Interview Pieter Grinwis (ChristenUnie)
'Boer niet problematiseren, maar vertrouwen geven'
Pieter Grinwis (44) zit nu ruim twee jaar voor de ChristenUnie in de Tweede Kamer en heeft onder meer landbouw in de portefeuille. Op de lijst staat hij direct achter lijsttrekker Mirjam Bikker.
De zoon van een akkerbouwer in Goeree Overflakkee vond het de afgelopen periode soms moeilijk: "Ik heb het lastig gevonden om land- en tuinbouwwoordvoerder te zijn, terwijl er in plaats van verbinding steeds meer verwijdering leek te ontstaan."
U heeft een brede portefeuille, van klimaat en energie tot financiën. Als we inzoomen op de landbouw, waarover bent u dan het meest tevreden tot nu toe?
"Het voordeel van een kleine fractie is dat je een groot pakket hebt en ik probeer altijd over de grenzen van een onderwerp heen te kijken. In het voorjaar is het gelukt om biobased te bouwen, met onder meer vezelgewassen, olifantsgras en stro, en zo een impuls te geven in het aanvullend klimaatpakket. Op mijn voorstel heeft Hugo de Jonge het zo aangescherpt, dat gebruik van op Nederlandse akkers gegroeide biogrondstoffen ook een verplichting wordt in de bouw."
"Bouwen met biobased materialen is een win-win-win-situatie. Productie van materialen als beton en stenen zorgen voor veel uitstoot. Biogrondstoffen dragen bij aan CO2-reductie en circulariteit en bij modulair bouwen in fabrieken kun je ze heel goed toepassen. Het kan voor de boer ook een verdienmodel zijn. Het saldo per hectare ligt nu nog vaak lager, maar vooral miscanthus (olifantsgras) groeit snel. Als er een stevige marktvraag ontstaat, is het een alternatief voor die boeren die minder vee willen en geen zorgboerderij of camping willen beginnen. Cruciaal is dat er een sterke biobased keten komt in ons land en het saldo per hectare voor boeren interessant wordt."
Zijn er dingen die nog niet gelukt zijn?
"Ik heb een paar kleine bewegingen ten goede kunnen maken, maar de grote vragen in de land- en tuinbouw en de omgeving waarin boeren moeten opereren, hebben we niet kunnen oplossen. Dat geeft hoofdbrekens, niet alleen bij de boer, maar ook bij politici zoals ik."
U had twee jaar geleden als doel uitgesproken om bij te dragen aan de positie van boeren in de hele keten. Is het een grote teleurstelling dat er geen landbouwakkoord is gekomen?
"Het is balen dat het Landbouwakkoord waar Piet Adema zich een jaar geleden vol enthousiasme op heeft gestort, niet tot stand is gekomen. Helaas zijn heel belangrijke afspraken over wat we van banken, supermarkten en de verwerkende en voerindustrie mogen verwachten niet afgetikt. Maar het glas is ook half vol: na het schrappen van de oude Productschappen is de landbouw meer een verzameling individuen geworden. Met de onderhandelingen over het Landbouwakkoord is er iets van gezamenlijkheid in gang gezet dat we niet moeten weggooien."
"Eerlijk gezegd had ik altijd een hard hoofd in zo'n polderakkoord, maar als ik zie in hoeverre de melkveehouderij ook inzag dat het met minder dieren zal moeten, dan denk ik dat we er best uit hadden kunnen komen. Er was zo'n tour de force vanuit de agrarische partijen en er was ook momentum in juni om veel geld beschikbaar te stellen. Dat is voorbij, maar ik hoop dat de overlegtafels weer een begin kunnen vormen van een nieuwe traditie in landbouwend Nederland om op die manier samen te werken."
"Een agrarisch ondernemer is in de economische structuur prijsnemer en blijft de zwakste in de keten. Ik vind dat de partij die het meeste werk levert en het meeste risico neemt, de boeren, niet aan de laatste mem moeten hangen. Heel veel boeren kunnen alleen via coöperatieve ketenmacht hun positie verbeteren. Voormalig minister Schouten had al in gang gezet dat samenwerking niet meer bij voorbaat wordt afgestraft. Wat op papier stond in het concept landbouwakkoord, moet worden doorgezet, dan wel via wetgeving worden afgedwongen."
"Sommige producten zijn echte marktgewassen waar de prijs door vraag en aanbod tot stand komt. Bijvoorbeeld de Nederlandse uien. Daarvan gaat 90% de grens over. Je weet gewoon dat het ene jaar de prijs goed is en het andere jaar slecht. Je kunt van tevoren geen zekerheid geven: zoveel krijg je gegarandeerd. De boer is allereerst ondernemer."
De laatste twee jaar zijn er maar liefst twee ministers van Landbouw geweest. Hoe kijkt u daarop terug?
"Dat was wel een moeizame tijd. Uiteindelijk was het eerste deel met Staghouwer - en dat was maar ruim een half jaar - geen gelukkige match tussen de persoon en Den Haag. Dat is jammer, voor hemzelf én voor de landbouw. Zeker omdat je op het departement opeens twee bewindspersonen had, was het achteraf prettig geweest als Adema meteen had kunnen beginnen. Hij heeft gezorgd voor een verandering van toon en geeft blijk van een hands on mentaliteit.
"Ik kijk met gemengde gevoelens terug op de afgelopen jaren. Ook op hoe het natuur- en stikstofprobleem is aangevlogen. Dat ligt bij Van der Wal. Het gesprek moet beginnen bij waardering voor boeren en het voedsel dat zij produceren. De landbouw is enorm geproblematiseerd. Ik heb voor mijn vader vroeger weleens de Minas-boekhouding ingevuld. Een grote groep werd daardoor bewust dat je met minder inputs dezelfde output kunt creëren. Die manier van benaderen op bedrijfsniveau wil ik wel weer terug. Daar is over gepraat, maar ik vind dat daar te weinig op is doorgepakt. Het begint ermee dat wij als overheid vertrouwen geven aan boeren dat zij emissies kunnen reduceren. Geen systeem van regels dat uitgaat van wantrouwen."
Hoe moet het dan wel?
"We moeten over naar een emissiereductiebeleid in plaats van modelmatige depositiereductie. Dat beleid is onuitlegbaar. Het recent gepubliceerde UvA-onderzoek onderstreept dat het alleen zinvol is om de eerste zoveel meter rond een boerderij nog relatie te leggen tussen de stikstofuitstoot en de depositie. Voorbij de 500 meter kun je geen meetbaar verband meer leggen. Daarvoor heb ik ook met Thom van Campen (VVD) en Eline Vedder (CDA) een motie ingediend (die is aangenomen red.). De kern is: weg van depositie en meer koersen op emissie."
"De stikstofdiscussie is niet alleen een discussie tussen de politiek en de boerenpraktijk, maar ook tussen Den Haag en Brussel. Wat hebben we daar in alle jaren gedaan? Ik verwacht een veel actievere minister die probeert een beetje assertief te zijn. Ik vind dat Adema daar een goed begin mee heeft gemaakt, met een assertieve houding in Brussel."
Maar bij de stemming in Europa over glyfosaat heeft Adema zich van stemming onthouden.
"Bij glyfosaat speelt een heel andere discussie. Daar zit ook een gezondheidsaspect bij. We zijn erachter gekomen dat het toetsingskader van de EFSA op neurotoxische aspecten niet bij de tijd is. Dan is de vraag: moet je uit voorzorg eerst onderzoeken of er echt geen relatie is tussen glyfosaat en Parkinson óf moet je doorgaan en als er misschien wel een verband blijkt te zijn, dan heb je wel een paar jaar doorgesukkeld."
U heeft zich als Kamerlid heel druk gemaakt over partijen die stikstofrechten opkopen, terwijl PAS-melders geen vergunning kunnen krijgen. Schiphol heeft ondertussen haar vergunning binnen.
"Ja dankzij opgekochte boerderijen, kun je wel zeggen. Ik heb de afgelopen jaren gezegd dat krachtige spelers op de markt, Rijkswaterstaat, Schiphol of Tata Steel, op zoek gaan naar stikstofruimte. En waar is die te vinden: bij vergunningen van agrariërs. Dat als we niet opletten Schiphol niet gaat krimpen, maar vrolijk doorgaat. En zo is het ook gegaan. Dat vind ik zo cynisch en het draagt niets bij aan het oplossen van natuurproblemen. Ik heb geprobeerd er een stokje voor te steken en baal er enorm van dat die natuurvergunning vlak voor de verkiezingen wél is uitgegeven."
"Alle sectoren hebben de taak om emissies te verminderen. Daar hoort bij dat Schiphol kleiner wordt. Het is belangrijk dat elke sector - groot of klein en of die nou wel of niet veel bijdraagt aan stikstof - bijdraagt. Het is niet terecht dat er eenzijdige focus is op melkveehouders die ammoniak uitstoten."
Jullie staan stabiel in de peiling op de 5 zetels die jullie nu ook hebben, maar van de boerenachterban heeft een deel geen vertrouwen meer. Is dat onterecht?
"Nee, want vertrouwen moet je verdienen. Daarom heb ik de afgelopen twee jaar als best complex ervaren. Ik ken de landbouw van binnenuit. Als ik boeren spreek, voelen zij zich begrepen, ze weten dat ik het snap. Ik heb het lastig gevonden om land- en tuinbouwwoordvoerder te zijn terwijl er in plaats van verbinding steeds meer verwijdering leek te ontstaan."
"Waar we een uitdaging hebben, is om de verbinding in vertrouwen in ons om te zetten. In Rutte IV zaten we niet met liefde. Het was een kabinet waar niemand van hield, de mensen in het land niet, maar wij in Den Haag ook niet. Dat heeft niet bijgedragen aan het vertrouwen. Ook zo'n stikstofkaartje heeft daar niet aan bijgedragen. Ik weet hoe het er in de land- en tuinbouwsector aan toe gaat en daarom heeft het ook zoveel pijn gedaan dat de sector als probleem werd gezien, terwijl boeren fantastische producten leveren tegen een ongelofelijk lage prijs. De opgaven zijn groot. Er moet een balans komen met de omgeving terwijl er wel een boterham verdiend moet worden. Dan moet je niet beginnen met de landbouw wegzetten als een probleem."
"Laten we de kloof tussen stad en platteland ook niet groter maken dan die is. Als je kijkt naar de land- en tuinbouw rond Den Haag dan zie je dat er warme banden zijn en er coöperaties ontstaan waar voedsel lokaal een weg vindt. Ik sta met één been in de stad en één op het platteland. Als het even kan, probeer ik naar Goeree Overflakkee te trekken in de zomer en op de trekker te springen. Ik denk soms nog steeds: Wat zou het mooi zijn geweest als ik akkerbouwer zou zijn geworden."
Linda van Eekeres
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.