Een gebrek aan kopers op de Europese aardappelmarkt en termijnmarkt zorgt ervoor dat de prijzen in een neerwaartse spiraal zijn geraakt. Een gebrek aan verhandeld volume dat als schokbreker kan fungeren mist, waardoor scherpe prijscorrecties aan de orde van de dag zijn. Komt het nog goed met de aardappelmarkt?
Vergelijk de aardappel(termijn)markt met zo'n ouderwets tekenfilmfiguurtje. Zelfverzekerd springt hij uit een vliegtuig met een parachute op zijn rug. Na genoten te hebben van een vrije val, rukt het poppetje aan het koord om zijn parachute te ontvouwen. Maar hoe vaak hij ook trekt, er verschijnt geen parachute. Ondertussen komt de aarde steeds dichterbij.
Zo'n vrije val en een haperend koordje, dat is waar de huidige situatie op de fysieke aardappelmarkt en de termijnmarkt aan doen denken. Het is wachten op een wonder en ondertussen is het ongemeend spannend.
Vergelijkingsmateriaal
Veel telers en insiders hebben dit seizoen hun best gedaan om de markt zo goed als mogelijk te analyseren. Daarbij werd vaak het prijsverloop van de afgelopen twee seizoenen erbij gepakt. Toegegeven, oogstjaar 2024 toonde best een grote gelijkenis. Vriend en vijand waren in november flink verbaasd toen de markt uit de startblokken schoot, na een moeizame warming-up tijdens en vlak na de oogst. Dat gold niet alleen voor telers en verwerkers, maar ook de kopers van aardappelproducten.
Magische grens
Vorig jaar zagen we de prijzen alsmaar verder oplopen, tot een prijsniveau van €39,50 per 100 kilo voor het aprilcontract. Het jaar daarvoor was wel sprake van enig verval, maar echt ver onder de magische €30 zakken gebeurde niet. Op de fysieke markt was een vergelijkbaar beeld zichtbaar als op de termijnmarkt. De PotatoNL-prijzen liepen bijvoorbeeld op tot €60.
Een jaar zoeken met soortgelijk koersverloop valt niet mee. Echt vergelijkbaar zijn ze niet. 2020 (oogstjaar '19) komt nog het dichtst in de buurt, toen de markt 'als een nachtkaars uit' ging, om er maar een gevleugelde uitspraak te noemen. Dat kwam door de coronapandemie, waardoor het zeker geen vergelijkingsmateriaal is. In 2012 en – nog veel verder terug – 1998 zagen we eveneens een terugval in deze periode. In 2010 gebeurde dat geleidelijk en had de markt al eerder gepiekt. De markt ging toen van €33,80 naar €16,70.
Contract tonnen
Er is nog een tweede (belangrijke) reden waarom vergelijken gevaarlijk is. Afgelopen week werden 111 contracten verhandeld. Dat waren er in 2011 maar liefst 869 en in 2013 zelfs 1.488! Eén contract staat voor 25 ton aardappelen, wat betekent dat in vijf dagen ruim 37.000 ton verhandeld werd, tegenover 2.775 ton afgelopen week. En dan was vorige week zelfs nog een relatief 'goede' week.
Die dunne basis is ook op de fysieke markt merkbaar. Echt vrije aardappelen, waar de teler zelf volledig baas over is, zijn er steeds minder. Is één partij dan op zoek naar aardappelen, dan ontstaat er in die krappe markt direct reuring. Het gebrek aan volume heeft ook gevolgen voor de markt, die door zeer weinig echt vrije transacties wordt gevoed. Het gros van deze prijzen betreft de zogenoemde meeleverkilo's, die de fabrieken tegelijk met de gecontracteerde tonnen ophalen. Vaak wordt daarbij niet of nauwelijks over de prijs onderhandeld. Daarnaast is er nog het 'gevaar' van het rondpompen van prijzen door verschillende platforms. Denk aan de VTA, TransactieApp, POC, Service2Potato en meer. Vaak wordt één partij meermaals ingediend door een verkoper, waardoor die mogelijk ook meerdere keren in de notering kan worden opgenomen.
Posities
Door het gebrek aan transacties kan de markt heftig bewegen, zoals we hebben gezien. Toen één Nederlandse verwerker eind vorig jaar dringend behoefte aan Innovators had, en dat met een fiks geprijsde tender probeerde rond te krijgen, zette het de markt op zijn kop. Concurrenten konden niet anders dan volgen. Ook komen er in zo'n situatie opeens uit alle hoeken en gaten vrije aardappelen, die eerder niet op de radar stonden. Nu de posities zijn ingevuld, en ook in België de verwerkers hun aanvoer op orde hebben, valt de vraag vanuit de industrie compleet weg. De impact op de marktprijzen is groot.
Wat wel een vergelijk tussen jaren is, is het verloop van een groei- en oogstseizoen. Zeker wanneer een markt opgepompt wordt door een tegenvallende oogst, moeizame rooiomstandigheden en bewaarproblemen. Zijn die problemen weggewerkt dan kan de opgeblazen stemming ook snel weer voorbij zijn. Wanneer een areaaltoename wordt ingeschat en zeker wanneer de weersomstandigheden wijzen op een gunstig en vroeg voorjaar, zoals we op dit moment zien. Verwerkers maken zich meer zorgen over de afzet van eindproduct, die voor het eerst sinds de coronapandemie een duidelijke teruggang laat zien.
Vijf maanden markt
Het gaat veel te ver om aardappelseizoen 2024/25 nu al ten grave te dragen. Waar de markt op dit moment behoefte aan heeft is rust, om de boel tot bedaren te brengen. De volatiliteit in een markt met dunne basis neemt toe, waardoor neerwaartse correcties opgevolgd kunnen worden door flink opgaande correcties. Net als bij parachutespringen: er is altijd een reserveparachute.