Jubilerend DeltaMilk: pittig en nog steeds de jongste

In 2009 was DeltaMilk een coöperatie van boeren uit het westen en midden van het land, die met de overname van de kaasfabriek een grote stap zette. Die, op het oog een bijna te grote stap, slaagde. Aan voorzitter Henk van der Wind de vraag hoe hij DeltaMilk nu zou typeren. "We hebben meer leden, maar we zijn nog steeds een coöperatie van ondernemende melkveehouders, veehouders die niet bang zijn en toekomstgericht willen ondernemen." Algemeen directeur Raymond Noordermeer vult aan: "Wij zijn een professionele kaasproducent die hoofdzakelijk produceert voor derden, die meerdere melkstromen en veertig tot vijftig verschillende recepturen aan kan."

Zoiets zouden meer coöperaties en kaasmakers van zichzelf kunnen zeggen, maar wat onderscheidt jullie nog meer van anderen?
Van der Wind: "Zoals je weet, kunnen wij in DeltaMilk best pittige discussies voeren. Op onze vergaderingen kan alles gezegd worden, maar als wij iets besluiten, draait het vaak ook na een paar maanden. Dus wendbaarheid, en heel dicht op de leden staan, is wel iets wat ons onderscheidt." Noordermeer grinnikt erbij: "Er zijn wel eens nieuwe leden geweest die zich hebben verbaasd wat er allemaal gezegd kon worden in de vergadering en zich de vraag stelden: Komt dit vanavond nog goed? Maar dan komt het goed, juist omdat alles op tafel komt."

Van der Wind: "We hebben bijvoorbeeld best gediscussieerd over de verschillende melkstromen en de verschillen in vergoeding die daarbij horen. Tenslotte hebben we geconcludeerd dat het goed is om daarin mee te gaan. Als we daar niets mee doen, hebben we uiteindelijk allemaal niets meer. Waarbij wel geldt dat die diverse melkstromen ieder voor zich wel moeten renderen. Als we tenslotte ergens een besluit over nemen, doen we dat ook niet met een meerderheid van 50 + 1, zelfs niet met 75% steun. We willen iedereen mee hebben."

In sommige coöperaties, en ook bij particuliere verwerkers, leidt de discussie of onvrede er nog wel eens toe dat melkveehouders vertrekken. Hoe zit dat bij jullie?
"Wij hebben wel stoppers gehad, want overal heb je te maken met bedrijfsbeëindigingen, maar de laatste vijf, zes jaar hebben we niet meer te maken gehad met leden die overstapten naar een andere verwerker, behalve misschien een enkele boer die is overgeschakeld naar bio."

In het verleden hebben jullie vaak mondjesmaat nieuwe leden erbij aangenomen. Nu krijgen jullie er per 2023 opeens rond de twintig leden bij. Heeft dat te maken met het feit dat jullie nog steeds een groot volume melk betrekken van FrieslandCampina, maar dat daar de melkaanvoer ook steeds verder terugloopt?
"We zien dat de beschikbaarheid van melk steeds belangrijker wordt en handelen daarnaar."

Stel dat die externe melkstroom, waar jullie sinds de start over konden beschikken, om de een of andere reden plotseling wegvalt, zijn jullie dan niet erg kwetsbaar?
Noordermeer: 'Wij volgen de ontwikkelingen op de voet en handelen daarnaar. Meer kunnen we nu niet zeggen, maar zoals gezegd, krijgen we er meer leden bij. Verder lopen we niet als een angsthaas rond, ondanks wolken. En er zijn meer zaken waar we mee hebben om te gaan. Kijk naar alles wat er gebeurt rondom stikstof en de verdere maatschappelijke discussie."

Als relatief kleine speler hebben jullie het misschien ook wel makkelijker dan als grote reus wanneer het gaat om aanpassing aan nieuwe omstandigheden, dankzij wendbaarheid en korte lijnen.
Noordermeer, lachend: "Eens, maar dat wilde ik nu eigenlijk net niet zeggen."

Als jullie nieuwe leden aannemen, gelden er dan ook extra voorwaarden? En moet zo'n nieuwkomer veel inleg betalen?
Van der Wind: "Bedrijven van nieuwe toetreders bovengemiddeld zijn ten opzichte van het huidige ledenbestand. We hebben niet vastgelegd dat we alleen weidebedrijven zoeken, maar de groep nieuwkomers per 1 januari bestaat wel uit allemaal weidebedrijven. Verder hebben we nieuwe leden graag uit het gebied rondom het Groene Hart. Dat is het gebied waar wij ons het meest mee identificeren."

"Ook hebben we geen interesse in pré-stoppers en gelukszoekers. We zoeken ondernemende nieuwe leden. Over de benodigde inleg doen we geen mededelingen, maar de inleg is nog nooit een barrière geweest voor toetreding."

Jullie lijken niet de coöperatie te zijn die een eigen vermogen van 50% of mee nastreeft...
Noordermeer: "Nee, maar dat is geen probleem. We hebben wel een garantievermogen van zo'n 40%."

Jullie produceren vooral kaas voor private label, niet onder merk. Waarom deze keuze?
"Een merk opbouwen, kost decennia qua tijd. Ook is het duur om te onderhouden. Dat is niet ons doel. Wel ontstaat er af en toe ruimte voor regionale merken, bij de kaasspeciaalzaken en vrijwillige filialen. Maar dat betekent niet dat we ons niet willen neerzetten."

Hoe zetten jullie je neer?
"Toen ik hier zes jaar geleden binnenkwam, ongeveer in dezelfde tijd als Henk, vertelden ze in het bedrijf dat ze hele goede kaas maakten. Ik zei: 'Prima, maar wie zegt dat?' Vanaf dat moment zijn we begonnen met het inzenden van kazen naar internationale wedstrijden. Bij de eerste wedstrijd, in het Verenigd Koninkrijk, kwamen we met vijf gouden medailles terug. Dat heeft onze mensen heel erg gestimuleerd."

"Het doet wat met het zelfbewustzijn, al dragen we dat in Zuid-Holland misschien iets minder hard uit dan boven het Noordzeekanaal. We hebben hier nu voor het vijfde jaar op rij goud gewonnen. En inmiddels is onze prijzenkast ook vanuit andere wedstrijden en keuringen flink gevuld. Naar buiten toe zijn die prijzen voor ons een visitekaartje. Ook wanneer we exportmarkten op gaan met onze kazen."

"Als private-label speler zijn wij vaak ook de uitdager, met allerlei innovaties. Wij waren bijvoorbeeld de eerste met E-nummer vrije kaas, met Goudse 35+ kaas die de smaak heeft van een 48+ en noem maar op. Wij zijn niet de grootste, maar wel heel wendbaar en zoeken vaak coalities. In Zuid-Holland doen we dat onder meer met het Groene Cirkels-project. Daarmee worden duurzame oplossingen gezocht om, in balans met de natuur, door te kunnen blijven boeren. Tegengaan van bodemdaling is daarvan een belangrijk onderdeel, en met succes. We zijn ook de hoofdsponsor van werelderfgoedproject Kinderdijk en in het dorp zoeken wij onder meer de verbinding met een geheel opgeknapte kaasboerderij pal naast de fabriek. We gebruiken de ruimtes daarin zelf voor vergaderingen, trainingen en deels als kantoorruimte, maar we hebben er ook een kaaswinkel en stellen ruimtes beschikbaar. Niet voor feesten en partijen, wel voor verenigingswerk."   

Als ik nog even mag terugkomen op de maatschappelijke discussie over stikstof, veehouderij en dergelijke. Hoe ervaren jullie het om te ondernemen in het huidige klimaat?
Van der Wind: "Als boer ben je gewend om te ondernemen met je omgeving; de elementen, maar ook de maatschappij dicht om je heen. Met gemeenten en provincies, waterschappen, hebben we ook goede en constructieve gesprekken. Maar wat we de laatste jaren aan tegenstand vanuit Den Haag tegenkomen, dan zakt de moed je regelmatig in de schoenen. Eisen dat wij in transitie moeten: de landbouw is altijd in transitie." Noordermeer: "Ik moet het misschien niet zeggen, maar je wordt er toch gek van: de voedselbeschikbaarheid en betaalbaarheid is een internationale aangelegenheid en moet op zijn minst Europees beschouwd worden. En wij hebben politici die denken dat de voedselvoorziening ophoudt bij Venlo."

"Politici die zwaar inzetten op vermindering van de food en agrisector in Nederland vergeten dat een belangrijk gedeelte van ons eten en drinken direct of indirect uit het buitenland komt: zij gaan toch ook niet stoppen met de consumptie van koffie, thee, pasta, citrusvruchten en bijvoorbeeld wijn? Wij zijn koploper in de wereld als het gaat om de duurzame melkveehouderij; je moet toch ook wat te ruilen hebben?"