Telers met ATR-pootgoed vrezen nieuwe contracten

In de praktijk worden veel pootaardappelen via de fritesfabrikanten geleverd aan de telers, maar een directe koppeling is er niet. Ofwel tot nog toe is een contract wel mogelijk bij gebruik van ATR-pootgoed. Enkele telers zijn bang dat dat volgend jaar niet meer lukt.

Vorige week kondigde de Ferdi Buffen, directeur van het Duitse aardappelhandelshuis Weuthen, aan dat de contracten voor komend jaar zullen worden gewijzigd. Aanpassingen daarin gaan niet alleen om de prijs, waarschuwde hij. Ook andere voorwaarden zullen worden veranderd.

Vooral in Duitsland heeft de teelt van ATR-pootgoed de laatste jaren een grote vlucht gemaakt. Tekort aan pootgoed in 2023 en stijgende prijzen hebben telers ertoe aangezet om hun eigen pootgoedvoorziening op te bouwen. Maar ook in Nederland en België (hoevepootgoed) zijn er telers die zelf pootgoed telen.

Meerjarige afspraken
Aan de andere kant heeft de fritesindustrie afspraken gemaakt met de pootgoedhandelshuizen om pootgoed af te nemen. In meerjarige afspraken is rekening gehouden met een bepaalde groei. Nu de fritesafzet stagneert en het areaal moet slinken, krijgt de industrie te maken met een ruime pootgoedsituatie.

Een koppeling tussen pootgoed en contractteelt is geen gezonde ontwikkeling, benadrukt Jacob-Jan Buth van VTA Nederland. "Toen er jarenlang een tekort aan pootgoed was, moesten telers genoegen nemen met wat er beschikbaar was. Nu de situatie is omgedraaid, wordt gedacht aan een constructie die hun keuzevrijheid verder beperkt. Dat voelt voor veel telers als het aanpassen van de spelregels zodra dit beter uitkomt voor de afnemer. Zulke eenzijdige maatregelen versterken alleen maar het gevoel van een ongelijk speelveld en vergroten de afhankelijkheid van telers."

Diversiteit aan afspraken

In de praktijk ziet VTA Nederland dat koppelingen tussen pootgoed en contract bij sommige afnemers al bestaan. "Maar juist de diversiteit aan afspraken geeft telers nog ruimte. Als die keuzevrijheid verdwijnt, stijgt de kostprijs, verliest de teler de regie over zijn teelt en wordt de bedrijfsfilosofie onder druk gezet. Daarbij rijst de vraag: wat gebeurt er als er in de toekomst opnieuw tekorten aan pootgoed ontstaan?"

VTA wijst er ook op dat de bekende fritesrassen binnenkort vrij komen qua licentie. "Dat zou juist een kans moeten zijn om de markt opener en dynamischer te maken. In plaats daarvan lijkt een koppeling vooral in het voordeel van de handelshuizen, die via dit pad makkelijker nieuwe rassen kunnen introduceren – wederom ten koste van de keuzevrijheid van telers."

De telersvereniging voor de akkerbouw benadrukt dat transparantie en eerlijkheid in contractvoorwaarden essentieel zijn. "Een koppeling zoals nu gesuggereerd helpt daar niet bij. Integendeel: het beperkt de onderhandelingsruimte van de teler, vergroot de afhankelijkheid, en maakt contracten complexer en risicovoller."

Voorzitter Adrie Vermeulen van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) en NAV-vertegenwoordiger Keimpe van der Heide voor de regio Midden weten zo niet direct hoe het zit met de contracten. Wat zij wel weten is dat het verstandig is om na de oogst te gaan nadenken over de contracten voor volgend jaar. "We moeten niet wachten totdat de contracten daar zijn en weer zeggen dat we niet tevreden zijn", benadrukt Vermeulen.

Gelet op de situatie op dit moment in de aardappelmarkt stellen Vermeulen en Van der Heide dat industrie en telers er samen voor moeten zorgen dat de markt weer in balans komt. Van der Heide denkt dat daarvoor een krimp van 10% tot 15% voor nodig is. "Als alle schakels bijdragen dan is de schade het kleinst."

PotatoEurope
Van der Heide helpt vandaag mee bij de opbouw van de stand van Producenten Organisatie Consumptieaardappelen (POC) op PotatoEurope 2025 in Lelystad. Dit evenement is volgens hem een ideale gelegenheid om de ideeën van de telers en de industrie de komende dagen af te tasten voor een oplossing van het huidige probleem in de markt.

Vermeulen doet een oproep aan de telers om de POC in te zetten als intermediair in het overleg met de fritesindustrie. "Daarvoor hebben we POC opgericht", zegt de voorzitter van de NAV. Hij heeft al wel een belangrijke voorwaarde: "Wij moeten minimaal een kostendekkende teelt hebben."

"Als wij de teelt duurzaam en toekomstbestendig willen maken dan moeten alle schakels in de keten hun inspanningen vergoed krijgen", benadrukt Van der Heide. "Door de uitbreidingen in de afgelopen twee jaar is het areaal nu te groot. Dat is waar, maar wij kunnen beter afspraken gaan maken dan gaan zitten wachten totdat de teler wordt uitgerookt."

POC-voorzitter Jasper Roubos benadrukt dat een verlaging van de contractprijs tot gevolg heeft dat de teelt de meeste boeren geld gaat kosten. "Volgens onze calculator dekt de contractprijs nu net de kostprijs. Daarbij is nog geen risico in de marge verwerkt."