Een vergrijzende sector, torenhoge grondprijzen en stagnerend beleid maken dat opvolging op de landbouwbedrijven tegen steeds meer problemen aanloopt. Daarmee komt niet alleen het voortbestaan van individuele bedrijven in gevaar, maar ook dat van het Nederlandse agrifood-systeem als geheel.
De komende jaren worden cruciaal. Zonder duidelijke kaders en betere toegang tot grond en financiering dreigt een stille uittocht van ondernemers — met grote gevolgen voor de voedselproductie, het landschap en de leefbaarheid op het platteland.
Risico's bij uitstel opvolging:
De Nederlandse landbouw staat voor een structurele uitdaging: steeds meer ondernemers willen stoppen, maar opvolgers ontbreken. Uit nieuw onderzoek van ABN Amro blijkt dat twee op de drie ondernemers verwacht binnen tien jaar het bedrijf over te dragen.
Vooral in de landbouw is de situatie nijpend: 21,5% van de agrarische ondernemers is inmiddels 65 jaar of ouder, het hoogste percentage van alle sectoren. Tegelijkertijd heeft een groot deel van de stoppende ondernemers geen concrete opvolgingsplannen. De bank waarschuwt dat dit de continuïteit van de voedselproductie en de vitaliteit van het platteland in gevaar brengt.
Sterke familiebanden
De landbouw is traditioneel een sector met sterke familiebanden, en dat zie je terug in de cijfers: in 90% van de gevallen waar boeren wél opvolgingsplannen hebben, gaat het om een familielid. Toch is opvolging allang geen vanzelfsprekendheid meer. De sector vergrijst snel – slechts 10% van de boeren is jonger dan 40 jaar, terwijl 60% 55-plus is – en veel jongeren zien door onzeker beleid, hoge kosten en gebrek aan perspectief af van een toekomst in het familiebedrijf.
De emotionele drempel speelt daarnaast een grote rol. Boeren vinden het vaker dan ondernemers in andere sectoren moeilijk om de controle los te laten. De helft van de agrarische ondernemers noemt dit expliciet als een van de grootste obstakels bij bedrijfsoverdracht. Vooral omdat bedrijf, familie en woonplek vaak één geheel vormen.
Positieve resultaten in de afgelopen jaren verhullen de structurele problemen. De extreem hoge grondprijzen maken overname voor jonge akkerbouwers haast onbetaalbaar. Overdracht kan vaak alleen via constructies als pacht, erfpacht, achtergestelde leningen of via initiatieven als Aardpeer en Land van Ons, die toegang tot grond proberen te verbeteren. Zonder fiscale regelingen zoals de BOR en DSR wordt opvolging voor veel families simpelweg onmogelijk.
Krimp in veehouderij
ABN Amro verwacht dat de agrarische sector in 2026 en 2027 te maken krijgt met volumekrimp. Dat komt onder meer door een afnemende veestapel, beperkende regelgeving en toenemende kosten. Ook dat maakt de stap voor jonge ondernemers minder aantrekkelijk.
De melkproductie herstelde in 2025 sterk na een eerdere dip, maar dat is volgens ABN Amro van korte duur. De bank verwacht dat de sector vanaf 2026 krimpt door verdere daling van de veestapel en toenemende regelgeving. Het meest urgente knelpunt is de grondgebondenheidseis in 2032, die melkveebedrijven verplicht om mest op eigen grond of in de directe omgeving af te zetten.
Voor opvolgers betekent dit dat ze niet alleen het bedrijf moeten financieren, maar óók extra hectares nodig hebben — tegen historisch hoge grondprijzen. Tegelijkertijd is de vergunningsverlening in veel regio's vrijwel stilgevallen. De combinatie van kosten, onzekerheid en beleidsdruk zorgt ervoor dat veel jonge veehouders twijfelen of er überhaupt nog toekomst voor hen is.
De problemen zijn niet exclusief Nederlands. De Europese Commissie presenteerde recent een strategie om het aantal jonge boeren in de EU tegen 2040 te verdubbelen naar 24%. De EU noemt jonge boeren cruciaal voor voedselzekerheid en leefbare plattelandsgebieden. In Nederland is die verjonging echter nog ver weg. Met slechts 10% jonge boeren behoort ons land tot de hekkensluiters.
Op tijd beginnen met plannen
De bank benadrukt dat tijdig starten met plannen essentieel is. Niet alleen om fiscale en juridische valkuilen te voorkomen, maar ook om ruimte te creëren voor een stapsgewijze overdracht. Zo'n gefaseerd traject kan financiers en opvolgers juist meer mogelijkheden bieden, en geeft werknemers en klanten vertrouwen.
"Veel ondernemers beseffen te laat hoe complex bedrijfsopvolging kan zijn", stelt Gerarda Westerhuis, sector econoom Leisure en Retail van ABN Amro. "Ondernemers doen er goed aan verschillende scenario's te overwegen."