Het areaal consumptieaardappelen in de EU-4 bereikt dit jaar opnieuw een record. Dat is nog geen garantie voor een topoogst. Wel is de kans groot dat de afzet van fritesaardappelen in onbalans blijft. Zeker gezien de haperende afzet van aardappelproducten vanuit Europa. De belangrijkste aardappellanden laten wederom significante groei zien in de teelt.
Begin juli hebben de EU-4 landen (Nederland, België, Duitsland en Frankrijk) allemaal hun officiële areaalcijfers gepubliceerd. Duitsland is de enige die niet apart een cijfer voor consumptieaardappelen rapporteert. We hebben daarom het groeipercentage voor het totaal areaal genomen om dit te bepalen.
Groei in lijn met prognose
Bij onze eerste analyse (half april) gingen we uit van 5% groei in areaal voor de EU-4, wat een oppervlakte van ruim 575.000 hectare betekent. Het uiteindelijke percentage komt uit op 4,5% en het voorlopig areaal op 575.210 hectare in de vier landen. Allemaal groeien ze in de consumptieaardappelteelt. In Frankrijk is die groei het meest gematigd. De andere drie maken dat ruimschoots goed, waarbij vooral Duitsland in absolute aantallen hectares fors groeit.
De totale groei is goed voor 24.680 hectare extra consumptieaardappelen. Dat is minder dan de bijna 35.000 hectare die er vorig jaar bij kwam, maar het is nog altijd een stevige groei. Zeker gezien het feit dat de verwerking op dit moment zijn verzadigingspunt heeft bereikt. De groei in bijvoorbeeld Nederland en België heeft menigeen toch wat verrast. De beschikbaarheid van grond en pootgoed, en het gebrek aan alternatieven, heeft nog meer telers richting de fritesaardappel gestuurd. Veel verwerkers hebben uiteindelijk hun contractvolumes verlaagd voor dit oogstjaar. We kunnen dus concluderen dat van de bijna 25.000 hectare een significant deel vrij wordt geteeld, althans zonder vaste prijsafspraken.
Opbrengstdaling
Met deze cijfers kunnen we een eerste schatting maken voor de omvang van de aardappeloogst dit seizoen. Hiervoor hebben we gerekend met de gemiddelde hectareopbrengsten van de afgelopen vijf jaar per land. Wat opvalt is dat de lijntjes per land dan niet louter meer een stijging laten zien. Bij een vijfjarig gemiddelde opbrengst komt het volume uit op 24,05 miljoen ton in de EU-4 landen. Dat is 42.000 ton minder dan vorig jaar werd gerooid. Een daling van 1,7%.
Hiermee blijft het, vooral door de areaaluitbreiding, de op een na grootste oogst in de EU-4 ooit. Inmiddels weten we, zeker bij een tegenvallende afzet, dat een volume van 24 miljoen ton simpelweg teveel is voor de verwerkers. In 2017 werd 23,5 miljoen ton geoogst. Ook toen vertoonde de markt een soortgelijk beeld.
Hectareopbrengsten
Veel hangt dus af van de hectareopbrengsten die gehaald gaan worden. Het vijfjarig gemiddelde ligt op 42 ton. Vorig jaar was dat 42,6 ton en in 2017 maar liefst 50,25 ton. De andere kant is ook mogelijk: in 2018 werd een opbrengst van gemiddeld 37,12 ton gehaald. Hiermee kan de theoretische oogst dus schommelen tussen de 21,3 en 28,8 miljoen ton. Beide zijn in het huidig licht gezien niet erg realistisch, maar de vraag is waarmee de markt in balans is.
De aardappelen zijn dit voorjaar vroeg gepoot en onder mooie omstandigheden. Vervolgens bleef het droog en dat is het op veel plekken nog steeds, of alweer. De neerslag viel soms erg lokaal, waarbij de verschillen per regio groot zijn. Een gevolg van de pootdatum en droogte is dat er gemiddeld minder knollen aan een plant zitten. Dat heeft niet alleen effect op de grofte, maar ook de eindopbrengst. In combinatie met een lange warme periode kan de oogst dit jaar historisch vroeg zijn. De vroege rassen zijn begin juli al op hun retour. Telers hebben het idee dat hierdoor opbrengst blijft liggen.
De later gepote aardappelen staan er nog veel frisser op, maar niet altijd hebben ze een goede loofontwikkeling. Hoe deze gewassen gaan presteren is sterk afhankelijk van het weer in de tweede helft van juli en in augustus. De weermodellen wijzen nog altijd op een relatief droog en warm weertype, zonder echte uitschieters. Een gemiddeld tot iets onder gemiddelde opbrengst is daarmee nu de gedachten van insiders. Proefrooicijfers scheppen daar binnenkort duidelijkheid in.
Gevolgen voor de markt
In de 16 weken die nog duren tot nu en einde oogst kan er nog veel gebeuren. Forse uitbreiding van het areaal zorgt ervoor dat over de beschikbaarheid van aardappelen geen zorgen bestaan. Zeker niet wanneer er duidelijk minder vraag is en de verwerkers minder behoefte hebben. Zij hebben begin dit jaar zeer veel contracten afgesloten. Wellicht wel meer dan wenselijk. Daarbij zijn hoge prijzen betaald.
Voor telers die wel het gewenste volume hebben kunnen vastleggen is dat goed nieuws. Voor de verwerkers minder, die daarmee hun kostprijs ook op een hoog niveau houden. Voor de telers met vrije aardappelen is het hopen op een opleving van de vraag en behoefte aan specifieke rassen of op bepaalde levermomenten en kansen zoeken in de afzet.