Voor akkerbouwers is het puzzelen om hun bouwplan voor 2026 vol te krijgen. Het is zoeken naar een teelt dat de zekerheid van een positief rendement oplevert. Of waag je liever een gok? Dat boeren zoekend zijn merken ook de afnemers van verschillende industrieën.
Bij veel Nederlandse akkerbouwers zijn aardappelen, granen, suikerbieten en veelal ook uien de vaste waardes in het bouwplan. Meestal is er dan nog ruimte voor één of twee extra gewassen. Zeker nu gesneden wordt in het areaal suikerbieten houden akkerbouwers grond 'over' voor alternatieve teelten. Hoe kun je die het meest rendabel inzetten? We zetten verschillende mogelijkheden uiteen.
In het kort:
Cash crops: Aardappelen en uien
Het is misschien een logische eerste keus om naar aardappelen en uien te kijken in het bouwplan. Juist de druk die momenteel op de consumptieaardappelteelt staat zorgt ervoor dat telers verder kijken. Zetmeel- of pootaardappelen kunnen een optie zijn, maar dat is alleen voor een selecte groep telers mogelijk. De laatste jaren zijn veel pootgoedtelers meer fritesaardappelen gaan verbouwen en het is mogelijk dat dit weer wat terug verschuift, al is de markt voor uitgangsmateriaal ook zeer wisselend en staat deze onder druk.
De teelt van uien groeit in Nederland al 25 jaar gestaag door, van 13.990 naar ruim 33.000 hectare. Een groei van 135%. Vier jaar op rij is het areaal flink gegroeid. De vraag is dus ook: Hoeveel uien kunnen daar nog bij? Op dit moment is de uienmarkt – zeker gezien andere gewassen – nog relatief positief, maar dat is geen garantie voor de (nabije) toekomst. Zeker in de traditionele teeltgebieden zit het bouwplan al vol met uien en is nauwelijks uitbreidingsmogelijkheid. Niet in de laatste plaats vanwege de ziektedruk.
Een teelt met meer zekerheid is die van industrie-uien, meestal tweedejaars plantuien. Bij de grootste afnemer in Nederland (TOP) zijn de contracten voor 2026 met €10 per ton afgenomen, al stijgen ook de kosten van het uitgangsmateriaal. Wie een goede opbrengst weet te halen kan hiermee nog altijd een goed saldo behalen.
Granen: Laag saldo, gunstig voor eco-activiteit en bodem
Waarschijnlijk de meest logische keuze voor veel akkerbouwers, zeker op kleigrond, is de inzaai van extra granen. Daarmee wordt zeer waarschijnlijk geen grote plus behaald, maar het risico is klein en de kosten zijn relatief laag. Het is niet alleen positief voor de bodem, maar ook voor de eco-activiteit rustgewas. Je kunt ook voor graszaad of koolzaad kiezen, maar die hadden al afgelopen herfst gezaaid moeten worden.
Een mogelijk alternatief is het zaaien van een stikstofbindend gewas zoals bonen, erwten of luzerne. Met name in het zuidwesten wordt daar wel voor gekozen. Een nadeel is dat de contracten gelieerd zijn aan de graanprijzen, terwijl het risico van de teelt vaak hoger ligt. Dit geldt ook voor conserven, waarvan de contracten eveneens onder prijsdruk staan. Bijvoorbeeld voor spinazie, erwten en sperziebonen. Ook in de kruidenteelt, zoals peterselie, zijn de contracten grotendeels al gevuld.
Niet alle afnemers hebben het bovendien even gemakkelijk. Van Oers United in Dinteloord (opererend onder de handelsnaam Primeale) laat in het zuidwesten enkele honderden hectares spruitkool telen, maar eigenaar Scherpenhuizen stopt hier in 2026 mee. Met de contractteelt van sperziebonen werd al eerder gestopt. Telers in dit gebied verliezen zo een stukje keuzevrijheid.
Handelsgewassen: Zoeken naar contracten
De handels- of 'nijverheidsgewassen' werken grotendeels ook met contracten. Net als bij de conserven zijn de prijzen sterk verbonden aan die van tarwe. Vezelvlas heeft in heel Nederland aan populariteit gewonnen en ook redelijk goede saldo's gemaakt, aangezien het een low-input teelt is. Toch raakt ook die markt verzadigd omdat de verwerkingscapaciteit, die is geclusterd in België, niet zo snel toeneemt als de teelt. Naast vezelvlas staat ook hennep als vezelgewas op de lijst, maar in de bio-based sector zit weinig schot waardoor de afzet van vezelgewassen zeer beperkt blijft.
Zeker op zandgronden is maïs een alternatief, ook voor graan in het bouwplan. Het areaal daalde dit jaar naar 184.000 hectare snijmaïs. De teelt van korrelmaïs en CCM/MKS staat al meerdere jaren sterk onder druk. Door insiders worden contractprijzen van €1.600 tot €1.700 per hectare voor snijmaïs genoemd op dit moment. Cichorei kan, zeker voor suikerbieten, een alternatief zijn, maar verwerker Sensus heeft fors gekort in de teelt voor volgend jaar en het areaal was al snel ingetekend.
Eco-premie: kiezen voor braak of natuur
Een niet-voedselgewas kan een alternatief zijn voor een hoofdteelt. Zeker wanneer het je bedrijf van eco-premie brons naar zilver of goud kan tillen. Groene braak met bijvoorbeeld klaver, gras of een vlinderbloemige groenbemester zijn enkele opties. Of dit interessant is, is sterk wisselend per bedrijf. Mogelijk zijn er op lokaal niveau bij natuurverenigingen nog mogelijkheden voor vogelakkers of natuurranden, die omgerekend naar hectaresaldo's aardig wat geld kunnen opleveren. Akkerbouwers zijn vooral bang voor veronkruiding van het land, aangezien het seizoen braak ook betekent dat geen chemische gewasbescherming mag worden uitgevoerd.
Het vinden van rendabele teelten is voor akkerbouwers in 2026 niet gemakkelijk. De saldo's zijn meestal niet vergelijkbaar met de hoofdteelt en de risico's uiteenlopend. Eén keuze blijft nog onbenoemd: verhuur. Er blijft gezonde vraag naar de huur van grond. Niet alleen voor aardappelen en uien, maar ook bloembollen, vollegrondsgroenten of de boomteelt om maar wat te noemen. Dat levert misschien nog wel de meeste zekerheid op, terwijl je er geen omkijken naar hebt.
Regio-afhankelijkheid
Wat het beste past op jouw bedrijf is sterk afhankelijk van het bouwplan, de regio, grondsoort en uiteraard de keuzes waar je als ondernemer blij van wordt. De locatie kan een belangrijke rol spelen bij afzetcontracten, zeker in een jaar waarbij afnemers wat te kiezen hebben en er meer aanbod dan vraag is. Zeker bij kleinere teelten is er het risico dat markten overvoerd worden en de prijzen verder onder druk komen. Denk aan knolselderij of vlas. Het is geen eenvoudige puzzel waar akkerbouwers voor staan.