Interview Thom van Campen (VVD)
'Boeren aan stuur laten door Brussel te overtuigen'
Thom van Campen (33) zit ruim 2,5 jaar in de Tweede Kamer. Zelf was hij als liberaal al nooit zo'n voorstander van onteigening van boeren. Zijn partij laat dat nu ook los, net als 2030 als streefdatum voor de halvering van stikstofuitstoot.
Volgens de landbouwwoordvoerder moet Nederland er alles aan doen om de Europese politiek mee te krijgen. "De overheid moet in Brussel overtuigend weten te brengen dat we na de Tweede Wereldoorlog niet alleen als beste voedsel produceren, maar dat we dat ook in een schone omgeving kunnen doen."
U kwam in maart 2021 nieuw in de Kamer. Is het mee- of tegengevallen?
"Hiervoor zat ik in de gemeenteraad van Zwolle en was ik ook volksvertegenwoordiger, dus dat was niet nieuw. Wel is de schaal groter en landbouw was voor mij een nieuwe portefeuille. Het is best een uitdaging, maar ik heb het altijd eervol en leuk gevonden. Ik hoop dat ik het na de verkiezingen mag blijven doen."
Waar heeft u zich op landbouwgebied voor ingezet?
"Wat we de afgelopen tientallen jaren hebben gezien is dat we vanuit de liberale visie zoveel mogelijk ruimte hebben willen geven, maar tegelijk heeft de uitspraak over de PAS in 2019 heel duidelijk gemaakt wat er moet gebeuren. Keer op keer hebben we gezien dat we het juridisch niet redden met de emissiearme vloer. We moeten aan de slag met stikstofreductie, dat is een moeilijke boodschap, daar heb ik altijd een brede gereedschapskist tegenover willen zetten."
"Het frustreert mij mateloos dat dingen zo lang duren. Als boer wil je zeker weten dat je niet over drie jaar weer voor het hekje staat, terwijl je een lening hebt bij de bank en de fabrikant er allang met het geld vandoor is. Daarom moet er snel een passende beoordeling komen voor vergunningverlening voor emissiearme stalsystemen. Daar is onlangs weer een motie op aangenomen (van Van Campen red.)."
Wat is er niet gelukt?
"Ik kan me goed voorstellen dat je als boer zegt: Ik durf nog steeds niet te investeren in mijn bedrijf. Anderhalf jaar lang heb ik voortdurend gezegd tegen de minister (Adema red.): Kom nou met een 0.0 versie van de afrekenbare stoffenbalans, een soort Minas. Het kabinet is gevallen, maar belangrijke stappen op dit gebied worden wel verder gebracht."
Het was voor het eerst dat er twee ministers waren op het landbouwministerie. VVD-minister Christianne van der Wal voor Natuur en Stikstof kreeg het zwaar te verduren, vooral na de presentatie van het beruchte stikstofkaartje. Hoe kijk u daarop terug?
"Er zijn dingen niet goed gegaan, daar heeft Remkes ook hele rake woorden over gesproken. De overheid is de afgelopen tien, twintig jaar niet consistent gebleken. Dan is dit de druppel. De PAS-melders; de affaire rond het fosfaatstelsel; dat het was van: breid maar uit, tot de overheid zei: We houden je aan de peildatum. Er heeft een heel harde sanering plaatsgevonden. Dat is geen basis waarop de overheid betrouwbaarheid laat zien."
Er is geen landbouwakkoord gekomen. Was dat een teleurstelling?
"Dat is echt heel jammer, maar de goede ideeën zijn niet zomaar weg. Wij als politiek en als VVD hebben goed gekeken naar wat de goede plannen zijn om doelen te halen; geen politicus krijgt dat beter op papier dan de praktijk."
Welke voorstellen hebben jullie dan overgenomen?
"Nieuwe verdienmodellen naast productie, zoals het ecosysteem, de knip tussen landbouw en natuur verkleinen. Wat ik ook heel belangrijk vond: je kunt wel vragen om verduurzaming, maar je kunt het niet op de primaire schakel afwentelen. Alle partijen binnen de agrofoodsector moeten hun bijdrage leveren."
De VVD is een partij die ondernemerschap hoog in het vaandel heeft. Hoe blijven boeren ondernemers?
"Of het gaat om waterkwaliteit of instandhouding van Natura 2000, Nederland is niet helemaal de afspraken nagekomen, tot we tegen grenzen zijn aangelopen en ondernemers in de knel zijn gekomen. Hoe houdt je ondernemers aan het stuur? Door aan Brussel te laten zien dat we ook in Brussel willen investeren. Ik heb vaak aan de minister gezegd: Kunstmestvervangers, CRISPR-Cas, de pulsvisserij, pitch die verhalen en overtuig Brussel dat we natuurdoelen gaan halen, maar dat we ruimte nodig hebben. Boeren vertellen mij dat ze best zonder derogatie kunnen, als ze maar kunstmestvervangers mogen gebruiken. Maak het mogelijk dat er metingen op bedrijfsniveau gedaan kunnen worden, dat er gestuurd kan worden via managementmaatregelen, zoals een voerspoor. De overheid moet in Brussel overtuigend weten te brengen dat we na de Tweede Wereldoorlog niet alleen als beste voedsel produceren, maar dat we dat ook in een schone omgeving kunnen doen."
De VVD houdt nu vast aan het stikstofdoel voor 2035 en gaat niet meer voor 2030. Wat is er veranderd?
"2035 staat in de huidige wet. Bij de afgelopen coalitieonderhandelingen is voor 2030 gekozen om in pas te lopen met het tweede rapport Remkes. We hoopten zo te laten zien aan de rechtspraak dat het menens was, te laten zien dat de overheid de doelen onontkoombaar gaat halen, en zo vergunningen te mogen verlenen. Maar we hebben rechtelijke uitspraak na uitspraak gezien dat je mag pas vergunningen mag uitgeven als je stikstof hebt bespaard. Ik denk niet dat we eindeloos moeten gaan discussiëren over jaartal maar stikstofreductie in praktijk moeten brengen. We hebben gezien dat het vastpinnen op een datum daar niet heel dienstbaar aan is. Voor mensen voelde die datum als een mes op de keel, maar we hebben altijd gezegd dat niemand wordt gehouden aan het onmogelijke. Ik denk dat we beter energie in de doelen kunnen steken en aan de slag gaan in plaats van te discussiëren over KDW's of een jaartal, dat zijn indicatoren."
Een jaar geleden werd er in de Tweede Kamer al een motie aangenomen, waarvan u mede-indiener was, om het inwisselen van ammoniak en stikstofoxiden bij extern salderen te voorkomen. Dat is nog steeds mogelijk en zo heeft Schiphol haar vergunning gekregen. Hoe kijkt u daarnaar?
"Ik heb gezegd: Er moet strakke regie komen en geen wildwest-onderhandeling. Alle partijen in de Kamer vonden dat Schiphol over een natuurvergunning moest beschikken. Gelijkertijd hebben we gezien dat Schiphol zelf initiatief heeft genomen om stikstofruimte op te kopen. Ik vind dat niet heel erg. Wel vind ik dat de regie daarop strakker moet. Daarvoor is een wetswijziging nodig, dus dat staat even in de wacht. Die ruimte moet eerst naar PAS-melders. Dat doet Schiphol ook met ruimte die zij overheeft."
"Inwisselen van NH3 en NOx is een hele moeilijke. Als je een heel streng hekje eromheen zet, kun je misschien nog niet vergunnen. Een verkoper gaat zelf over aan wie hij verkoopt, je hebt ook boeren die grond verkopen grond voor woningbouw. Daar moet een zekere mate van vrijheid in zijn. Het is iets ander als een bedrijf en masse NH3 opkoopt om een industrieterrein in te richten."
De VVD wil opkomen voor de PAS-melders, maar die zijn nog steeds niet gelegaliseerd…
"Mondjesmaat, het is niet eenvoudig. We willen gewoon dat ondernemers die ter goede trouw hebben gehandeld zicht hebben op een vergunning, als ze zich terecht hebben aangemeld. We moeten zorgen dat er geld beschikbaar is en je moet niet worden gebonden aan allerlei staatsteunregels."
Een meerderheid in de Kamer waaronder VVD wil van een depositie naar een emmissiegestuurd beleid. Hoe zit het dan met de bestaande vergunning?
"Als je nu een vergunning hebt, zit je gelukkig goed. Eigendom wordt in dit land gelukkig nog altijd beschermd, zeg ik als liberaal. De rechter blijft natuurlijk wel toetsen hoe het zit met de instandhouding van de natuur in natuurgebied. Op twee sporen moet je aan de slag: de natuurboekhouding van de provincies moet op orde zijn en bij boeren is het sturen op emissie, zodat boeren zelf aan het roer zitten."
Eigendom wordt in dit land nog altijd beschermd, zegt u. Jullie zetten maximaal in op vrijwilligheid, bijvoorbeeld met de lopende beëindigingsregelingen, staat in het verkiezingsprogramma. Is gedwongen opkoop nog een optie?
"Wat ons betreft niet. We weten dat vanaf een bepaalde afstand het onmogelijk is om stikstof te herleiden tot één bedrijf, dat blijkt uit het 'beroemde' UvA-onderzoek. Met onteigenen zou je bij de rechter onomstotelijk moeten onderbouwen dat bepaalde neerslag van een specifiek bedrijf komt. Het staat dan ook niet in het verkiezingsprogramma. Choose your battles, kijk of je kunt opkopen tegen een rechtvaardige vergoeding, dan hoef je ook niet een gedwongen instrumentarium in te zetten. Dat is altijd mijn meningsverschil met Tjeerd de Groot (D66), maar ik heb hier ook geregeld debatten over gevoerd met de minister (VVD-minister Van der Wal red.)."
De stoppersregelingen zijn opengesteld, maar voor de blijvers is er nog niks. Hadden die regelingen voor verplaatsing, extensiveren en innoveren niet gelijk moeten worden gelanceerd?
"Ik ben heel blij dat de Kamer, van de Partij voor de Dieren tot de BBB het onderwerp niet controversieel heeft verklaard. Ik begrijp dat het nu wachten is op het groene licht uit Brussel. Wat mij betreft komt dat liever vandaag dan morgen."
In het verkiezingsprogramma staat ook dat jullie nieuwe, duurzame vormen van voedselproductie willen stimuleren. Op welke manier?
"Dat begint wat mij betreft bij groen licht uit Brussel voor kweekvlees. Het is niet te begrijpen dat een Nederlands bedrijf dat kweekvlees heeft uitgevonden dat wel in Singapore op de markt mag brengen en niet in Nederland. Verder ben je met CRIPS-Cas in staat gewassen voor vervelende plagen en ziektes te beschermen, dat scheelt boeren ook in de portemonnee. Hetzelfde geldt voor kunstmestvervangers. Als die ingezet mogen worden bespaar je gigantisch veel CO2 en gasgebruik."
Willen jullie in een eventuele nieuwe coalitie de lijn op landbouwbeleid voortzetten?
"We willen gewoon naar een duurzame voedselproductie waar we trots op zijn en zorgen voor een goede leefomgeving, natuur in goede staat, schoon water en schone lucht, en daarvoor samen met de sector optrekken."
Linda van Eekeres
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.