Wat doet de oorlog met de kunstmestprijzen?

Tom Vilsack, de Amerikaanse landbouwminister, noemt de kunstmestmarkt – en dan vooral de prijzen – zijn grootste zorg. Dat deed hij tijdens een persconferentie afgelopen week. Akkerbouwers in de VS en veel andere landen zijn niet in een jubelstemming ondanks de hoge graanprijzen. Er tegenover staan de fors gestegen inputs zoals die voor kunstmest. Nu Rusland Oekraïne is binnengevallen zorgt dat opnieuw voor een stijging van de prijzen.

Gevaar in gasprijs
Het grootste gevaar voor Europa zit hem vooral in de gasprijzen en de levering van Russisch gas. Daar wordt in ons land stikstof van geproduceerd bij bijvoorbeeld Yara en OCI. De gasprijs is een bepalende factoren voor veel zaken en dat geldt ook voor kunstmest. Rusland levert twee derde van het natuurlijk gas dat in Europa wordt gebruikt.

Vooralsnog merken we in Nederland niet heel veel van de spanningen op de kunstmestmarkt. De prijzen bevinden zich op een stabiel hoog niveau voor onder andere kalkammonsalpeter (zoals Nutramon) en tripelsuperfosfaat. Boeren en handel maken zich eerder zorgen of alle kunstmest wel op tijd geleverd kan worden. Voor de eerste gift – die inmiddels voorzichtig wordt gestrooid op de wintergranen – is dat nog niet zo'n issue. Vooral later in het seizoen wordt het kritisch. Dat zei ook Triferto-directeur Kai Kikkers in Boerenbusiness TV.

Ammoniumnitraat
Op het wereldvlak zit de vork anders in de steel. De goedkope meststof ammoniumnitraat wordt wereldwijd zeer veel ingezet. Niet alleen in de landbouw, maar ook voor de productie van explosieven. Juist daarom is deze meststof omstreden en hij wordt in Nederland dan ook niet opgeslagen en toegepast. Begin februari verbood Rusland de export van ammoniumnitraat. Dat heeft wereldwijd gevolgen, onder andere voor de VS. Daar steeg de prijs sinds de invasie al met 29%.

De oorlog is het zoveelste probleem waar de kunstmestmarkt mee te maken heeft. Landen als Rusland en China hebben exportbeperkingen of -verboden ingesteld. Het gebruik van kali uit Wit-Rusland is verboden, de vrachtkosten zijn nog steeds torenhoog en productie- en havenfaciliteiten hebben wereldwijd te maken gehad met extreem weer zoals orkanen. Al deze factoren spelen mee in het opdrijven van de prijs.

De gevolgen
Voor Nederland zit het gevaar vooral in de prijs en beschikbaarheid van Russisch gas. Russische LNG vloeit nog naar Europa, maar voor hoe lang? Ook is opening van de omstreden pijpleiding Nord Stream 2 opgeschort door de Duitsers. De kosten van met name de stikstofproductie lopen in ieder geval op. Is er sprake van een gastekort, dan is de industrie verplicht gas af te staan aan bijvoorbeeld burgers. In ieder geval blijven de prijzen hoog en stijgen ze waarschijnlijk gestaag door bij het huidig scenario.

Het verloop van dit voorjaar is ook van invloed op de markt. Van een zeer vroeg voorjaar kunnen we inmiddels niet meer spreken en dat geeft distributeurs de tijd om voorraad op te bouwen en producten uit de leveren. Later dit seizoen komen eventuele breukjes in de logistieke lijn pas naar boven. Niet alleen in West-Europa, maar ook in de Zwarte Zee-regio waar havens en vaarwegen geblokkeerd (kunnen) worden.

Wereldwijd is de situatie anders. Zo vrezen de VS – maar ook Zuid-Amerikaanse landen – voor een tekort aan kunstmest, of op z'n minst een verminderde beschikbaarheid. Dat zorgt voor hamstergedrag op de markt en dat drijft de prijzen weer op. Brazilië is de grootste kunstmestimporteur ter wereld. Daags na de invasie verkocht de Braziliaanse coöperatie Minasul voor $4 miljoen aan kunstmest, gewasbescherming en meer, terwijl dat normaal $190.000 tot $390.000 per dag is.

Minder opbrengst, duurder voedsel
Daar komt ook de vrees van Vilsack vandaan. Wanneer niet voldoende kunstmest beschikbaar is, werkt dat uiteindelijk door in een lagere opbrengst voor gewassen. Tegelijk werken de hoge prijzen door in de productprijzen en daarmee tot slot ook op het bordje van de consument. In Rusland en Oekraïne zelf houden analisten nog niet direct rekening met een fors lagere opbrengst. Mogelijk dat bedrijven iets minder kunstmest gaan gebruiken, maar dit heeft geen grote impact.