FrieslandCampina en melkmindering

In januari 2015 schreef Nederland nog 1,05 miljoen ton melk op. In 2016 was dat al opgelopen naar 1,21 miljoen ton melk. Dat is een stijging van 15,5 procent. De stijging is een gevolg van uitbreiding, de invoer van vee en organische groei. De melkstroom groeide FrieslandCampina hierdoor letterlijk boven het hoofd en zij grepen in. Feitelijk worstelde de verwerker al in de weken voorafgaand aan de aankondiging van de melkmindering met een te veel aan melk.

Premie voor niet geleverde melk
Een premie van 2 euro gedurende de periode 1 januari tot en met 11 februari moest als rem functioneren. Dit leverde een mindering van 35.000 ton melk op. Daarna slaagde de verwerker er opnieuw in om alle melk weg te werken dan wel op andere plaatsen onder te brengen. Uitgaande van een aandeel van ongeveer 75 procent, op basis van de jaarcijfers, in de Nederlandse melkplas levert dat voor januari 2016 een maximum op van 914.000 ton melk. In mei vertaalde dat zich in een volume van 950.000 ton melk wat de verwerker moest verwerken dan wel afzetten.

Doorgaans neemt rond Pasen de vraag extra toe, maar dan is er nog steeds het probleem van de verwerking. Op basis van de geschetste ontwikkelingen kan gesteld worden dat in maart en mei waarschijnlijk de grenzen van de verwerking nog 2 keer bereikt gaan worden.

In de zomer zakte de melkproductie minder dan veel spelers in de markt voorspelden en hadden verwacht op basis van de lagere melkprijzen. Hierdoor ontstonden de kaders voor opnieuw een zwaar laatste kwartaal en nog meer problemen in het eerste kwartaal van het nieuwe jaar. Daarbij speelden de verstorende werkingen mee van onzekerheid rondom de invoering van fosfaatrechten, behoud van derogatie en mogelijke referentiedata.

Opnieuw melkmindering
Opnieuw was melkmindering noodzakelijk om verliezen te voorkomen. In het laatste kwartaal van 2016 kwam de Europese regeling dus ook als geroepen. Echter, springt de standstill meer in het oog. Voor de tweede maal op rij werd gedurende de eerste twee maanden van het eerste kwartaal aan de rem getrokken. Deze keer veel minder vrijblijvend. Meer melken dan de referentie betekende voor iedereen minder melkgeld, waar minder juist een bonus opleverde.

Melkveehouders konden kiezen uit drie referentiedata voor de standstill. Waarbij 2 een periode besloegen waarin ook al beroep gedaan kon worden op een pot met geld voor minder melk. De derde besloeg het einde van de zomer en gaf iets meer ruimte, maar alle drie de referentiedata tackelde hoe dan ook een uitbreiding van de melkplas.

In totaal leverde het 53,5 miljoen kilo melk minder op. Naar schatting bleef de melkproductie in de maanden januari en februari hangen op een dagproductie van iets boven de 29.000 ton. Dit op basis van het marktaandeel van de verwerker afgezet tegen de aanvoer van december en de uitspraken dat de aanvoer stabiel bleef.

Opmerkelijk genoeg houdt het in dat de verwerker over januari zijn marktaandeel zag dalen naar net geen 74 procent, doordat de totale Nederlandse melkplas wel degelijk groeide. In februari daalde dat aandeel verder tot een 73 procent, doordat de Nederlandse melkplas in vergelijking met de dagproductie van februari 2016 met 0,06 procent afnam, blijf de schade beperkt.   

Andere verwerkers breiden marktaandeel uit
Waar FrieslandCampina de rem op de melkproductie zette, wisten andere verwerkers blijkbaar hun marktaandeel uit te breiden. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat niet het totale volume uit de Dutch Milk Foundation (DMF) aangesproken werd. Opnieuw noemde de grootste verwerker van Nederland 'capaciteit' als reden om de rem op de melkaanvoer te zetten.

Gaat het dan alleen om Nederlandse melk of ook om melk uit België en Duitsland? Het ziet er naar uit dat de Nederlandse melk ruimte heeft gemaakt voor Duitse liters. Een markt waarop FrieslandCampina graag haar marktaandeel wil handhaven, maar desalniettemin te maken heeft met concurrentie. Zo deed Roelof Joosten uit de doeken bij de presentatie van de jaarcijfers. Op maatregelen om de resultaten te verbeteren werd vrijwel niet ingegaan, maar wel werd er gezegd dat minder melk in Nederland ook lucht schept voor de Duitse markt.

Is er meer aan de hand?
Het ziet er naar uit dat hier meer aan de hand is dan alleen de omvang van de Nederlandse melkaanvoer die de verwachtingen overtrof. Ontwikkelingen in België en Duitsland kleuren blijkbaar ook de handelingen in Nederland. Op basis van uitspraken in begin 2016 zou er helemaal geen capaciteitsprobleem zijn geweest voor de Nederlandse melk. Tel daarbij op dat buiten FrieslandCampina er wel weer melk geproduceerd werd en de spotmarkt toch in balans bleef.     

In 2018 gaan naar verwachting de fosfaatrechten in. Dan bevindt de Nederlandse melkveestapel zich volgens de plannen weer op het niveau van 2 juli 2015 min 4 procent. Qua verwerking houdt dat in dat de zuivelaar de Nederlandse melk weer goed aan kan. Een logische redenatie is dan dat de regelingen voor minder melk dan verleden tijd zijn, maar zoals nu er andere markten zijn die meer in de melk te brokkelen hebben dan eerder aangenomen werd. In de wandelgangen werd ook nog een link gelegd met de invoer van vee, maar uit het veld klinken geluiden dat het hier eerder om slecht vee gaat om het ruimen af te vangen dan kwalitatief hoogwaardig melkvee.

Op basis van deze ontwikkelingen ziet het er naar uit dat in 2018 de 'verrassingen' achter de rug zijn, maar in dit geval is dat verre van zeker. Het ziet er naar uit dat het goed is om de ontwikkelingen in België en Duitsland in de gaten te houden en op die manier een goed voorbereid te zijn op wat er verder komen gaat.

Dossier standstill