Er gaat door de Europese aardappelverwerkers fors gesneden worden in het aardappelareaal om vraag en aanbod van fritesaardappelen beter in balans te brengen. Hoe ze dit gaan realiseren wisselt per bedrijf. Vooral voor wie ver van zijn afnemer zit, is het een bittere pil om te slikken.
Veel is nog onduidelijk rond de werkwijze en contracten voor teeltjaar 2026. De meeste bedrijven hebben officieel nog geen uitspraak gedaan over hun prijsbeleid, met uitzondering van Agristo. Wel zijn er bedrijven die telersvergaderingen hebben gehouden en ook de buitendienstmedewerkers zijn bezig met hun oudejaarsronde. Zo worden telers langzaam gevoed met de bittere realiteit van komend jaar.
Collectief of individueel
De meeste fritesaardappeltelers zien wel in dat het huidige areaal in de EU-4 landen niet matcht met de afzet van het eindproduct frites. Maar wanneer jij dan flink moet gaan snijden is dat toch een hard gelag. Of de verwerker dat collectief doet, of kijkt naar de individuele teler, wisselt een beetje. Beiden is ook een mogelijkheid, met bijvoorbeeld collectief 15% korting in volume en op telersniveau meer. Percentages tot 50% worden genoemd. Agristo liet tijdens haar recente telersvergadering al weten dat het een collectieve volumekorting van 15% hanteert, zo valt in het ABS Aardappelpraatje te lezen.
Wel duidelijk is dat met name bij aardappeltelers die verder verwijderd zitten van de fabriek een grotere korting wordt gehanteerd. Zowel in prijs als volume. Voor Nederland betekent dit dat akkerbouwers in Groningen en Drenthe moeten inleveren. Niet alleen wanneer zij de laatste jaren fritesaardappelen aan Belgische bedrijven hebben geleverd, maar ook verwerkers in Nederland. Kan er bespaard worden op transportkosten, dan wordt dit gedaan. Ook zijn er afnemers die kiezen om de transportkosten bij de teler weg te leggen in de vorm van een korting op de contractprijs.
Schrappen aflandkilo's
Op zich is deze werkwijze niet ongewoon. Kijk naar de uienteelt, waar in de regel in Noord-Nederland ook al snel een cent minder wordt betaald omwille van het transport. Voor aardappelen is dat nieuw. De afgelopen vijf jaar was alleen maar gericht op het verkrijgen van meer areaal en volume, waardoor hogere kosten van ondergeschikt belang waren. Dat is nu wel anders. Dit geldt ook voor de primeurteelt in regio's als Bordeaux, waar eveneens wordt geschrapt of helemaal een teeltpauze is geïntroduceerd. Sowieso geldt dat in de aflandperiode veel minder behoefte aan aardappelen is.
Een andere scherprechter is de kwaliteit van de afgelopen jaren. Wat heb je afgeleverd, teel je op zand- of kleigrond en kun je droog verladen en opslaan? Het zijn allemaal factoren die meespelen in de beslissing van de afnemer om zaken te doen en wat voor contract ze je straks voorleggen.
Naast een volumekorting kunnen Nederlandse afnemers variëren met het aantal tonnen per hectare. In België speelt dat met tonnencontract niet, maar hier is het gebruikelijk om tot 40 ton per hectare vast te kunnen leggen op een vaste prijs. Afhankelijk van de grondsoort kan dat 30 (klei) of 25 (zand) ton worden, zo meldt een insider. Meer areaal of niet, zo komt het prijsrisico veel meer bij de teler zelf te liggen.
Clarebout en Simplot
Wat voor extra dynamiek kan zorgen is de overname van Clarebout door Simplot. Het Belgische bedrijf is de grootste Europese verwerker, met 4.000 aangesloten telers en drie miljoen ton aardappelverwerking op jaarbasis, verdeeld over vijf locaties. Het bedrijf werkte in het verleden met aardappelhandelaren voor de grondstofvoorziening en het is onzeker hoe dat onder leiding van Simplot gaat. Sowieso is nog veel onduidelijk over de plannen van de nieuwe eigenaar, dat over productielocaties in Noord- en Zuid-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland en China kan beschikken.
Het doel van de maatregelen is om het EU-4 aardappelareaal fors te reduceren. Meermaals wordt over een 'reset' van de sector gesproken, zoals Weuthen-directeur Ferdinand Buffen deze zomer al aankondigde. In een analyse over 10 kritieke veranderingen voor de aardappelmarkt schreven we over een 10-20% areaalreductie die noodzakelijk is in de EU-4. Insiders uit de industrie noemen als vuistregel inderdaad een reductie van 15% die noodzakelijk is.
90.000 hectare minder
Rekenen we met dit percentage, dan komt het areaal in de EU-4 (Nederland, België, Frankrijk en Duitsland) voor 2026 uit op 515.260 hectare consumptieaardappelen uit. Een daling van maar liefst 90.930 hectare. Daarmee is het areaal vrijwel gelijk aan 2023, wat betekent dat de groeistappen van de afgelopen twee jaar teniet zijn gedaan.
Gerekend met een vijfjarig gemiddelde hectare-opbrengst van 42 ton in de EU-4 kom je bij een gemiddelde oogst uit op 21,64 miljoen ton aardappelen. Dit is vrijwel gelijk aan de opbrengst die in 2022 werd behaald en 6 miljoen ton minder dan dit jaar is gerooid. Dat volume is waarschijnlijk aan de krappe kant in vergelijking tot de behoefte, die bij de huidige verwerkingscapaciteit en afzet eerder rond de 24 miljoen ton ligt. Dit betekent dat, bij een gemiddelde oogst, die 15% krimp ruim bemeten is. Voor een positieve vrije aardappelprijs is het dan wel weer goed nieuws.
Vrije teelt
Of de soep werkelijk zo heet gegeten gaat worden, valt nog te bezien. Daarnaast is de beschikbaarheid van pootgoed bij veel rassen voor komend seizoen geen probleem. Hierdoor kan in theorie meer vrij worden geteeld, mits telers dat bij deze kostprijzen en onzekere markt ook aandurven. Waar het areaal daadwerkelijk op uitkomt, is daarmee ook erg onzeker.