Britse boer 'braakt' liever dan dat hij teelt

Met het uittreden van het Verenigd Koninkrijk uit de EU op 31 januari 2020, moest de Britse overheid op zoek naar een alternatief voor de CAP (Common Agricultural Policy) ofwel het GLB. Daaruit vloeide het BPS (Basic Payment Scheme), om een inkomensdaling voor boeren te voorkomen. Dat is niet gelukt, maar het levert wel een jaarlijks vast inkomen op basis van een hectaretoeslag, waar iedere agrarische ondernemer recht op heeft. Eenvoudig steekt de systematiek niet in elkaar.

Subsidieprogramma afgebouwd
Het huidige schema loopt tot 2028 en wordt vanaf dit jaar afgebouwd. Afgelopen jaar bedroeg de maximale basispremie voor akkerbouw- en grasland omgerekend €272,25 per hectare. Er zitten wel wat addertjes onder het gras, want het maakt veel verschil hoe groot je bedrijf is en hoe groot het totale subsidiebedrag is. De komende jaren wordt steeds verder gesneden in de inkomsten.

Inmiddels loopt al sinds 2021 een pilot met de opvolger van BPS: het Sustainable Farming Incentive (SFI). In dit programma moeten boeren zelf – middels een gigantische menukaart – kiezen welke milieumaatregelen ze op hun bedrijf toepassen. Voor iedere maatregel staat een bedrag. Dit kan zijn: heggen of bomen aanplanten, bloemenmengsels zaaien of zorgen voor vogelvoederplekken. Op dit moment zijn er 23 mogelijkheden om uit te kiezen. Naar verwachtingen komen er maar liefst vijftig bij dit jaar. Engeland, Schotland en Wales brengen ieder hun eigen nuances aan in het programma, toegespitst op hun regio.

Ministerie trapt op de rem
Onderaan de streep is het bij de huidige prijzen voor onder andere graan, koolzaad en veldbonen lucratiever voor Britse boeren om land braak te laten liggen en de premie op te strijken voor een bloemenmengsel, grasland of vogelvoederveldje. Dit bleek zelfs zo succesvol dat Defra, het Britse landbouwministerie, op de rem trapt. Defra bepaalt dat je 'slechts' een kwart van je areaal voor groene braak mag gebruiken.

"Het produceren van voedsel moet het hoofddoel zijn van onze sector", zegt landbouwminister Mark Spencer. "De overheid streeft ernaar om minstens 60% zelfvoorzienend te zijn in de voedselbehoefte. De zes aangekondigde acties die landbouwgrond kosten zijn bedoeld voor toepassing op een kleine oppervlakte en niet een groot deel van je bedrijf." 

Terug naar MacSharry?
Volgens Spencer zijn boeren niet massaal begonnen om land braak te laten liggen, maar wil hij de ontwikkeling voor zijn. Het bleef tot nu beperkt tot een enkeling. De situatie doet denken aan de jaren 90, ten tijde van het Europees beleid van de Ier Ray MacSharry. Boeren waren verplicht om 15% en later 10% van de landbouwgrond braak te laten liggen. Ook het huidig GLB kent zo'n regeling, waarbij minimaal 4% niet-productief moet zijn. Nederland heeft hier derogatie voor aangevraagd. Na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne kozen veel landen er al voor om de braakverplichting aan de kant te schuiven, om zo meer voedsel te kunnen verbouwen.

Britse boeren zijn not amused met het besluit van Defra. Zij hebben afgelopen herfst al geparticipeerd op het braak leggen van hun gronden en geen wintergraan ingezaaid. De mogelijkheid om nu nog te schakelen en een gewas in te zaaien is klein, zeker bij een gebrek aan zaaizaad. Hoe het ministerie omgaat met reeds toegekende vergoedingen heeft het niet bekendgemaakt. Volgens eigen cijfers hebben 16.000 boeren een aanvraag bij het SFI gedaan en zijn er reeds 15.000 gehonoreerd.

12% landbouwgrond in braakregeling
Dat de braakregelingen populair zijn, blijkt wel uit de eerste areaalcijfers van het ministerie. Die voorspellen een verhoging van de oppervlakte met maar liefst 80% tot 558.000 hectare. Dat is bijna 12% van het totale landbouwareaal in het VK, die 4,8 miljoen hectare bedraagt. Het areaal tarwe daalt met 15%, die van wintergerst met een vijfde en koolzaad met bijna een derde. De teelt van eiwitgewassen krimpt met 14%. Deze cijfers geven een iets vertekend beeld. Zo kent het SFI de zogenaamde legume fallow waarbij een vlinderbloemige wordt ingezaaid, maar niet geoogst en in de winter overblijft om als voedselveld voor vogels en andere dieren te zorgen. Dat levert dit jaar omgerekend €692 per hectare op.