De Europese koolzaadmarkt heeft een opwaartse lijn te pakken. Begin dit jaar en tegen het einde van de maand april, liepen de prijzen op de termijnmarkt in Parijs (Matif) stevig op en werd het hoogste niveau bereikt sinds de Russische inval in Oekraïne begin 2022. Speculaties op de termijnmarkt stuwt de noteringen omhoog.
De aflopende termijncontracten, met name het meicontract, hebben geleid tot een afname van handelsvolumes, waardoor de markt gevoeliger werd voor prijsschommelingen. Daarnaast heeft de speculatieve handel bijgedragen aan de tijdelijke prijsstijging. Koolzaad is een kleinere markt vergeleken met bijvoorbeeld tarwe of soja. Dat maakt de koolzaadmarkt vatbaarder voor speculatieve bewegingen.
"Dit is typisch zo'n beweging op papier", zegt Thea Buseman van Buseman Granen en Meststoffen. "Speculanten moeten hun posities sluiten en dat drijft de prijs soms tijdelijk op, zonder dat er fysiek iets verandert." Daarnaast speelt de sojamarkt een rol. In Zuid-Amerika waren begin dit jaar toenemende zorgen over droogte in belangrijke teeltgebieden. Vooral in Brazilië stond de verwachte recordoogst onder druk. Daardoor zaten plantaardige oliën, waaronder koolzaadolie, wereldwijd tijdelijk in de lift.
Op de fysieke markt geen krapte
Buseman schetst dat er momenteel op de fysieke markt geen sprake is van krapte. "Zowel Nederlandse als Europese koolzaadvelden staan er overwegend goed op. Boeren spreken van een vierkant, egaal gewas, waarbij het gewas een zonnige bloei achter de rug heeft. De opbrengstverwachtingen zijn vandaag de dag dan ook gunstig."
Voor de middellange termijn blijven verschillende factoren echter relevant: de wereldwijde beschikbaarheid van oliehoudende zaden neemt toe, mede door grote soja-oogsten in Zuid-Amerika. Ook voor het nieuwe seizoen worden goede opbrengsten verwacht, zowel in Europa als op het zuidelijk halfrond. Volgens Strategie Grains, een Frans marktonderzoeksbureau dat gespecialiseerd is in granen en oliehoudende zaden, wordt de EU-productie van koolzaad voor het seizoen 2025/26 geschat op 18,6 miljoen ton. Dit is een stijging van bijna 11% ten opzichte van afgelopen jaar. Deze toename is het gevolg van de gunstigere weersomstandigheden dit jaar en een uitbreiding van het areaal in landen zoals Roemenië, Polen en de Baltische staten. Deze ontwikkeling vergroot het aanbod en kan de prijzen potentieel onder druk zetten. Tegelijkertijd is de olieprijs, doorgaans een ondersteunende factor voor plantaardige oliën, de afgelopen maanden juist onder druk komen te staan.
Geopolitieke spanningen, zoals de situatie in de Zwarte Zee-regio, hebben momenteel nog slechts een beperkte invloed op de koolzaadmarkt. "De markt heeft zich aangepast" aldus Buseman. "De markt heeft andere wegen gevonden om het product bij de afnemer te krijgen. Alleen bij nieuwe escalaties zouden we weer directe prijseffecten kunnen zien."
De onzekere factor blijft de vraagzijde. Plantaardige oliën worden niet alleen gebruikt in voeding, maar ook in biodiesel. Juist in dat segment is de vraag onzeker. Lagere olieprijzen, toenemende concurrentie van goedkope soja- en palmolie en inkopers die terughoudend zijn drukken de stemming.
Areaal neemt toe in de EU
Volgens een raming van Coceral, de Europese vereniging van graanhandelaren, zal het koolzaadareaal in de EU in 2025 met 6% toenemen tot 6 miljoen hectare.
Gekeken naar de grootste koolzaadproducent van Europa, Oekraïne, was het areaal in 2024 circa 1,5 miljoen hectare, een stijging van 7% ten opzichte van het jaar daarvoor. Voor 2025 wordt er echter een daling van het areaal met 6% verwacht, tot ongeveer 1,4 miljoen hectare.
{{dataviewSnapshot(59_1749130828)}}
In Nederland laat het koolzaadareaal de afgelopen jaren een dalende trend zien. De teelt is vooral geconcentreerd in Oost-Groningen, dat verantwoordelijk is voor zo'n 60% van het totale Nederlandse areaal. De Russische inval in Oekraïne in 2022 zorgde echter voor uitzonderlijk hoge prijzen, met pieken boven de €1.000 per ton, wat in 2023 leidde tot een tijdelijke opleving van het Nederlandse koolzaadareaal.