Hoe droog is het in de aardappelteeltgebieden?

Voor Nederland is het neerslagtekort inmiddels opgelopen naar 87 millimeter. Het KNMI verwacht dat dit in de komende weken oploopt tot bijna 140 millimeter en dat is ver boven het oude record van 1976. Regionaal zijn er kleine verschillen. Vooral de kustregio's van Nederland – van Den Helder tot Sluis – kleuren inmiddels donkerbruin. Daar viel sinds begin maart in de meeste gevallen slechts enkele tientallen millimeters.

Deze lijn kun je doortrekken tot zeker Le Havre of misschien nog wel zuidelijker in Frankrijk. In Frankrijk viel afgelopen maand gemiddeld 88 millimeter, maar ook hier is de westkant zeer droog. België kwam op gemiddeld 47 millimeter en Nederland slechts 30 millimeter (tegenover 40 gemiddeld).

Blokkade
Noordwest-Europa is momenteel in de ban van een stevig hogedrukgebied dat de buien blokkeert. Waar vallen die dan wel? Spanje en Italië worden 'goed' bedeeld met neerslag, zoals al heel het voorjaar het geval is. Dit hogedrukgebied blijft volgens meteorologen deze hele week nog aanwezig, om dan langzaam op te schuiven naar het westen. Een lagedrukgebied kan eind mei voor een wisselvalliger weertype gaan zorgen. Daarbij valt enige neerslag van betekenis, maar het gaat niet om tientallen millimeters die de droogtesituatie kunnen opheffen.

Aardappeltelers kijken met gemengde gevoelens naar de weersontwikkelingen. Enerzijds vrezen ze voor de ontwikkeling van hun gewassen. Anderzijds hopen ze erop dat droogte voor een stemmingsomslag kan gaan zorgen op de aardappelmarkt, die alsmaar verder wegzakt. Blijkbaar is dat moeras nog lang niet drooggelegd.

Voor de hoofdoogst is de huidige situatie nog niet penibel te noemen. De planten komen net boven en teren op het beetje vocht dat er nog is en wat in de knol zit. In die vegetatieve fase kunnen de planten met relatief weinig vocht af. Pas als de regeneratieve fase start, wordt dat anders. Wel wordt rekening gehouden met een slechte knolzetting. Het tegenovergestelde van vorig jaar.

Vroege aardappelen
Overal in Europa zijn de vroege aardappelen tijdig de grond in gegaan. Niet alleen in de primeurgebieden (Palts, Tholen, Bordeaux, West-Vlaanderen) maar ook op andere plekken konden de poters vroeg de grond in. De opkomst was goed, maar nu is regen nodig om tot een redelijke opbrengst te komen. Een combinatie van veel zonuren, temperatuur en de vroege pootdatum resulteert erin dat de eerste niet-huidvaste primeuraardappelen alweer een weekje te koop zijn.

Niet alleen een gebrek aan vocht speelt de gewassen parten. Een schrale oostenwind en lage RV zijn nu ook niet echt lekker voor de groei. Afgelopen week kwam het lokaal nog tot nachtvorst. Overdag mag het kwik dan dik over de 20 graden gaan deze week, 's nachts is het nog behoorlijk fris. Ook andere gewassen als uien merken dat. De ontwikkeling ervan loopt niet heel vlot, zo merken telers op. Zeker in Polen merken telers dat. Daar is het ook al geruime tijd droog en zijn de temperaturen relatief laag. Dat blijft de komende weken ook wel zo.

Het droge voorjaar volgde een droge winter op. Vochtreserves in de ondergrond zijn daarom bijzonder laag. Vooral in Nederland, België en Noord-Duitsland is daar sprake van. Dit is ook duidelijk te zien in de krimpende rivieromvang. Zo is de stand van de Rijn inmiddels gehalveerd ten opzichte van vorig jaar.

Recordopbrengst?
De laatste keer dat het zo droog was in het voorjaar is 2022. Toen viel gemiddeld 104 millimeter in ons land. 2018 ligt nog vers in het geheugen, maar dat voorjaar verliep juist zeer nat. 2011 is een ander relatief recent jaar dat erg droog verliep met slechts 49 millimeter in de drie voorjaarsmaanden. Dit voorjaar staat tot dusver op 36 millimeter. Uiteindelijk pakte oogstjaar 2011 niet negatief uit. In Nederland werd een dikke 53 ton per hectare gemiddeld geoogst en dat record werd zelfs in 2017 niet geëvenaard. Dat is vooral te wijten aan een bovengemiddeld natte zomer, die uiteindelijk veel recht trok.

Kijkend naar de EU-4 dan is in 2011 eveneens een goede hectareopbrengst zichtbaar, maar geen record. Sinds 2018 liggen de gemiddelden behoorlijk lager dan in diezelfde periode daarvoor. Misschien dat door weersextremen en andere factoren de toppers van weleer niet snel meer mogelijk zijn. Een groter aardappelvolume komt vooral uit de breedte (meer hectares) en niet uit de hoogte (meer kilo's per hectare).

Aardappelgewas kan fors herstellen
Dat de droogte voelbaar is voor de gewassen is duidelijk. Is daarmee direct de koppeling te maken dat de oogst tegen gaat vallen? Zeker niet. Ervaring uit het verleden laat zien dat een aardappelgewas fors kan herstellen wanneer op het juiste moment (eind juli/begin augustus) neerslag van betekenis valt. In de laatste vijfentwintig jaar is dat vaker voorgekomen. Traditiegetrouw is droogte een goede smaakmaker voor de aardappelmarkt. Daar is tot op heden nog helemaal niets van te merken. Verwerkers zijn er in ieder geval (nog) niet ontvankelijk voor. De stemming op de fritesmarkt is zo diep in mineur geraakt dat de situatie uit het veld er vooralsnog geen grip op heeft. Daarbij kijken de fabrieken nog altijd aan tegen een ruime beschikbaarheid van bewaaraardappelen. Die zijn over drie maanden misschien wel hard nodig voor de omschakeling naar het nieuwe verwerkingsseizoen.