

Zekerheid
Vermeulen is ervan overtuigd dat de Belgapomnotering met deze veranderingen een solide basis heeft voor de toekomst. "Er is zeker geopperd om de notering helemaal te schrappen, maar omwille van verschillende redenen is dat gelukkig niet gebeurd. Het geeft de markt een richting, maar ook verzekeringen gebruiken de prijzen voor schade-uitkeringen. Vergeet tot slot de wekelijkse Cash Settlement niet op de aardappeltermijnmarkt, waar de Belgapomnotering in wordt meegenomen als inbreng uit België."