Politiek kan invulling beleid prima aan sector overlaten

De verkiezingen naderen met rasse schreden, bent u er al uit hoe u wilt stemmen? Ik wel, dat heb ik eigenlijk al besloten na de uitslag van de vorige verkiezingen. We hopen natuurlijk allemaal dat er na deze verkiezingen snel een nieuwe regering zit, die ook nog eens snel met oplossingen of toch op zijn minst met duidelijk beleid komt. Zeker in de land- en tuinbouw snakken we al langer naar een helder beeld wat er nu echt van ons verwacht wordt zodat ondernemers kunnen gaan ondernemen in plaats van moeten afwachten.

Er komt dus een nieuw kabinet en dat zal weer andere accenten leggen dan het huidige kabinet. Ik hoop vooral dat ze in staat zullen zijn een paar duidelijke keuzes te maken en aan kunnen geven waar de ondernemer in de land- en tuinbouw aan moet voldoen in de toekomst. Maar dat is nog niet eens de helft van het hele verhaal. Die duidelijke keuzes moeten nog vertaald worden naar beleid en vervolgens moet dat beleid nog tot uitvoering komen. Die laatste twee stappen heeft de overheid erg moeizaam, of moet ik zeggen zelden of nooit kunnen maken.

Antibiotica-aanpak
Vroeger was dat anders. Nee, vroeger was niet alles beter, maar wel veel anders. We hadden namelijk een Landbouwschap en verschillende Productschappen om juist die vertaalslag te maken van politieke besluiten naar beleid en uitvoering. Die vertaalslag werd destijds via het Landbouwschap en de Productschappen met de hele sector gemaakt met als doel om werkbaar, uitvoerbaar en resultaat gericht beleid te krijgen. Met als bijkomend voordeel dat de politiek zich niet hoefde te bemoeien met te veel detail niveau van regelgeving. Beleid dat gebaseerd is op politieke keuzes, maar tot uitvoering wordt gebracht met de praktijk aan tafel heeft natuurlijk een veel grotere slagingskans dan een opgelegd dictaat. We hoeven trouwens niet terug naar de tijden van het Landbouwschap om goede voorbeelden te vinden van wat ik bedoel. Het meest succesvolle en recente voorbeeld is de hele antibiotica-aanpak in alle veehouderijsectoren. De overheid wilde toe naar fors minder antibiotica gebruik en de sector was bang voor onwerkbare regelgeving. Dus werd de handschoen opgepakt om zelf stevige regelgeving, maar wel praktijkgericht, op te tuigen. Met deze regelgeving kon het overheidsdoel; een forse vermindering van het antibioticagebruik worden gerealiseerd. Om de sector ook zelf de mogelijkheid te geven, los van de politieke waan van de dag, normen te kunnen stellen en beleid in te vullen is de stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa) opgericht. De hele sector heeft zijn verantwoordelijkheid kunnen en willen nemen omdat de hele sector ook betrokken is bij de vertaling van politieke keuzes naar beleid en naar de praktische uitvoering.

Glastuinbouw
In de glastuinbouw is iets vergelijksbaars gebeurd, maar net niet helemaal. Energieverbruik en daarmee CO₂-emissies is een groot issue in de glastuinbouw. Nu is de tuinbouw ook niet bang voor een uitdaging en daarom hebben die ook zelf de handschoen opgepakt met de ambitie om in 2040 klimaatneutraal te zijn, met tussendoelen, onder andere in 2030.  Ondanks dat ze hiervoor een convenant hebben afgesloten met de overheid, fietst diezelfde overheid met nieuw beleid (ETS-2 en groengas-bijmengverplichting) weer dwars door die afspraak heen. Het verschil met de antibiotica-aanpak zit volgens mij in het feit dat de politiek het doel niet aan de sector heeft gegeven zoals ze dat wel bij antibiotica gedaan hebben. Daar is letterlijk een percentage afgesproken waarmee het antibioticagebruik moest verminderen. Het hoe is aan de sector overgelaten, maar de overheid heeft de sector ook een instrument in handen gegeven om niet alleen beleid in te vullen, te controleren maar ook in te grijpen indien nodig: De SDa!

Dat laatste ontbreekt nu net in de tuinbouw. Dat is geen verwijt aan de glastuinbouworganisaties of de tuinders zelf, maar hier zit volgens mij wel de crux. Dus ik hoop dat een nieuw kabinet met een paar heldere keuzes komt, met een duidelijk richting hoe ze beleid graag ingevuld zien. Maar vooral ook dat ze het lef hebben om de detailinvulling van beleid en de uitvoering daarvan over te laten aan de sector. Een cruciale voorwaarde daarbij is dat je de sector ook de instrumenten en de uitvoeringskracht geeft om die verantwoordelijkheid op zich te nemen. De SDa is daar een heel goed voorbeeld van. Misschien is de hele antibiotica-aanpak wel het meest succesvolle beleid van de afgelopen decennia. Waarbij en de overheid en de sector beide hun eigen verantwoordelijkheid genomen en ingevuld hebben. Laten we leren van onze successen!

Alex Datema

Alex Datema is directeur Food & Agri bij Rabobank en tevens melkveehouder in Briltil (Groningen). In zijn opinieartikelen schetst hij zijn visie op de agrarische sector en het voedselsysteem.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.