Interview Tjeerd de Groot (D66)
'Er moet een landbouwvisie op tafel komen'
Tjeerd de Groot (55) zit sinds 2017 voor D66 in de Tweede Kamer. Hij wist boeren in het verleden flink in het het harnas te jagen met zijn uitspraak over de halvering van de veestapel, maar ziet zichzelf absoluut niet als anti-boer.
De politicus heeft getwijfeld of hij zich weer verkiesbaar moest stellen, maar gaat er toch weer voor. "Het is niet minder nodig om je in te zetten voor herstel van de natuur, schoon water, schone bodem en de toekomst van de boer. Daar ligt toch mijn hart!"
Hoe kijkt u terug op het landbouwbeleid van de afgelopen regeerperiode?
"Het gaat over twee elementen: stikstof en perspectief voor de landbouw. Als je kijkt naar stikstof zie je dat er eigenlijk een zeer respectvol voorstel lag vanuit de minister naar boeren en provincies, waar provincies een grote rol in hebben die veel breder is dan stikstof en zich ook richt op water, klimaat en bodem en dat de provincies de ruimte geeft om samen met betrokkenen en boeren daar passend, op hun manier invulling aan te geven. Degenen die het daar niet mee eens waren hebben dat geframed als een dictaat uit Den Haag en gedaan of het alleen over stikstof ging, waardoor het in de soep is gelopen en je nu de situatie hebt dat er niets is gebeurd, de provinciale plannen onvoldoende zijn en boeren weer het kind van de rekening worden."
"Het tweede element is perspectief voor de landbouw, er is zelfs een aparte minister aangesteld. Dat perspectief is compleet niet van de grond gekomen. De minister is helaas niet in staat geweest het mandaat van het regeerakkoord van transitie naar kringloopbouw uit te voeren."
Wat is er wel gebeurd vanaf dat het kabinet-Rutte IV 10 januari 2022 geïnstalleerd is?
"Op gebied van stikstof is heel veel in gang gezet. Er is een ecologische autoriteit gekomen en de provincies zijn wel aan de slag gegaan. Er is wel degelijk hard gewerkt, ook door de minister van Landbouw."
Wat moet er de komende kabinetsperiode anders?
"Dan moeten er resultaten komen en zeker een visie op tafel komen. Als je met een landbouwakkoord komt zonder dat je zelf een visie hebt uitgewerkt, dan is dat heel vreemd natuurlijk. Het landbouwakkoord was niet een begin van de transitie van de landbouw, maar een manier om het huidige model in stand te houden. Terwijl Schouten als schreef dat het model niet houdbaar is. Alsnog leidde dat niet tot met sector afgesproken doelen, zoals op gebied van klimaat. Als je er publiek geld achter gaat zetten, moeten ook doelen bereikt worden."
De huidige coalitiepartners van D66 zijn teruggekomen van 2030 als jaar dat de stikstofuitstoot gehalveerd moet zijn. Waarom houden jullie daar nog wel aan vast?
"Wij volgen nog steeds de talloze wetenschappelijke adviezen die op dit punt zijn gegeven. We verzinnen het niet zelf. Met politieke moed is het ook haalbaar."
Hebben jonge boeren nog een toekomst in Nederland?
"Zeker, maar dan zal wel dat perspectief geschetst moeten worden. Nu zijn boeren voor hun verdienmodel vooral afhankelijk van anderen, toeleveranciers, banken, verwerkers. Dat zal echt moeten veranderen ten gunste van boeren. Duurzaamheid moet lonen, dat moet je organiseren als overheid. Marktpartijen moeten de transitie naar kringlooplandbouw inzetten. Ze kunnen dan kiezen tussen het in de markt verdienen met kringlooplandbouw of meebetalen aan de door het PBL (Planbureau voor de leefomgeving) berekende milieuschade. Het principe van: de vervuiler betaalt. De opbrengst moet deels ten goede komen aan boeren die de omslag naar kringlooplandbouw of biologisch maken."
Jullie zetten in op een kwart biologisch landbouwareaal in 2030, in lijn met de Europese Green Deal. Nu al moet biologisch soms als gangbaar worden afgezet. Moet de vraag dan ook gestimuleerd worden?
"In ieder geval kan het hele areaal sierteelt biologisch worden, omdat daar ontzettend veel discussie over is en zorgen bestaan onder omwonenden én omdat het kan. Verder zul je moeten zorgen met het inkoopbeleid van de overheid dat de vraag op gang komt. En met verplichte transparantie van supermarkten - ook bij bewerkte producten - inzichtelijk maken welke supermarkt op dit pad meegaat en welke niet."
Samen met collega-Kamerlid Joris Thijssen van de PvdA bent u in debatten fel van leer getrokken tegen de financiering door de Rabobank en heeft u ervoor gepleit dat de bank een bijdrage moet leveren aan de transitie. Is hun beleid met het aanstellen van een groene directeur veranderd?
"Ik weet niet of het beleid is veranderd, in ieder geval de communicatie. Ik denk dat dat ook heel moeilijk is voor een individuele bank. Ze moeten aan internationale standaarden voldoen. Met de Basel-regels wordt de rating bepaald hoe goedkoop geld lenen is. Als ze gaan investeren in een model dat nog geen internationale rating heeft, dan nemen ze risico en dalen ze in rating. Ik begrijp de positie waarin de bank zit, maar ze blijven tot de dag van vandaag investeren in een model zonder toekomst, dat zou je ook als risico moeten zien. Het rendement is voor particulieren en de kosten voor de maatschappij en een deel voor het boereninkomen. Het is aan de politiek om daar iets aan te doen."
D66 wil zich inzetten voor nieuwe investeringsmogelijkheden voor boerenbedrijven buiten de banken om. Hoe moet ik dat voor me zien?
"Dat kun je doen door investeringen via digitale platforms of initiatieven als Herenboeren en dergelijk."
U heeft overwogen om u niet meer verkiesbaar te stellen, vertelde u tegen Omrop Fryslan. Wat was daar de reden voor?
"Dat je toch gaat twijfelen: is dit dan de plek om aan je idealen te werken, omdat het buitengewoon taai is, op buitengewoon veel weerstand stuit, de beelden over de aanpak, de losse omgang met de feiten."
Wat heeft u doen besluiten om toch weer te gaan voor een nieuwe termijn?
"Toch omdat het gewoon heel nodig is. Het is niet minder nodig om je in te zetten voor herstel van de natuur, schoon water, schone bodem en de toekomst van de boer. Daar ligt toch mijn hart!"
U bent dus niet anti-boer, zoals soms wordt gezegd?
"Dat is juist niet waar, absoluut niet. Als ik in gesprek ga met boeren dan merk ik altijd dat er wordt gedacht: Ik zie het niet helemaal, maar hij heeft in ieder geval een voorstel. Je kunt het altijd op de persoon gaan spelen op het moment dat de inhoud je niet aanstaat."
Tot u in 2017 Kamerlid werd was u zeven jaar lang directeur van de Nederlandse Zuivel Organisatie. Er wordt u verweten dat u een omslag heeft gemaakt van uitbreiding van de sector naar inkrimpen van de veestapel.
"Ik ben ook bij de NZO gaan werken voor verduurzaming van de sector en dat is voor een deel ook succesvol geweest met het project Duurzame Zuivel. De aanname was dat de productie zou kunnen vergroten en dat we tegelijk zouden zorgen dat de verduurzaming toenam, dat je dat binnen de milieurandvoorwaarden kon houden, en dat was een misvatting. Mijn hele werkzame leven heb ik me voor verduurzaming van de sector ingezet, ik heb nooit anders gedaan."
Voor D66 hoort de weidevogel bij elke melk…
"Dat is de discussie over: wat is normaal? Van oorsprong hoorde weidevogels bij de Nederlandse melkproductie, net als houtwallen. Ik denk dat de Nederlandse melkveehouderij uniek zou kunnen zijn in de wereld. Deels heeft Nederland zijn goede imago op dat gebied daar ook aan te danken, al is het niet in alle gevallen zo."
D66 heeft nu 24 zetels, maar staat in de peilingen op 5 tot 9 zetels. U staat op plek 10 op de lijst. Houdt u er rekening mee dat u niet verkozen wordt?
"Nee, ik ga er gewoon voor. In 2017 stond ik op plek 19 en zei ook iedereen dat ik niet in de Kamer zou komen. Ik heb er geen moment aan getwijfeld."
Linda van Eekeres
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.