'Brede bouwplankennis geeft Nedato meerwaarde'

Nicole, je bent sinds januari de algemeen directeur van Nedato. Hoe is die overgang verlopen?
NvD: "Wim en ik zijn nog steeds bezig met de overdracht, het is een zachte landing. We bezoeken telers, klanten en andere relaties. Het is fijn dat daar voldoende tijd voor wordt uitgetrokken, om de zaken goed over te kunnen dragen. Ik kan natuurlijk niet de 24 jaar aan aardappelkennis die Wim heeft opgebouwd van de een op de andere dag overnemen. Dat heeft tijd nodig. Wim stopt officieel op 9 mei, maar blijft nog in het bedrijf betrokken tot 1 oktober."

Het valt op dat je in jouw carrière meestal aan de inkoopkant zat, onder andere bij Hanos, Shell, Spar, Boni, NS en Scherpenhuizen. Is dat voor Nedato een voordeel?
NvD: "Ik heb inderdaad veel kennis op kunnen doen in de retail en inkoop. Met aardappelen heb ik minder ervaring, maar wel met frites en  snacks. Die verkochten we veel bij NS en Hanos bijvoorbeeld en natuurlijk ook in het supermarktkanaal. Nedato is traditioneel vanuit de boer gedreven en heeft een zeer goede binding met zijn telers. Vooral door een nauwe begeleiding jaarrond. Daar zit onze kracht voor de toekomst. Nedato is een werkmaatschappij met twee grote coöperatieve aandeelhouders. Enerzijds de telers in coöperatie Nedato en anderzijds coöperatie FarmPlus. Ik heb ervaring met werken in coöperatief verband, maar het is logisch dat ik me nauw met de verkoopkant ga bezighouden."

Steeds meer verwerkers komen met een eigen programma voor bijvoorbeeld regeneratief of duurzaam telen. Doelen jullie daarop?
WvdR: "Dat is ook de trend die wij zien. We hebben daarvoor in 2024 het concept Harvest Pride gelanceerd. Je kunt de aardappelteelt niet los zien van andere gewassen op het akkerbouwbedrijf. Dankzij onze aandeelhouder FarmPlus (voorheen CZAV, CAV Agrotheek, Luc Pauwels en Crop Solutions red.) hebben we inmiddels een dekking in heel de Benelux. De adviseurs komen bij telers niet alleen voor aardappelen, maar ook voor andere gewassen. Inmiddels werken we samen met Farm Frites, Lamb Weston en Aviko om naast aardappelen ook kennis rond de teelt aan te leveren."

Hoe ziet dat er in de praktijk uit voor een teler?
WvdR: "We werken hiervoor met de BiodiversiteitsMonitor Akkerbouw (BMA). Belangrijk is dat je meet je wat je doet. Binnen het programma stellen we in samenspraak met de teler KPI's op. Daarin worden doelen opgenomen voor bijvoorbeeld de CO2-reductie, organische stof en mineralenbalans en andere duurzaamheidsfactoren. Zo maak je verduurzaming inzichtelijk. Afnemers van frites vinden dat heel interessant. Zo zitten we inmiddels met McDonald's om tafel."
NvD: "We hebben een langetermijnvisie over hoe we de aardappelteelt in 2030 ingericht willen hebben. Daar horen 'groene frites' bij."

Slechts een klein gedeelte van de in Nederland en België geproduceerde frites wordt hier geconsumeerd. Speelt die groene frites ook voor exportlanden een rol?
WvdR: "Daar ligt het verhaal inderdaad anders. Wanneer je er experts in de sector naar vraagt, is de verwachting dat op termijn een derde tot de helft van alle geproduceerde frites duurzaam is. Uiteraard blijft er een afzetmarkt voor de 'traditionele' frites. In de toekomst wordt het dus voor een teler steeds belangrijker voor welke afzetmarkt hij aardappelen teelt. Nedato houdt de ondernemer een spiegel voor. Op welke grond teelt hij, welke rassen en hoe is zijn bedrijf ingericht qua bewaring. Vervolgens koppelen we de teler aan de juiste afnemer. Dat doen we al sinds 1963, met succes."

Op dit moment krijgen telers die deelnemen aan programma's een meerprijs of andere (financiële) voorwaarden. Wanneer het op termijn gemeengoed wordt, verdwijnt dit voordeel dan?
WvdR: "Het moet nadrukkelijk geen license to produce worden! We pleiten ervoor dat de inspanningen van de telers apart beprijst worden. Daarom is het benchmarken en inzichtelijk maken middels KPI's en metingen ook zo belangrijk. Kijk naar PlanetProof of het Beter voor-programma van Albert Heijn. Daar wordt ook een duidelijke meerprijs betaald die de geborgde en meetbare inspanningen vergoed."

Iets heel anders: afgelopen zomer lanceerde Nedato het Service2Potato platform. Zijn jullie tevreden met het verloop?
WvdR: "We hebben wat aanloopproblemen gehad in het begin, maar nu draait alles goed. Pootgoed is er als handelscategorie bijgekomen en ook internationale bedrijven kunnen deelnemen. Het betaalsysteem daarvoor had wat voeten in de aarde. We maken ons geen illusies: het heeft minimaal drie jaar nodig om te landen. In de groente- en fruithandel gebeurt al veel digitaal. Vroeg of laat gaat dat met aardappelen ook gebeuren. Wat niet helpt, is het huidige seizoen, waarbij er weinig interesse in vrije aardappelen is. Tot nu toe hebben we vooral transacties gefaciliteerd in de exportmarkt. Het gaat om totaal 10.000 ton dat tot op heden via het platform is verhandeld."

Is dat niet kenmerkend voor de hedendaagse aardappelmarkt, steeds minder vrije aardappelen?
WvdR: "Verwerkers leggen steeds meer volume vast, maar dat kan alleen wanneer je ook je verkoopprijzen vast kunt leggen. Die mogelijkheid is er niet altijd. Tot 80% wordt in de praktijk vastgelegd door een fabriek. Daarvan 50% op een vaste-prijscontract en de rest op andere manieren. Er blijft volgens ons altijd tussen de 20% en 30% aan vrije aardappelen in de markt. Je hebt te maken met schommelingen in de productie, zeker in Europa. De transacties voor vrije aardappelen zorgen overigens wel voor de prijsstelling van aardappelen en die is erg belangrijk. We zijn dan ook erg blij dat we weer een PotatoNL hebben. Wanneer je naar de andere Europese landen kijkt, wordt duidelijk hoger genoteerd, wat de telers ten goede komt. Door als Nedato meer dubbeldoelrassen te laten telen, zoals een Alegria en Karelia, kunnen we ook meedoen in de exportmarkt."

Wat gaat er straks veranderen wanneer je volledig zelfstandig aan het roer staat Nicole?
NvD: "Nedato gaat niet opeens een andere koers varen, maar we hebben nog wel meerdere plannen die de komende tijd naar buiten komen. Voor nu is het vooral belangrijk om de rust te bewaren, in deze aardappelmarkt, en blijven we als coöperatie zoeken naar toegevoegde waarde voor onze leden."