Vertraging van de wereldeconomie zet door

Handelscijfers uit China over de maand december schetsen een zorgelijk beeld. De waarde van de export lag 9,9% lager dan een jaar geleden. In november was de daling 8,9%, maar in juli was de waarde van de Chinese export nog 18,2% hoger dan een jaar eerder. Er heeft zich dus een heel sterke omslag voorgedaan. Bedenk daarbij dat de prijzen ongetwijfeld zijn gestegen. In volume is de daling van de export daardoor nog groter dan die -9,9%. Ook de waarde van de import daalde al was die daling in december (-7,5%) iets minder groot dan die in november (-10,6%).

Er zijn drie mogelijke verklaringen voor de sterke teruggang van de Chinese buitenlandse handel. Ten eerste spelen basiseffecten hier een rol, zij het dat die rol gering is. Ten tweede is de buitenlandse handel belemmerd door de lockdowns die het land tot in december in de greep hielden. Daardoor was er minder personeel beschikbaar om de productie en het transport te verzorgen. Een derde mogelijke verklaring is dat de vraag uit het buitenland afnam. Aangezien ik geen berichten zie van westerse bedrijven die klagen dat ze geen leveringen uit China krijgen, moet ik aannemen dat vooral de buitenlandse vraag hier de grote boosdoener is. De commentaren van Chinese economen lijken dat te bevestigen.

Het geografische beeld is ook interessant. De Chinese export naar de VS was 20% lager dan een jaar eerder, die naar Europa 18%. De exportwaarde naar Rusland zat juist in de lift: +8% jaar-op-jaar. Daaruit blijkt de transformatie van de Russische economie. Nu westerse landen sanctiemaatregelen hebben getroffen en hun export naar Rusland sterk is gedaald, moeten de Russen op zoek naar andere leveranciers. China maakt daar dankbaar gebruik van.

De zwakke Chinese handelscijfers werpen een interessant (nieuw) licht op de abrupte beëindiging van het zerocovidbeleid. Wij gaan er tot nog toe vanuit dat die beslissing is genomen onder druk van massale protesten. Maar het is goed denkbaar dat economische overwegingen een rol hebben gespeeld. De lockdowns hadden er al toe bijgedragen dat de consumptieve bestedingen een forse knauw kregen. Wellicht zijn de beleidsmakers geschrokken van de zwakke economie nu ook de export daalt en is het openstellen van de samenleving erop gericht om de consumptieve vraag ruim baan te geven in een poging de economie als geheel te stutten.

Nederlandse industrie boet snel aan momentum in
Dat de wereldhandel de laatste maanden verzwakt is ook te herkennen in de cijfers over de productie van de verwerkende industrie in Nederland. In november lag die 0,2% lager dan een jaar eerder. In oktober was nog een plus van 3,5% geboekt. Die -0,2% was het eerste negatieve sinds februari 2021. Hoewel de cijfers volatiel zijn van de ene op de andere maand, viel op dat de productie in november wel 2,0% lager was dan in oktober. Dat was de derde maand op rij waarin de productie afnam. Het ging een groot deel van 2022 al niet zo lekker met de productie. In absolute zin werd in april een piek bereikt en in november lag de productie 5,4% lager dan in april.

In de laatste jaren heeft de Nederlandse industrie zich sterker ontwikkeld dan de Duitse, wat historisch zeer ongebruikelijk is. Mijn inschatting is dat die divergentie vooral is veroorzaakt door de problemen bij de Duitse autobouwers. Die sector heeft een veel groter gewicht in de totale economie in Duitsland dan bij ons. De meest recente cijfers suggereren echter dat de productie van auto's in Duitsland weer wat herstelt. Het volgende plaatje laat de indices zien voor de productie in de verwerkende industrie in beide landen. Vanaf 2018 was er een flink gat geslagen, maar inmiddels vermindert het verschil.

Wat overigens volstrekt helder is, is dat de hoge energieprijzen er stevig inhakken. De energie-intensieve sectoren krijgen gevoelige klappen. Het volume van de productie in de chemie lag in november 16,4% lager dan een jaar eerder. In de sector rubber en kunststof was de daling 9,5%. Precies hetzelfde zien we in Duitsland en bijvoorbeeld ook in het VK. Verwonderlijk is dat natuurlijk niet.

De verzwakking beperkt zich niet tot de energie-intensieve sectoren. De machinebouw boekte nog wel een productiestijging van 7,8% ten opzichte van vorig jaar november, maar die percentages lagen in de voorafgaande maanden veel hoger. Ten opzichte van april lag de gemiddelde dagproductie in de machinebouw maar liefst 13% lager.

Tenslotte is het aantal faillissementen in december opnieuw iets toegenomen. Het volgende plaatje laat de stijging van de laatste maanden mooi zien, maar maakt ook duidelijk dat de aantallen nog steeds extreem laag zijn. Het aantal faillissementen van bedrijven en instellingen (inclusief eenmanszaken) was in 2022 na 2021 het laagst sinds het begin van deze statistiek in 1981. Het suggereert dat de stijgende trend ongetwijfeld zal aanhouden. Eigenlijk verbaas ik me erover dat de stijging niet meer geprononceerd is.

De Amerikaanse economie blijft behoorlijk tegenstrijdige signalen geven. De arbeidsmarkt blijft onverminderd krap. Het aantal aanvragen voor werkloosheidsuitkeringen is in de eerste week van het jaar opnieuw gedaald. Dat duidt eigenlijk op een krachtige conjunctuur. Anderzijds is het vertrouwen van mkb'ers volgens de maatstaf van de National Federation of Independent Business in december weer gedaald. De laatst maanden leek het vertrouwen iets te verbeteren, maar die trend is dus gestopt. De index ligt ook ruim onder het historische gemiddelde.

De Amerikaanse inflatie gaat de goede kant op
De Amerikaanse inflatie bedroeg in december 6,5%. In november was het nog 7,1% en in juni 9,1%. Het gaat dus de goede kant op, al is er nog een hele weg te gaan. Ook de kerninflatie daalde trouwens: van 6,0% in november tot 5,7% in december. Dat de inflatie bij ons een stuk hoger is, komt vooral doordat de Europese energieprijzen veel sneller zijn gestegen in 2022. Zo lag de elektriciteitsprijs voor Amerikaanse gezinnen in december 14% hoger dan een jaar eerder, bij ons was het 45%. Bij gas was het verschil nog groter: 60% bij ons, 19% in de VS. Opgemerkt moet worden dat die verschillen een paar maanden geleden nog een stuk groter waren.

Door de verstoringen in de economie tijdens de pandemie werd het prijsverloop van individuele goederen en diensten ongebruikelijk grillig. Het volgende plaatje laat zien dat de prijzen van gebruikte auto's bijvoorbeeld heel sterk stegen. Dat kwam doordat mensen liever niet met het openbaar vervoer wilden reizen, terwijl de productie van nieuwe auto's door leveringsproblemen juist terugviel. Inmiddels dalen de prijzen van gebruikte auto's weer. Het lijkt mij dat die daling nog wel verder zal doorzetten. Prijzen voor vliegtickets lijken genormaliseerd. Ze zijn vergelijkbaar met het niveau van voor de pandemie. De kosten van het verblijf in hotels, motels en B&B's ligt structureel hoger dan voor de pandemie en is de afgelopen maanden verder opgelopen.                         

De Amerikaanse inflatie zal naar mijn idee de komende maanden blijven dalen. Zoals ik al vaker schreef, ligt een heel snelle terugkeer naar de 2%-doelstelling van de Fed niet voor de hand. Het stijgingstempo van woninghuren (dat wil zeggen feitelijke huren en aan huiseigenaren toegerekende huren) neemt nog altijd toe. De volgende grafiek laat zien dat huren de stijging van de huizenprijzen met enige vertraging volgen. Doordat de stijging van de huizenprijzen tot en met mei vorig jaar versnelde, neemt het stijgingstempo van de huren nog steeds toe. Huren maken 31% uit van het inflatiemandje. Daardoor is alleen de huurstijging al goed voor 2,4%-punt inflatie en dat gaat niet snel veel minder worden.

Dat ook de Nederlandse inflatie in december iets is gedaald wisten we vorige week al. In tegenstelling tot in de VS, liep de kerninflatie bij ons in december verder op.

De Chinese economie blijft grossieren in slechte cijfers. Eerder bleken de industriële productie en de detailhandelsomzetten in oktober en november al zwak te zijn geweest. Deze week bleek dat de krimp van de export zich in december heeft verscherpt. Het abrupte einde van het zerocovidbeleid heeft wellicht niet alleen met protesten tegen dat beleid te maken, maar kan ook een middel zijn om de economie een impuls te geven door de particuliere consumptie vrij baan te geven.

In ons eigen land zwakt de productie in de verwerkende industrie zienderogen af. Vooral de energie-intensieve sectoren laten een veer. Maar ook andere sectoren lijden kennelijk onder de vertraging van de wereldhandel. Gelukkig zijn de energieprijzen de laatste weken fors gedaald, maar ik hou toch mijn hart vast.

De Amerikaanse economie blijft tegengestelde signalen geven over waar het heen gaat. Het mkb is de ruggengraat van elke economie. Het vertrouwen van mkb'ers is in de VS in december weer gedaald na een paar maanden waarin het verbeterde.

De Amerikaanse inflatie gaat de goede kant op. Ook de kerninflatie daalde in september. Toch zijn we nog een end boven de 2%-doelstelling van de Fed. De rente zal door de Fed ongetwijfeld verder worden verhoogd. In Nederland daalt de inflatie ook, maar bij ons zit de kerninflatie voorlopig nog in de lift.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.